چرا بایدن بیش از اسلافش به دنبال موج سواری بر اعتراضات در ایران است؟

دیپلماسی ایرانی: با آغاز اعتراضات در ایران شاهد موج سواری رسانه ای، سیاسی و دیپلماتیک بی‌سابقه‌ای از سوی ایالات متحده هستیم که کماکان ادامه دارد. شدت دخالت های دولت جو بایدن نسبت به وقایع 50 روز اخیر در ایران به گونه ای است که این سطح از سوءاستفاده واشنگتن، ذیل اعتراضات داخلی در هیچ دولتی در آمریکا سابقه نداشته است. پیرو این نکته میزان دخالت ها و موج سواری های دولت بایدن در اعتراضات اخیر به مراتب پررنگ تر و شدیدتر از مواضع دولت دونالد ترامپ در اعتراضات سال ۹۸ و یا دولت باراک اوباما در اعتراضات سال ۸۸ است.

علاوه بر تلاش واشنگتن در جهت کشاندن پای تهران به سازمان ملل و شورای امنیت به واسطه اعتراضات و موضوع حقوق بشر، کاخ سفید طی هفته های اخیر چند دور تحریم علیه برخی افراد، نهادها و سازمان های ایرانی را در دستور کار قرار داد و آن گونه که مطرح شده قرار است تحریم‌های جدیدی را هم اعمال کند. در کنار آن دولت بایدن به دنبال نوع اجماع سازی جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران است. دخالت ها و موج سواری های دولت بایدن در قبال اعتراضات تا جایی پیش رفته است که کاخ سفید موضوعات جدی، محوری و اصلی سیاست خارجی خود در قبال تهران مانند مذاکرات وین و احیای برجام را کنار گذاشته و اکنون گفت وگوهای هسته ای در سایه اعتراضات قرار گرفته است. د

ر همین رابطه از رابرت مالی به عنوان مذاکره کننده ارشد دولت بایدن و نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران گرفته تا آنتونی بلینکن (وزیر امور خارجه)، ند پرایس(سخنگوی دستگاه دیپلماسی آمریکا)، کارین ژان پیر(سخنگوی کاخ سفید)، جان کربی(هماهنگ کننده ارتباطات استراتژیک کاخ سفید) و ... بارها تصریح کرده اند که مذاکرات احیای برجام از دستور کار سیاست خارجی دولت بایدن خارج شده است و در حال حاضر تمرکز این دولت بر روند اعتراضات در ایران قرار دارد.

البته جو بایدن در اظهاراتی پا را از این هم فراتر می گذارد و از تلاش برای آزاد کردن ایران سخن می گوید که به نحوی مبین نگاه واشنگتن برای تغییر نظام و ساختار سیاسی در ایران است. اما به چه دلیل یا دلایلی جو بایدن تا به این حد نگاه ضدایرانی را در بستر اعتراضات دنبال می کند؟ چرا برخلاف تصور بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران که این برآورد را داشتند دولت جو بایدن، سیاست خارجی منعطف‌تر از دولت ترامپ و حتی دولت اوباما در قبال جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت اکنون یک دیپلماسی خصمانه و هجومی را بی سابقه را در قبال تهران در دستور کار قرار داده است؟

امیرعلی ابوالفتح در پاسخ به این سوال اعتقاد دارد که تفاوت نگاه دولت بایدن نسبت به دولت های قبلی در قبال اعتراضات ایران اساسا به جنس و ماهیت اعتراضات اخیر در کشور باز می گردد. به باور این تحلیلگر ارشد مسائل آمریکا، مرگ یک دختر جوان برای غرب یک موضوع بسیار جذاب خواهد بود که می تواند در سایه آن با فضاسازی رسانه‌ای افکار عمومی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.  البته ابوالفتح اعتقاد دارد این مسئله تنها محدود به ایران نمی شود و اگر مشابه این اتفاق در هر کشور دیگر روی دهد، آمریکا همین میزان از سوء استفاده و دخالت را خواهد داشت. 

این استاد دانشگاه در ادامه گفت و گو با «شرق»، ضمن تاکید بر این نکته که دولت بایدن اهمیتی به ابعاد مرگ مهسا امینی نمی دهد، تصریح می کند: «واشنگتن سعی دارد این اتفاق را فارغ از این که چه کسی مقصر است به یک تراژدی تمام عیار و به یک موضوع احساسی بدل کند.» امیرعلی ابوالفتح در بخش دیگری از تحلیل خود به اهمیت موضوع زن و جنسیت در افکار عمومی جهانی اشاره می کند و اعتقاد دارد دور جدید اعتراضات ایران چون به زن و جنسیت ارتباط پیدا کرده است، به نوعی سبب واکنش گسترده جهانی شده است تا جایی که علاوه بر جریان ها و لابی های ضدایرانی، حتی کسانی که اسمی از ایران نشنیده بودند و علاقه‌ای به تحولات سیاسی هم نداشتند در این رابطه توییت زدند و موضع گیری کردند. با در نظر گرفتن آنچه گفته شد

ابوالفتح این ارزیابی را دارد که حجم بی سابقه ای از واکنش اخیر در جهان نشان دمی دهد که موضوع زن، موضوعات جنسیتی و برابری جنسیتی برای افکار عمومی در سطح بین الملل اهمیت بسیار زیاد و پررنگی دارد، به همین دلیل دولت بایدن سعی می کند از این فریاد جهانی علیه تبعیض جنسیتی که در برابر جمهوری اسلامی ایران آغاز شده است، نهایت سوء استفاده، موج سواری و دخالت را داشته باشد.

ابوالفتح در ادامه به «شرق» می گوید: «چون اعتراضات اخیر جنسی زنانه دارد و متفاوت از اعتراضات معیشتی و بنزینی سال ۹۸ و یا اعتراضات سیاسی مربوط به انتخابات در سال ۸۸ است، موجب شده تا بستر مناسبی برای دخالت بی سابقه بایدن در امور ایران شکل بگیرد. چون افکار عمومی با اعتراضات سال ۸۸ و ۹۸ همزادپنداری نمی کردند.»

در این رابطه احد رضایان قیه باشی نیز اعتقاد دارد که اساساً ما با دو جریان در سیستم و ساختار ایالات متحده آمریکا مواجهیم که طی چهار دهه اخیر در نوعی رقابت با همدیگر به سر می‌برند؛ یک طیف به دنبال تغییر نظام و ساختار سیاسی در ایران است و تاکید دارد که از هر فرصت و اعتراضی برای کنار گذاشتن جمهوری اسلامی ایران باید نهایت استفاده را برد و در مقابل یک طیف هم مُصر است با فشار سیاسی و دیپلماتیک و اجماع سازی، تهران را با همین ساختار و نظام فعلی کنترل، محدود و مدیریت کند. 

این استاد دانشگاه در ادامه تحلیل خود نسبت به اقدامات و دخالت های بی سابقه دولت بایدن در جریان اعتراضات اخیر ایران به «شرق» می گوید: «در اعتراضاتی که نسبت به مرگ مهسا امینی هم در کشور شکل گرفت شاهد تقابل این دو جریان در سیستم و ساختار آمریکا بودیم که برخی به دنبال تغییر نظام و برخی به دنبال فشار و کنترل ایران بودند، اما نکته اینجاست که نوع واکنش جهانی و حساسیت افکار عمومی نسبت به این واقعه (مرگ مهسا امینی) سبب شد که دولت بایدن مجموعه اقدامات بی‌سابقه‌ای را در قبال این اعتراضات علیه جمهوری اسلامی ایران در دستور کار خود قرار دهد؛ از اعمال تحریم گرفته تا اجماع سازی، برگزاری نشست با چهره ها و جریان های اپوزیسیون، فشار به شورای امنیت و سازمان ملل، معافیت تحریمی برای برخی شرکت‌های فناوری ارتباطات، کمک به پلتفرم های فضای مجازی و ... .»

بایدن؛ قبل و بعد از انتخابات میان دوره ای کنگره

اگرچه از نگاه کارشناسان اهمیت اعتراضات اخیر به واسطه مرگ مهسا امینی و نیز حساسیت جامعه جهانی به موضوع زنان و برابری جنسیتی به عنوان پارامتر اصلی در جهت  موج سواری و دخالت بی سابقه دولت بایدن در امور ایران عمل کرد، اما در این میان برخی از تحلیلگران معتقدند که فضای رقابتی کنونی در آستانه برگزاری انتخابات میان دوره‌ای کنگره هم باعث شده است که بایدن با هدف جذب بخشی از آرا سعی کرده است نگاه ضدایرانی را به شکل پررنگ‌تری در در دستور کار خود قرار دهد. لذا این احتمال وجود دارد که بعد از برگزاری انتخابات میان دوره‌ای کنگره و مشخص شدن سرنوشت سنا و مجلس نمایندگان، دولت بایدن مجدداً به سمت تعدیل نگاه ضدایرانی پیش رود و حتی ازسرگیری مذاکرات را هم اجرایی کند. کما اینکه امیرعلی ابوالفتح هم مشابه همین گزاره تحلیلی به «شرق» می گوید: «فضای کنونی قبل از انتخابات میان دوره ای کنگره باعث شده است که دولت بایدن به ناچار نوعی نگاه ضد ایرانی را اجرایی کند. البته حتی پیش از آغاز اعتراضات، کاخ سفید مذاکرات هسته ای را تا بعد از انتخابات میان دوره‌ای کنگره به تعویق انداخته بود. این نکته نشان از اهمیت این انتخابات بر عملکرد دولت بایدن دارد.»

این استاد دانشگاه در ادامه گزیری به فضای بعد از انتخابات کنگره می زند و معتقد است که دولت بایدن بعد از انتخابات میان دوره ای کنگره به دلیل دوقطبی شدن ساختار سیاسی آمریکا به واسطه تقابل جمهوری خواهان که احتمالا مجلس نمایندگان یا سنا یا هر دو را در اختیار خواهند گرفت با دولت دموکرات بایدن و مهمتر از آن آماده شدن برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۴ نهایتاً به سمتی پیش خواهد رفت که تمرکز اصلی اش از مسائل سیاست خارجی را به مسائل داخلی کشیده شود. لذا موج سواری و دخالت کنونی دولت بایدن در خصوص اعتراضات ایران فروکش خواهد کرد.
 
در مقابل احد رضایان قیه باشی اعتقاد دارد که چون عملکرد و نگاه دولت بایدن در خصوص اعتراضات و مرگ مهسا امینی ماهیتی زنانه، حقوق بشری و جنسیتی دارد، لذا یعد از برگزاری انتخابات میان دوره‌ای کنگره هم شاهد تغییر رفتار کاخ سفید در برابر تهران نخواهیم بود.

به باور این آینده پژوه و استاد دانشگاه، اتفاقا انتخابات کنگره و چرخش سنا یا مجلس نمایندگان یا هر دو به سمت جمهوری خواهان می تواند به عنوان یک کاتالیزور در افزایش تشدید و اوج گیری نگاه ضدایرانی دولت بایدن عمل کند، چرا که قیه باشی تاکید دارد: «دو قطبی شدن ساختار سیاسی آمریکا بعد از انتخابات میان دوره‌ای کنگره باعث می شود که دولت بایدن برای حفظ جایگاه و وزن سیاسی خود از هر اهرمی استفاده کند. به همین دلیل این احتمال وجود دارد که دولت بایدن بعد از انتخابات میان دوره‌ای کنگره به شکل پررنگ‌تری روی اعتراضات در ایران مانور دهد.»/شرق