آنچه باید از دولت مطالبه کنیم

نویسنده: دکتر حمیدرضا جلایی‌پور، جامعه شناس و استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: این‌که حجم عظیم یارانه‌های پنهان و آشکار انرژی (از جمله بنزین) باید عادلانه و موثرتر توزیع شود (بر خلاف وضعیتِ تا کنون که اکثر آن به دو دهک بهره‌مندتر جامعه پرداخت می‌شده‌است)، 
- این‌که برای کاهش قاچاق بنزین و کاهش سرانه‌ مصرف بسیار بالای بنزین در ایران و کاهش آسیب به محیط زیست واقعی‌تر شدن قیمت بنزین ضروری است، 
- این‌که چاپ پول تورم‌زاتر و غیرعادلانه‌تر از توزیع عادلانه‌ترِ یارانه‌ بنزین است، 
- این‌که همه‌ عایدات افزایش قیمت بنزین خوب است کاملا صرف حمایت موثر از دهک‌های محروم‌تر شود،

همه قابل دفاع!
 
اما،  

نیروهای سیاسی و مدنی‌، رسانه‌ها، کارشناسان و شهروندان مسئول باید از دولت مطالبه کنند که:

رفع تحریم‌های اقتصادی و سایر نقصان‌های ساختار سیاست‌گذاری اقتصادی و اجرای سیاست‌های اقتصادی که از عوامل اصلی فشار به اقتصاد ایران و اقشار ضعیف است در اولویت باشد.

کاهش هزینه‌های دولت در شرایط تحریم و فشار، از صرفه‌جویی خود دولت (در حوزه‌های غیر از آموزش و سلامت و حمایت از شهروندان محروم) و کاهش هزینه‌ها و معافیت‌های مالیاتی نهادهای ویژه‌‌ حکومتی آغاز شود.

در شرایطی که ۶۰ درصد خانوارهای کشور ماشین شخصی ندارند، عادلانه‌تر این است که سهمیه‌ بنزین به «افراد» تعلق بگیرد و نه «ماشین‌ها‌‌» و کسانی که ماشین ندارند (و اغلب از اقشار فرودست‌‌تر اند) بتوانند سهمیه‌شان را در یک بازار متشکل بنزین به قیمت آزاد بفروشند و از درآمدش از فشار بر خود بکاهند. 

خودروسازان داخلی موظف به تولید ماشین‌های بسیار کم‌مصرف‌تر ‌با قیمت‌های قابل رقابت جهانی شوند ‌‌‌یا واردات ماشین‌های کم‌مصرف‌تر و ارزان‌تر تمهید شود. ‌

با تشکیل خزانه‌ واحد و شفاف ملی و سازوکارهای شفاف نظارت عمومی بر نحوه‌ هزینه‌ منابع عمومی، به نحو سنجش‌پذیر و اعتمادآفرینی ضمانت شود که همه‌ عایدات افزایش قیمت بنزین واقعا به اقشار محروم‌ تعلق می‌گیرد و در دولت حیف یا به خاطر کسری بودجه توسط دولت میل نمی‌شود.

سرمایه‌گذاری دولت روی حمل و نقل عمومی به نحو معناداری افزایش می‌یابد، نه‌ این‌که جایگزینی و افزایش ناوگان اتوبوسرانی، خرید و نسب فیلتر ضدآلایندگی اتوبوس‌ها و احداث خطوط متروی جدید با وضعیت کنونی و اسف‌بار کسری شدید بودجه مواجه بماند.

سهمیه‌ بنزین خودروهای لوکس لغو شود.

مالیات بر خودروی دوم افزوده شود.

تشکیل «بانک‌ داده‌های معتبر و جامع اقتصادی همه‌ شهروندان ایران» که پیش‌نیاز توزیع موثر و عادلانه‌تر یارانه‌ها و کاهش فرار مالیاتی فرادستان است در دستور کار کوتاه‌مدت دولت قرار گیرد.

و اجرای این طرح بدون پیوست رسانه‌ای، زمان‌بندی مناسب، آماده‌سازی افکار عمومی و مکمل‌های ضروری آن نقد شود.