مسیر جدید شمالی روسیه، مزیت چین در برابر آمریکا

دیپلماسی ایرانی: از زمان پایان جنگ جهانی دوم تاکنون یکی از بزرگترین نگرانی های امنیتی آسیا انسداد احتمالی مسیر انتقال آن دسته از محموله های نفتی بوده که از تنگه مالاکا می گذرند. بیش از نیمی از واردات نفتی چین،  90 درصد واردات نفتی ژاپن و حدود 80 درصد واردات کره جنوبی از خاورمیانه از این تنگه عبور می کند. یک نیروی دریایی خصمانه می تواند آبراه باریک بین مالزی و اندونزی را مسدود و اقتصاد دشمنان آن را فلج کند.

این تنگه 890 کیلومتری که اندونزی و مالزی را از یکدیگر جدا می کند، در نزدیکی سنگاپور تنها 2.7 کیلومتر عرض دارد و پس از تنگه هرمز دومین مسیر پر تردد محموله های نفتی در جهان است.

پکن، توکیو و سئول از دیرباز درباره این پاشنه آشیل دریایی نگرانی هایی داشته اند و این مساله یکی از دلایل اصلی اقدام چین به ساخت پایگاه در دریای چین جنوبی و اعزام زیردریایی به اقیانوس هند محسوب می شود. هدف این است که نیروهای نظامی تا حد ممکن به تنگه نزدیک باشند تا در صورت نیاز دشمنان بالقوه مانند ایالات متحده و هند را از بستن کانال به روی محموله های نفت بازدارند.

با این حال، برخی تحلیل گران می گویند این تهدید امنیتی طولانی مدت برای آسیا احتمالا با آب شدن یخ ها در مسیر دریای شمالی روسیه و گذرگاه شمال غربی آمریکای شمالی که مسیری کوتاه تر و کم هزینه تر برای انتقال نفت از روسیه، نروژ، گرینلند و کانادا به آسیاست، کمرنگ تر می شود. گرمایش جهانی هم حمل محموله های نفتی از آلاسکا به چین را تسهیل می کند.

راکفور ویتز کارشناس قطب شمال به آسیا تایمز گفت: «مسیر قطب شمال مخاطره اختلال در مسیر محموله های نفتی را برای چین، ژاپن و کره جنوبی کاهش می دهد. می توان همه این محموله ها را از مسیر دریای شمالی منتقل کرد و تنگه مالاکا و مشکلات امنیتی آن را دور زد.»

مسیر دریای شمال در امتداد ساحل روسیه در قطب شمال از دریای کارا در امتداد سیبری تا دریای برینگ کشیده شده است. تغییر جهت به سمت این مسیر به گفته ویتز، طی 10 تا 15 سال آتی صورت خواهد گرفت و حجم بیشتری از نفت و گاز قطب شمال به چین و دیگر کشورهای آسیایی خواهد رسید. البته در استفاده از این مسیر هم احتمال شکل گیری یک نقطه نگرانی در تنگه پکن بین روسیه و آلاسکا وجود دارد؛ اما در این نقطه واشنگتن با هرگونه مداخله ای مسکو را به شدت خشمگین خواهد کرد.

مسیری کوتاه تر از کانال سوئز

ظرفیت حمل و نقل نفت و گاز از بنادر در امتداد مسیر دریای شمال همچنین نیاز به ساخت خط لوله های پر هزینه زمینی را کاهش می دهد. این واقعیت که رودخانه های سیبری روسیه به شمال به اقیانوس قطب شمال می ریزد امکان استفاده از این آبراه ها را برای حمل محموله های نفتی و دیگر منابع به بنادر ساحلی فراهم می آورد.

تحلیل گران می گویند اگر مسیر دریایی شمال برای اتصال شمال اروپا با چین، تایوان، کره جنوبی و ژاپن به جای کانال سوئز از طریق خاور میانه مورد استفاده قرار بگیرد، فاصله دریانوری تا 40 درصد کوتاه خواهد شد. داده های موسسه تحقیقاتی قطب جنوب و قطب شمال روسیه نشان می دهد که کل مسیر دریای شمال در ماه های ژوئن و سپتامبر 2017 عاری از یخ زدگی بوده است. تحلیل گران می گویند که این مساله نشان دهنده تسهیل فزاینده دریانوردی کشتی های باری حتی در ماه های زمستانی است که سطح یخ بیشتر می شود.

شرکت های نفتی دولتی چین و بانک های این کشور علاقه خود را به دارایی های انرژی روسیه در دریای شمال و مسیر جدید دریانوردی از طریق سرمایه گذاری در تاسیسات 27 میلیارد دلاری گاز طبیعی مایع «یَمَل» نشان داده اند. چین همچنین تصمیم دارد در پروژه «گاز طبیعی مایع قطب شمال 2» که احتمالا بزرگ تر از یمل خواهد بود، سرمایه گذاری های بیشتری انجام دهد.

خطر نشت عمده نفت

یکی از ابرهای تیره بر فراز این مسیر جدید، احتمال بروز فاجعه نشست نفت است. توانایی کشورهای قطب شمال در عملیات یافتن و نجات محدود است و منابع زیادی برای رسیدگی به نشت نفتی احتمالی یک تانکر بزرگ در این آب های دور افتاده ندارند. ویتز هشدار داد: «بزرگ ترین مانع تولید نفت در قطب شمال، تهدید نشت نفت است. هرگونه حادثه احتمالی به مرتب بدتر از "دیپ واتر هورایزن" خواهد بود.» اشاره ویتز به فاجعه نفتی «بریتیش پترولیوم» در خلیج مکزیک در سال 2010 است که با نشت بیش از 130 میلیون گالن نفت همراه بود و خسارت آن به محیط زیست بیش از 17 میلیارد دلار برآورد شد.

نگرانی از احتمال بروز چنین حادثه ای در قطب شمال به مراتب بیشتر است چراکه ابرتانکر های امروزی بسیار بزرگ تر از «اکسون والدز» هستند که در سال 1989 در آلاسکا وخیم ترین فاجعه نشت نفت در قطب شمال را رقم زد.

شورای قطب شمال سازمان بین المللی که بر قطب شمال نظارت دارد و 8 کشور عضو آن در سال 2013 توافقنامه ای را در زمینه همکاری و واکنش به نشت نفت در قطب شمال امضا کردند. اما منتقدان می گویند مراحل همکاری تنها شروع ماجراست و با توجه به کمبود زیرساخت ها، دانش و آمادگی برای مقابله با نشت عمده نفت در قطب شمال، به اقدامات بیشتری در این زمینه نیاز است.

منبع: راشا اینسایدر / مترجم: طلا تسلیمی