پیام های نشست گروه بیست

دیپلماسی ایرانی: در زبان و ادبیات شیرین فارسی ضرب المثل ها و سخنان حکمت آمیز فروانی هست که به طور طعنه آمیزی بر «نقش پول» در «رفع مشکلات بزرگ» تأکید می کند، ضرب المثل هایی که حکایت حال این روزهای بن سلمان، ولیعهد جوان سعودی است که هر چند بر اساس گزارش سازمان ملل، نقش اساسی وی در قتل جمال خاشقچی، روزنامه نامه منتقد سعودی بر همگان آشکار شده، اما به لطف پترودلارهای کشورش که بی ملاحظه آنها را در هر کجا لازم باشد، خرج می کند،  فعلا در مجامع بین المللی در حال جولان دادن است و نگذاشته در مناسباتش با جامعه جهانی و سران کشورها آب از آب تکان بخورد. 

شاید برای طرفداران حقوق بشر، آزادی بیان و اندیشه و روزنامه نگاران منتقد جای شگفتی باشد که در عکسهای یادگاری نشست اخیر گروه بیست، بن سلمان با لبی خندان در حالی در ردیف اول ایستاده بود که در یک طرف او رییس جمهور آمریکا و در طرف دیگر نخست وزیر کشور میزبان یعنی ژاپن ایستاده بود و هیچ کس هم به روی خودش نمی آورد که او همان کسی است که دستور قتل فجیع و مثله کردن یک روزنامه نگار را در ساختمان کنسولگری عربستان در ترکیه داده، اما قطعا این تصاویر برای وجدانهای بیدار گویای ماهیت تلخ و غیر انسانی روابط بین الملل و تداوم ضعف اجرایی حقوق بین الملل هستند.  

حمایت پوتین از میزبانی عربستان برای نشست آتی این گروه و دفاع ترامپ از تداوم روابط آمریکا با عربستان علی رغم انتشار گزارش سازمان ملل در مورد قتل خاشقچی تنها با این استدلال که عربستان از ما سلاح می خرد و برای مردم آمریکا ایجاد اشتغال می کند، از دیگر چهره های این نشست بود که به طور مرتب ضرب المثل هایی همچون «پول بده و سر سبیل شاه ناقاره بزن» را تداعی می کرد. اما حضور بی دغدغه بن سلمان و حمایت سران کشورهای حاضر از وی، تنها وجه اعجاب برانگیز نشست گروه 20 امسال نبود. 

روابط روسای جمهور ترکیه و امریکا و چین و آمریکا هم از شگفتی های نشست امسال بود. در شرایطی که در ماههای اخیر اختلافات ترکیه و آمریکا به خاطر تصمیم آنکارا برای خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ روسیه به اوج خود رسیده بود و ترامپ بارها این کشور را به تحریم و تعلیق همکاری دو کشور در پروژه عظیم طراحی و ساخت جنگنده‌های اف-۳۵ ایالات متحده تهدید کرده بود، اما در نشست اخیر، رییس جمهور آمریکا تغییر موضعی 180 درجه ای داد و گناه خریدهای نظامی ترکیه از روسیه را به گردن گروههای سیاسی داخلی آمریکا و دار و دسته اوباما انداخت! این بود که در نشست اخیر اردوغان و پوتین دوشادوش هم راه رفتند، سخن گفتند و عکس یادگاری گرفتند و دیگر خبری از تهدید و تحریم نبود. 

توافق سران آمریکا و چین برای شروع مجدد مذاکرات تجاری و توقف اعمال تعرفه‌های جدید بر کالاهای چینی از دیگر تحولات مهم نشست گروه 20 بود؛ بعد از اینکه در یکسال اخیر جنگ تجاری بین چین و آمریکا بالا گرفت و واشنگتن 25 درصد عوارض اضافی بر 200 میلیارد دلار کالاهای چینی وضع کرد و پکن نیز در مقابل با وضع عوارض بر اکثر واردات آمریکایی تا 60 میلیارد دلار این اقدام را تلافی کرد، حال در نشست اخیر باز هم با نرمشی از سوی رییس جمهور امریکا، دونالد ترامپ و شی جین پینگ رؤسای جمهور آمریکا و چین پس از دیدار دوجانبه در اوساکای ژاپن با شروع مجدد مذاکرات تجاری موافقت کردند و ظاهرا ترامپ با تأخیر اعمال هر گونه تعرفه‌های جدید بر کالاهای چینی در دوره احیای مذاکرات موافقت کرده است. 

همه کوتاه آمدنهای ترامپ در حالی بود که سران سایر کشورها ضمن تلاش برای رفع اختلافاتشان با آمریکا، چندان از مواضع خود کوتاه نیامدند، نه تنها اردوغان و شی جین پینگ در نشستهای خبری خود بر تسلیم نشدن در برابر فشارها تأکید کردند، بلکه سران سایر کشورهای عضو گروه 20 نیز بی توجه به مخالفت آمریکا با توافق آب و هوایی پاریس ، در بیانیه پایانی نشست خود بار دیگر به اجرای کامل این پیمان متعهد شدند؛ اقدامی که به طور مشخص رییس جمهور آمریکا را انزوا قرار داد. 

ترامپ پس از حضور در نشست گروه ۲۰ در اوزاکای ژاپن راهی کره جنوبی شد تا در منطقه غیرنظامی شده بین دو کره با رهبری کره شمالی دیدار کند، دیداری که بر اساس تمایل هر دو طرف صورت گرفت و هر چند بسیار ساده و بی برنامه بود و هیچ تغییری در روند مناسبات دو کشور ایجاد نکرد، اما به خش و بش کردن مقامات دو کشور، دعوت متقابل آنها از یکدیگر برای سفر به کشورشان و نیز تشکیل تیمی برای ادامه مذاکرات ختم شد. این رویکرد نشان می دهد هر چند ترامپ قصد کوتاه آمدن در برابر کره شمالی و لغو تحریمهای این کشور را ندارد، اما می کوشد به افکار عمومی آمریکا اینگونه القا کند که مذاکرات با کره شمالی خوب پیش می رود و در جریان است. 

در مجموع می توان گفت نشست اخیر گروه 20 حاوی چند پیام مهم بود؛ نخست اینکه روابط بین الملل همچون همیشه تاریخ بیش از انکه چهره حقوقی داشته باشد، بر اساس منافع تنظیم شده و قدرت و توان اقتصادی بیش از هر چیز دیگر در آن دارای اهمیت است و می تواند کشورها را به اهداف خود برساند. نکته مهم دیگر که از این نشست برداشت می شود این است که همانگونه که واقع گرایان در آموزه های سنتی خود تأکید می کنند، در عرصه سیاست دوست و دشمن دائمی وجود ندارد همه کشورها می کوشند بر اساس منافع ملی خود به تعامل با یکدیگر بپردازند و از طریق دیپلماسی و چانه زنی اختلافات و تضاد منافع بین خود را پشت سر بگذارند. نکته آخر اینکه رییس جمهور امریکا که در یکسال گذشته بیشترین سخت گیری و نمایش قدرت در برابر کشورهای مختلف را به اجرا گذاشته بود تا به حامیان خود نشان دهد که به وعده های انتخاباتی اش پایبند است، حال با آغاز کارزار انتخاباتی در آمریکا وارد فاز جدیدی شده و می کوشد با کاهش سطح تنش با دیگر کشورها، نشان دهد که سیاستهای وی نه تنها باعث جنگ و درگیری نمی شود، بلکه در یک مسیر تدریجی به سوی بهبود قرار دارد و تداوم آنها مستلزم تداوم دوران ریاست جمهوری وی است.