جان بولتون و سینگال‌های اشتباه برای ایران

احد رضایان قیه باشی، پژوهشگر پسادکترای آینده پژوهی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل بین‌الملل

دیپلماسی ایرانی - بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌های مهم جهان معتقدند اخراج جان بولتون از کاخ سفید پیام مهمی برای داخل و خارج از آمریکا دارد. در داخل ایران هم بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که این استعفا یا اخراج، حامل پیام مهمی برای ایران و آینده روابط ایران و آمریکا است و احتمالا فضا را برای گفت وگو و مذاکره بین روسای جمهور دو کشور در نشست سالیانه سازمان ملل متحد فراهم خواهد کرد. در خصوص اخراج جان بولتون از کاخ سفید، چند نکته به نظرم برای سیاستمداران ایرانی باید مورد توجه باشد:

1. نباید اخراج جان بولتون را به عنوان "ویک سیگنالی" برای بهبود شرایط، جهت مذاکره و گفتگو بین ایران و آمریکا در نظر گرفت. 

2. قرار نیست با رفتن جان بولتون تغییر مهمی در رویه های سیاسی ترامپ نسبت به ایران رخ دهد. 

3. حذف جان بولتون نتیجه بده بستان داخلی بین جمهوری خواهان و دموکرات ها است، حتی به نظر می رسد این مسئله حاصل یک بده بستان درون حزبی بین جمهوری خواهان است و ارتباط زیادی به تحولات بین ایران و آمریکا ندارد. 

4. در حال حاضر آنچه که برای ترامپ اهمیت دارد انتخابات ریاست جمهوری است هر اقدامی که به نفع ترامپ در انتخابات باشد انجام خواهد داد، حتی اگر آن اقدام جنگ محدود با ایران باشد. 

5. پیشران مهمی که اقدامات ترامپ را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد، تصویری است که دموکرات ها از او به عنوان یک رییس جمهور "غیرقابل پیش بینی" و "غیرقابل اعتماد" ساختند. در واقع ترامپ این روزها تلاش می کند تا این تصویر را تا حدودی به سبک و سیاق خودش اصلاح کند. به نظر من پیشران مهمی که نتیجه انتخابات آمریکا را رقم خواهد زد رفتارها و اقدامات ترامپ در ماه های آینده است. اگر ترامپ این روزها بد بازی کند، حذف خواهد شد. اما اگر خوب بازی کند شانس رقابت خواهد داشت. 

ترامپ می کوشد تا برچسب 1.  "جنگ طلب بودن" 2. غیر قابل پیش بینی بودن" 3. دروغگو بودن" 4. غیرقابل اعتماد بودن" و 5. نظم گریز بودن را از پیشانی خود بردارد. 

مخالفین ترامپ در رسانه‌های مختلف توانستند او را با این 5 ویژگی معرفی کنند و با این 5 ویژگی تصویر بسیار بدی از ترامپ در افکار عمومی ایجاد کنند. بازی ایران و امریکا به لحاظ اهمیت برای ترامپ در جایگاه چهارم قرار دارد یعنی به ترتیب پس از این سه موضوع قرار می‌گیرد:

1. بازی بین ترامپ با جمهوری خواه ها و دموکرات‌ها؛

2. جنگ تجاری بین چین و ترامپ؛

3. جنگ سیاسی _ اقتصادی بین ترامپ و اتحادیه اروپا؛

4. جنگ قدرت بین آمریکا با کره شمالی و ایران.

در واقع اثرگذاری و اثرپذیری ما در کنش‌ها و واکنش‌های آمریکایی‌ها به نظر می‌رسد در لایه چهارم اولویت‌های آمریکایی قرار دارد.

تمایل برخی تحلیلگران و رسانه ها در داخل کشور به بزرگ نمایی این موضوع (اخراج بولتون) ممکن است باعث شکل گرفتن برآوردهای غلط از فضای سیاسی شده و منجر به اقدامات و کنش های اشتباهی از سوی ایران شود. 

در چنین شرایطی که روز به روز، کنش‌ها و واکنش‌های آمریکایی‌ها باعث بیشتر شدن عدم قطعیت و در نتیجه سخت‌تر شدن تصمیم گیری و اتخاذ استراتژی برای سیاستمداران ایرانی می‌شود به نظر می‌رسد مهارت آینده‌نگری و مهارت تصمیم گیری در شرایط عدم قطعیت بیشتر از هر زمانی مورد نیاز باشد.

استراتژی پابرجای ایران در مواجهه با موضوع بولتون، برجسته کردن اختلافات درون کابینه‌ای در دولت ترامپ و برجسته کردن فشار سیاستمداران دموکرات و جمهور‌خواه در مخالفت با اقدامات ترامپ در سراسر جهان است.