مسکو به دنبال خنثی سازی تاثیرات منفی تحریم های واشنگتن علیه تهران

نویسنده: ایوان سلیتچف

دیپلماسی ایرانی: اتحاد جماهیر شوروی در دوران جنگ سرد جنگ سرد به عنوان یک قدرت جهانی و رهبر کمپ سوسیالیستی، یک مهره مهم در سراسر جهان به شمار می‌ رفت و آسیا هم مستثنی نبود. شوروی تا اواخر دهه 50 میلادی با چین مائوئیست رابطه خوبی داشت و نقشش در روند جدا شدن دو کره و مبارزات نظامی ‌اش در افغانستان و روابط ویژه آن با هند و ایران زمان محمد رضا شاه، همه به شکل گیری سیاست ها در آسیا کمک کرد. اما با پایان جنگ سرد همه چیز به شدت تغییر کرد. در سال 1986 گورباچف در سخنرانی تاریخی خود در ولادیوستوک اعلام کرد که اتحاد جماهیر شوروی بر آسیا و اقیانوسیه تمرکز می کند و رویکرد جدید، تفکر انتقادی با تاکید بر امنیت همه کشورها، همکاری و درک منافع یکدیگر را وعده می دهد. این رویکرد با سیاست های متداول اتحاد جماهیر شوروی یک تفاوت اساسی داشت: اتحاد جماهیر شوروی داشت به مروز زمان متوجه پتانسیل خود برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه ای می شد.

اگرچه سیاست خارجی روسیه در دهه 1990 پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تحت نظارت رئیس جمهوری بوریس یلتسین بیشتر بر اروپا متمرکز شد، اما روسیه مستقل جدید همچنان به دنبال تقویت موقعیت خود به عنوان یک بازیکن آسیایی بود و چنین اقدامی را برای منافع سیاسی و اقتصادی خود ضروری می دانست.

اما از آن روزها مدت زمان زیادی گذشته و روسیه جای پای خود را در آسیا محکم کرده است. امروزه روسیه یکی از اعضای اَپِک (سازمان همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوسیه) و یکی از شرکای آسه‌آن (مجمع کشورهای  جنوب شرق آسیا) است و به عضوی فعال در ایجاد بسترهای جدید همکاری در آسیا تبدیل گشته است. روسیه در سال 2001 با همکاری چین و کشورهای تازه مستقل شده در آسیای میانه، سازمان همکاری شانگهای را با هدف اعتمادسازی در زمینه های نظامی، مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر، تاسیس کرد. اعضای سازمان حالا تصمیم گرفته اند در زمینه های گسترده تری از جمله تجارت، سرمایه گذاری، انرژی و فرهنگ همکاری کنند و حتی قصد دارند یک منطقه تجارت آزاد ایجاد کنند.

روسیه از نظر اقتصادی و مالی قوی تر شده و دریافته است که می تواند از قدرت خود به عنوان یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان انرژی، مسیر ارتباطی آسیا و اروپا و دومین صادر کننده بزرگ اسلحه در جهان، استفاده کند. مساله دونالد ترامپ هم مطرح است. آسیا به یک عامل بانفوذ نیاز دارد که بتواند در مواجهه با آشفتگی هایی که سیاست گذاری های دولت ترامپ ایجاد می کند، نظم بین المللی را مجددا برقرار سازد. مسکو همچنین نشان داده که قابلیت ایده پردازی در رسیدگی به چالش های منطقه را دارد. روسیه با همه کشورهای آسیایی روابط خوبی دارد و همین مساله در رسیدگی به مناقشات منطقه ای همچون روابط چین و هند، هند و پاکستان و دو کره برایش یک مزیت به شمار می آید.

اما یکی از مهم ترین مسائل آسیا برای روسیه، ایران است. پیش از انقلاب اسلامی، اتحاد جماهیر شوروی روابط نزدیکی با رژیم شاه داشت. پس از انقلاب اسلامی، روابط دوجانبه اگرچه از بین نرفت، اما دچار پیچیدگی هایی شد. اما پس از روی کار آمدن حسن روحانی، رئیس جمهوری عمل گرایانه و متمرکز بر روابط بین المللی، روابط مسکو و تهران مجددا به مسیر قبل بازگشت. از نظر مسکو، تهران یک شریک دیپلماتیک و اقتصادی مهم به شمار می رود.

دو کشور در ارتباط با سوریه، همکاری نزدیکی دارند. روسیه همچنین یکی از طرفین مذاکره برای توافق درباره برنامه هسته ای ایران بود. روابط اقتصادی روسیه-ایران هم بلافاصله پس از لغو تحریم های بین المللی علیه ایران پس از حصول برجام، گسترش یافت. دو طرف بر سر آغاز چندین پروژه مشترک به ارزش کلی 40 میلیارد دلار توافق کرده اند. روسیه قرار است بخش های دوم و سوم نیروگاه هسته ای ایران را در بوشهر بسازد. در سال 2015 که ممنوعیت صادرات سامانه دفاع موشکی اس-300 به ایران لغو شد، تحویل این سامانه آغاز و تا سال 2016 تکمیل شد. قرارداد اولیه در سال 2007 امضا شده بود، اما در سال 2010 به دنبال تحریم های بین المللی علیه تهران، مسکو تحویل آنها را متوقف کرد.

روسیه اکنون وعده داده است مشکلات ناشی از تصمیم ترامپ به خروج از توافق هسته ای ایران را حل و فصل کند و تاثیرات منفی تحریم های واشنگتن علیه تهران را خنثی سازد.

روسیه موفق شده جایگاه خود را به عنوان یک مهره مطرح در آسیا تثبیت کند. باید دید که می تواند از این جایگاه برای مقابله با آشفتگی هایی که ترامپ ایجاد می کند، استفاده کند یا خیر. در این روند، ممکن است روسیه به نیرویی غیرمنتظره در برقراری نظم بین المللی تبدیل شود؛ نظمی که زمانی ایالات متحده محافظ بی قید و شرط آن به شمار می رفت!

منبع: سوث چاینا مورنینگ پست / مترجم: طلا تسلیمی