سیاست جدید اروغان از تغییر رژیم به نزدیکی روابط با سوریه متحول شده است؟!

نویسنده: گنول تول (Gonul Tol) 

دیپلماسی ایرانی: در اوایل این هفته؛ در نشست سه جانبه در آنکارا؛ رجب طیب اردوغان در دیدار با حسن روحانی به جهانیان گفت که تلاش ها برای سرنگونی حکومت اسد با شکست همراه شده است. این صحنه یادآور صریح تغییر و تحول سیاست ترکیه در قبال سوریه است. 

پس از شروع منازعات سوریه در سال 2011 یکی از اولویت های اصلی ترکیه سرنگونی حکومت بشار اسد بود. آنکارا به سرعت به فعال ترین کنشگر حامی خارجی مخالفان تبدیل شد و به عنوان پایگاه سازمانی به تامین کمک های مالی و تسلیحاتی مخالفان اقدام کرد. در اوایل این منازعات؛ ترکیه برای تامین پایگاه برای مخالفان درصدد ایجاد منطقه امن در داخل سوریه در امتداد مرزهای ترکیه بود. اما اولویت های آنکارا در مورد سوریه با تلاش های رجب طیب اردوغان برای تحکیم قدرت داخلی اش تغییر کرد. ظهور حزب دموکرات خلق حامی کردستان باعث شد که در انتخابات 2015، اکثریت کرسی پارلمان را از حزب عدالت و توسعه بگیرد و این امر منجر به تغییر مسیرسیاست های ترکیه شد. متعاقب آن آتش بس دولت با حزب کارگران کردستان ( پ.ک.ک) پایان یافت و اردوغان به اتحاد با ملی گرایان کشور روی آورد و نسبت به مسئله کردها دست به واکنش نظامی گسترده ای زد. تحول سیاست های اردوغان در قبال کردها باعث شد تا محاسبات آنها نسبت به سوریه هم تغییر کند. در این راستا دیگر سوریه دشمن شماره یک ترکیه محسوب نمی شد. یگان مدافع خلق سوریه به عنوان بازوان نظامی ایالات متحده در عرصه میدانی عملیات علیه داعش به تهدید اصلی برای ترکیه تبدیل شد. در این راستا دولت ترکیه برای جلوگیری از ایجاد منطقه امن تحت کنترل یگان مدافع خلق  و ممانعت از ایجاد یک منطقه خودمختار در شمال سوریه، دو مرتبه به تهاجم نظامی روی آورد. 

آخرین نشانه تغییر سیاست ترکیه در قبال سوریه به واکنش های ناسیونالیستی ترکیه علیه 3.6 میلیون پناهنده سوری برمی گردد. با تشدید مشکلات اقتصادی؛ احساسات ضد پناهندگی نیز به چشم می خورد. در آخرین انتخابات محلی میزان نارضایتی گسترده مردم ترکیه علیه پناهندگان سوری نمایان بود. بر اساس نظرسنجی ها حزب اردوغان تقریبا تمامی شهرهای بزرگ را از دست داد و مسئله پناهندگی در کنار رکود اقتصادی نقش کلیدی پیدا کرده بود. بنابراین اولویت ترکیه نسبت به سوریه دوباره تغییر کرد. مسئله پناهندگان در وضعیت موجود به اولویت اول ترکیه تبدیل شده است. پس از نشست آنکارا؛ رجب طیب اردوغان در مورد ضرورت ایجاد یک منطقه امن برای دو تا سه میلیون پناهنده سوری تاکید کرد. مبارزه با شبه نظامیان کرد سوری اکنون در مقابل نیاز فوری رسیدگی به مسئله پناهندگی هدف ثانویه محسوب می شود و سرنگونی حکومت بشار اسد از لیست خارج شده است. اردوغان تحت فشار از سوی مردم و مخالفان حزبی اش؛ باعث گرایش ترکیه به عادی سازی با سوریه شده است. 

در نشست آنکارا؛ حسن روحانی رئیس جمهور ایران برای حل نگرانی های هر دو طرف و خاتمه بخشی به عصر دشمنی، ایده تصویب مجدد توافق دو دهه ای آدانا بین سوریه و ترکیه را مطرح کرد. این توافق برای نخستین بار در سال 1998 بعد از تهدید حمله نظامی به سوریه توسط ترکیه در صورت خودداری از اخراج عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک به امضا رسید. پیشنهاد تصویب مجدد توافق توسط حسن روحانی آلترناتیوی برای تلاش های ترکیه در راستای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه در همکاری با آمریکا است.

حکومت اسد همچنین سیگنال هایی را به آنکارا برای همکاری مشترک در مبارزه با یگان مدافع خلق ارسال می کند. برای نمونه وزیر امور خارجه سوریه یک روز قبل از نشست آنکارا در نامه ای به دبیر کل سازمان ملل، نیروهای دموکراتیک سوریه را «شبه نظامیان تروریست جدایی طلب» خطاب کرد. با این وجود؛ نگرانی شماره یک ترکیه همچنان مسئله پناهندگان سوری است. 

همه این مسائل درست در زمانی اتفاق می افتد  که رجب طیب اردوغان در حال برنامه ریزی برای دیدار با پرزیدنت دونالد ترامپ در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل برای ایجاد یک منطقه امن است. اگر او نتواند ترامپ را به همکاری مشترک برای ایجاد منطقه امن مجاب کند؛ ترکیه تنها این اقدام را انجام خواهد داد که این امر یک اشتباه بزرگی است. این اقدام نه تنها مشکلات ترکیه را حل نمی کند بلکه به مشکلاتش می افزاید.

منبع: میدل ایست اینستیتیوت / ترجمه: علیرضا علیپور