رمزگشایی از جدیدترین گزارش آژانس درباره ایران

هادی محمدی، دکترای روابط بین الملل و روزنامه نگار 

دیپلماسی ایرانی: شامگاه جمعه شانزدهمین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره روند انجام تعهدات برجامی ایران صادر شد و همان طور که انتظار می رفت سه نکته مهم در کنار مسائل تکراری در هر گزارش داشت. اول عبور ایران از سقف 300کیلو ذخایر مواد غنی شده ، دوم افزایش درصد غنای مواد و سوم عبورنکردن از سقف ذخیره 130تن آب سنگین.  در ادامه به بررسی جزئی تر این گزارش در خصوص سه نکته مهم ذکر شده می پردازیم.  

2200 کیلوگرم صادرات آب سنگین به رغم تحریم آمریکا  

طبق بند 8 گزارش شانزدهم آژانس، در تاریخ 19 اوت 2019/ 28 مرداد 1398، در حالی که طبق برجام، ایران نباید بیش از 130تن ذخیره آب سنگین داشته باشد، مقدار این ذخایر تا تاریخ فوق 125.5 تن بوده این درحالی است که در گزارش قبلی آژانس که مربوط به راستی آزمایی در 5 خرداد 1398 است، این ذخایر به حدود 125.2 تن می رسیده که نشان می دهد در دوره گفته شده سه ماهه، ایران تنها 300کیلو به ذخایر آب سنگین خود افزوده است. اما چرا کارخانه ای که ظرفیت تولید 20تن آب سنگین در سال دارد، در مدت کمتر از سه ماه تنها 300کیلو تولید داشته است؟ جواب در پاورقی مهم این گزارش نهفته، آن جا که می نویسد: آژانس تایید کرد که از زمان گزارش قبلی مدیرکل، مجموع 2.2 تن آب سنگین از ایران خارج شده و ایران 2.2 تن آب سنگین را نیز برای فعالیت های تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ترکیبات دوتره برای کاربردهای پزشکی مورد استفاده قرارداده است. معنی این حرف این است که ایران در دوره اخیر با حداکثر ظرفیت کارخانه آب سنگین اراک عملیات تولید داشته و بیش از 4.7 تن آب سنگین تولید کرده و نکته مهم و ارزشمند در این میان این است که بدانیم آمریکا از ۱۴اردیبهشت۹۸ خرید هرگونه  آب سنگین از ایران را تحریم کرده و با این حال ما موفق شدیم در این مدت 2.2 تن آب سنگین را برخلاف خواست آمریکا به خارج صادر کنیم که دستاورد بزرگ و قابل توجهی به شمار می رود. چند روز قبل نیز یک مقام ارشد سازمان انرژی اتمی ایران به خراسان گفته بود که به دلیل کیفیت و قیمت خوب آب سنگین تولیدی ایران، بسیاری از مشتریان آسیایی و اروپایی این محصول راهبردی از کشورمان خواسته بودند به رغم تحریم آمریکا به خرید خود ادامه دهند و ایران نیز با آن که ابتدا خواستار عبور از سقف 130تن بود به دلایل منطقی تجاری و حفظ بازارهای بین المللی خود و تامین نیازهای داخلی حدود 4.4 تن از تولید خود در این مدت را صادر کرد یا به مصرف داخلی رساند.

تنظیم سانتریفیوژها بر غنی سازی 4.5 درصدی 

اما نکته مهم دیگر در این گزارش به درصد غنی سازی UF6(گاز هگزا فلورید اورانیوم ) بازمی گردد زیرا در برجام ایران متعهد شده بود طبق بند 5 به مدت 15 سال از سقف غنای 3.67 درصد عبور نکند اما با خروج آمریکا از توافق هسته ای، کشورمان در گام دوم اقدامات کاهشی اعلام کرد که مواد اورانیومی خود را به غنای بیش از 3.67درصد خواهد رساند که این کار با گزارش رسمی آژانس تایید شد و حالا نیز گزارش سه ماهه نشان دهنده وجود موادی است که با غنای بالای 3.67 درصد تولید شده اند. بر اساس بند 11 گزارش اخیر، ایران شروع به غنی سازی UF6 با غنای بالاتر از 3.67 درصد تا 4.5 درصد اورانیوم 235 کرده است.

57 کیلوگرم بیش از سقف 300 کیلویی مواد غنی شده 

نکته آخر این گزارش به میزان ذخایر مواد غنی شده ایران بازمی گردد. کشورمان در برجام متعهد شده بر اساس بند 7، به مدت 15 سال ذخایر UF6 غنی شده خود را از 300کیلوگرم یا ذخایر اورانیوم غنی شده معادل آن را از 202.8 کیلوگرم بیشتر نکند. ایران بر اساس گام اول اقدامات کاهشی خود از این بند هم عبور کرده و حالا بر اساس گزارش شانزدهم آژانس بین المللی انرژی اتمی این ذخایر به 357.5 کیلوگرم UF6 غنی شده یا 241.6 کیلوگرم معادل اورانیوم غنی شده رسیده که شامل 216.5 کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا 3.67 درصد و 25.1 کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا 4.5 درصد می شود. این میزان در گزارش قبلی در تاریخ 30اردیبهشت، 257.5 کیلوگرم UF6 یا 174.1 کیلوگرم اورانیوم بوده که نشان می دهد در عرض سه ماه ایران توانسته حدود 100کیلوگرم به ذخایر غنی شده خود بیفزاید.14 شهریور زمان پایان فرصت 60 روزه سوم ایران به اروپاست تا برای جلوگیری از عملی شدن گام سوم ایران در کاهش تعهدات برجامی اش ، گامی واقعی در راستای تحقق مطالبات به حق ایران از برجام بردارد، اقدامی که اگرچه با امیدواری هایی در روزهای اخیر همراه بوده اما هنوز به طور عملی دیده نشده است. ایران هفته گذشته از طریق وزیرامور خارجه و رئیس دفتر رئیس جمهور تاکید کرده که اگر اقدامات اروپا عملی نشوند، ایران قطعا و مقتدرانه گام سوم را برخواهد داشت./خراسان