فرصت نیویورک از دست نرفت

نویسنده: دکتر حمیدرضا جلایی‌پور، جامعه شناس و استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: برخلاف ارزیابی‌های منفی که در رسانه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان از زبان کارشناسان میهمان انعکاس می‌‌‌یابد؛ به نظر من، تیم دیپلماسی ایران و روحانی با سخنانش در مجمع‌عمومی سازمان‌ملل از موضع اقتدار و عزت راه را برای "مذاکره" به مقصد تحریم‌شکنی با کشورهای غربی باز گذاشت (و همچنین، با طرح هرمز بر جلب همکاری با کشورهای عربی تاکید کرد).

در دو روز گذشته در نیویورک سران کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس با نشان دادن چماق به ایران (یعنی محکوم کردن ایران در انفجار آرامکو و نزدیک نشان دادن خود به آمریکا) برای ترامپ میانجی‌گری کردند تا روحانی را به مذاکره با ترامپ قبل از لغو تحریم‌ها ترغیب کنند.

در مقابل، خوشبختانه روحانی بر موضع اصولی خود و حاکمیت (یعنی اول برداشتن تحریم و بعد مذاکره) ایستادگی کرد و درعین‌حال، در سخنرانی رسمی‌اش و همچنین در فعالیت تیم دیپلماسی‌اش راه را برای دیپلماسی و مذاکره با کشورهای۵+۱ باز گذاشت. 

ممکن است گفته شود روحانی چون رسما با ترامپ دست نداد و گفت‌وگو نکرد، "فرصت نیویورک" را برای مذاکره و تحریم‌شکنی از دست داد و ایران در آینده نزدیک به‌خاطر عدم تحریم‌شکنی بر مشکلات اقتصادی و داخلی‌اش افزود‌ه خواهد شد.

به نظر من، این گفته و ارزیابی به سه دلیل درست نیست: اول اینکه اگر ابتدا همه یا بخشی از تحریم‌ها از سوی ترامپ برداشته نشود، هیچ ضمانتی نیست که ترامپ به تعهدش برای رفع تحریم‌‌ها بعد از مذاکره عمل کند (اینجا نشان می‌دهد ایران به درستی از تجربه دیپلماسی تبلیغاتی کره شمالی و ترامپ درس گرفته است). لذا اگر ترامپ اول تحریم شکنی نکند، این می‌تواند بعدا برای ایران و دولت روحانی یک دستاورد منفی تلقی شود.

دلیل دوم اینکه روحانی در مواضعش راه مذاکره را مسدود نکرد و این راه می‌تواند در روزها و ماه‌های آینده از موضع اقتدار دنبال شود، تا اول تحریم‌ها برداشته شود.

دلیل سوم اینکه درست است که موقعیت اقتصادی ایران در مجموع خوب نیست (یا همان روند تداوم رکود – تورمی که فقرزا است)، ولی ایران و حاکمیت و دولت روحانی در یک سال گذشته به‌رغم "شدت تحریم‌ها" نشان داده‌اند قادرند بحران‌های اقتصادی را کنترل کنند. 

خوشبختانه شاخص‌هایی مانند ذخائر ارزی، کنترل نرخ ارز، رساندن مایحتاج عمومی به دست‌مردم، ایجاد اشتغال در شش ماه گذشته و... نشان می‌دهد وضع اقتصادی امسال به نامناسبی سال گذشته نیست.

لذا ایران از لحاظ اقتصادی نیز در موقعیتی هست که بتواند مذاکره خود را با ترامپ از موضع "اول رفع تحریم" به پیش ببرد. 

خلاصه اینکه راه‌حل مشکلات کنونی دیپلماسی ایران به مذاکره با دولت ترامپ و کشورهای غربی از موضع اقتدار و عزت نیاز دارد و تیم دیپلماسی ایران تاکنون همین مسیر را طی کرده و امید است با حفظ هماهنگی در حاکمیت همین مسیر تا "تحریم‌شکنی" ادامه پیدا کند.