جایی که ایران می تواند با درایت ترامپ را کیش و مات کند

نویسنده: دکتر افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در آذربایجان و تحللیگر مسائل سیاسی و بین المللی 

دیپلماسی ایرانی: از لحظه ای که نیکی هیلی، سفیر امریکا در سازمان ملل متحد موضوع طرح مسائل مربوط به ایران در نشست شورای امنیت به ریاست دونالد ترامپ را مطرح و اعلام کرد رئیس جمهوری ایران نیز حق دارد دراین نشست حضور یابد، دیدگاه های مخالف و موافقی از سوی برخی مقامات و کارشناسان و تحلیلگران ایرانی در این رابطه مطرح شده است، به این معنا که عده ای مخالف و برخی نیز موافق شرکت رئیس جمهوری یا وزیر امور خارجه ایران در این اجلاس هستند. 

داستان از این قراراست که با آغاز دوره ریاست یک ماهه امریکا بر شورای امنیت، نماینده دائم ایالات متحده در سازمان ملل  اعلام کرد که هم زمان با برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر ماه سپتامبر در نیویورک، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا، شخصاً ریاست یکی از جلسات شورای امنیت را  بر عهده خواهد گرفت و ادعاهای خود را در رابطه با فعالیتهای موشکی و منطقه ای ایران در این نشست  بار دیگر به نمایش خواهد گذاشت. 

در این خصوص  چند ملاحظه به ذهن این نگارنده متبادر می شود: 

1-    هدف امریکا از طرح تکراری ادعاهای خود در رابطه  ایران در این نشست چیست ؟

2-    آیا ترامپ قصد متحد کردن سایر کشورهای عضو شورای امنیت به ویژه اعضای دائم این شورا با آمریکا علیه ایران را دارد؟ 

3-    آیا امکان اینکه در پایان این نشست، بیانیه یا قطعنامه ای علیه ایران صادر شود وجود دارد؟ 

4-    آیا سایر کشورهای عضو به ویژه اعضای دائم شورای امنیت به رغم اعلام مخالفت با خروج امریکا از برجام، او را همراهی خواهند کرد؟ 

5-    آیا ترامپ قصد دارد نشان دهد که بالاخره ایران مجبور شد در نشستی که او حضور دارد، شرکت کند؟ (در صورت حضور رئیس جمهوری ایران)

6-    آیا ترامپ قصد دارد نشان دهد که ایران توان دفاع از خود در یک نشست بین المللی را ندارد و به همین دلیل در این نشست حاضر نشده است؟ (درصورت عدم حضور رئیس جمهوری ایران) و به این ترتیب خود را در رابطه با ادعاهایش علیه ایران، حق به جانب نشان دهد؟ 

7-    آیا ترامپ مزید بر ادعاهایی که علیه ایران در رابطه با مسائل هسته ای، موشکی، منطقه ای و حقوق بشر ی به دفعات مطرح کرده، ادعاهای جدیدی هم مطرح خواهد کرد؟ 

8-    آیا احتمال شرکت مقامی از اسرائیل نیز دراین نشست و همراهی با آمریکا علیه ایران وجود خواهد داشت؟

9-    آیا ترامپ قصد دارد با حضور در این نشست و طرح مجدد ادعاهایش علیه ایران، در جهت تشدید فضای بین المللی علیه ایران بهره برداری کند؟

10-آیا ترامپ از طریق این نشست، هدف زمینه سازی برای کشاندن پای ایران به شورای امنیت را  در آینده نزدیک در سر دارد؟ 

11-آیا رئیس جمهوری ایران توان حضور قوی در این نشست را در راستای دفاع از منافع ایران و اثبات رفتارهای خلاف حقوق بین المللی ترامپ در ارتباط با برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت و دیگر مسائل مبرم جهانی مانند خروج امریکا از معاهده آب وهوایی پاریس و برخورد ناجوانمردانه با مهاجران و خانواده های آنها و مسائل مشابه  را ندارد؟

12- آیا امکان رایزنی و هماهنگی با دیگر اعضای شورای امنیت علی الخصوص اعضای دائم این شورا که در موضوع برجام به لحاظ  سیاسی تاکنون در کنار ایران بوده اند و برای حفظ عزت کشور و مردم خود واکنشهای منفی در برابر ترامپ نشان داده اند،  قبل از برگزاری این نشست وجود ندارد؟ 
 هر چند اداره جلسه شورای امنیت توسط رؤسای جمهوری امریکا در سنوات گذشته کمتر مشاهده شده اما بی سابقه هم نیست. پیشتر نیز باراک اوباما سلف دونالد ترامپ  دو بار این مسئولیت را برعهده گرفته است. اما این قبیل جلسات بیشتر برای رسیدگی به موضوعات عام  مانند گروه‌های مسلح غیردولتی یا موضوع عدم اشاعه سلاح های هسته ای و شیمیایی  برگزار شده است. این بار ترامپ مشخصاً موضوع ایران را به عنوان دستور جلسه مد نظر قرار داده است  و به احتمال زیاد قصد دارد با طرح ادعاها و اتهامات تکراری از قبیل: 

فعالیت های موشکی ایران و برهم زدن ثبات و امنیت منطقه و جهان، حمایت ایران از تروریسم، نقض حقوق بشر و تهدید به نابودی اسرائیل، مشارکت و مسئولیتِ ایران در حملات شیمیایی در سوریه، مشارکت و مسئولیتِ ایران در حملات حوثی‌های یمن به عربستان سعودی، انتقال غیرقانونی سلاح از جانب ایران به گروه‌های به اصطلاح تروریستی  در منطقه  و با این ادعا که این اقدامات همگی ناقض قطعنامه‌های شورای امنیت هستند علیه ایران فضاسازی روانی  ایجاد کرده و با تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی جهانی  تشکیل یک اجماع بین‌المللی در سطح گسترده علیه ایران را پیگیری کند تا ازاین طریق  مشروعیت تحریم‌های نفتی و همچنین حق جمعی امریکا و جامعه جهانی را در برخورد نظامی با ایران در صورت بستن تنگه هرمز یا ایجاد اختلال در تردد کشتی‌های نفتکش توسط ایران را جنبه قانونی و حق به جانب داده و حامیان بین المللی برای خود علیه ایران بیابد.

در همین راستا این احتمال که در فرصت باقی مانده تا برگزاری نشست پیش رو، تبلیغات فزاینده ای  پیرامون اتهامات  مذکور علیه ایران بویژه در مسائل مربوط به سوریه از سوی امریکا و اسرائیل و عربستان و دیگر متحدانش صورت پذیرد دور از ذهن نیست. 

باید به این نکته توجه داشت که برپایی  چنین نشستی  از سوی  واشنگتن به ویژه در سطح رئیس جمهور، خالی و عاری از چالش برای امریکا نمی تواند باشد. چرا که بر اساس آیین‌نامه شورای امنیت، اگر موضوع مربوط به  دولتی  در این نهاد مورد بحث قرار گیرد می‌تواند در جلسه مورد نظر حضور پیدا کند و از موضع خود دفاع کند. (همان گونه که نیکی هیلی سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد نیز  در مصاحبه خود به آن اشاره کرد)
در نتیجه، دولت ایران نیز می‌تواند در سطح رییس جمهور یا وزیر امور خارجه یا نماینده خود در سازمان ملل در نشستی  که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا آن را اداره خواهد کرد شرکت کرده و نسبت به مسائلی که مطرح می شود دیدگاه ها و انتقادات واعتراضات خود را به بهترین و موثرترین شیوه بیان کند. (البته اگر اکثریت اعضای شورای امنیت در سطح رئیس دولت شرکت کنند مناسب است از سوی ایران نیز رییس جمهور همراه وزیر امور خارجه حضور پیدا کند، در غیر این صورت، شرکت وزیر امور خارجه یا بستگی به سطح شرکت کننده ها نماینده ایران در این سازمان  مناسب خواهد بود.) 

از آنجا که به نظر می رسد  ترامپ همان سخنان تکراری قبلی خود در رابطه با ایران  را در نشست مورد اشاره، مطرح خواهد کرد و این سخنان برای جامعه بین المللی تازگی ندارد، ایران می تواند با توجه به اینکه دیگر کشورهای عضو دائم شورای امنیت هنوز هم حداقل از حیث سیاسی در برجام مانده اند و در مواردی نیز حتی متحدین امریکا از برخی جهات از مواضع ترامپ در قبال این کشورها، ناخرسند هستند، با استفاده از این فرصت و  حضور سطح بالا در نشست مورد نظر با استدلات منطقی با هوشمندی وافر این نشست را به جلسه پاسخگویی ترامپ در رابطه با نقض برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت، بی حرمتی به قواعد حقوق بین‌الملل و نهاد‌های بین‌المللی، معاهدات بین المللی و برقراری تحریم‌های غیرقانونی یک جانبه که در سطح بین‌المللی نیز مورد اعتراض واقع شده است، تبدیل کند و از اعضای سازمان ملل و  شورای امنیت این سازمان  خواستار اتخاذ مواضع و تصمیمات  اصولی، منطقی و متکی به قواعد بین المللی به نفع خود شود و حتی از این کشورها  بخواهد نسبت به تنظیم قواعد و مقررات لازم برای جلوگیری از اقدامات یک جانبه امریکا اهتمام ورزند. 

به نظر می رسد در صورت امکان لابیگری و رایزنی و هماهنگی لازم  با وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای امنیت از سوی وزیر خارجه ایران و تماس های تلفنی رئیس جمهوری ایران با چند تن از همتایان  خود در فرصت باقی مانده تا برگزاری نشست شورای امنیت به ریاست ترامپ می تواند حتی قبل از برگزاری نشست تلاش های ترامپ را با چالش مواجه کرده و مانع از رسیدن او به اهداف مدنظرش شود. به ویژه که ترامپ در شرایطی که با یک بحران در درون کاخ سفید مواجه شده و برای فرار از فشارهای ناشی از پرونده دخالت روسیه در انتخابات به نفع او و چگونگی صرف هزینه های ستاد انتخاباتی خود که احتمال استیضاحش از سوی کنگره علی الخصوص در صورت کسب اکثریت کرسی های مجالس نمایندگان و سنا در انتخابات میان دوره ای ماه نوامبر را تقویت می کند و نگرانی وی از وقوع این اتفاق، با هدف انحراف افکار عمومی امریکا، دست به بزرگ نمایی مسائل مربوط به ایران و برخی موضوعات بین المللی می زند و با گرفتن این ابزار از دست او، می توان در تضعیف موقعیتش در امریکا نقش جمعی ایفا کرد. 

اگر در نظر داشته باشیم که به احتمال زیاد ترامپ نخواهد توانست اکثریت سران کشورهای  عضو شورای امنیت را نسبت به صدور بیانیه یا قطعنامه ای علیه ایران متقاعد کند و هدف عمده اش مزید بر فشار روانی بر دولت و مردم ایران و تهییج افکار عمومی جهانی، نشان دادن آن است که رییس جمهوری ایران در جلسه ای با حضور او شرکت کرده است، به نظر می رسد ایران می تواند این نشست را به فرصت بهینه ای در راستای حراست از منافع ملی و نمایشی از اتحاد اکثریت کشورهای عضو شورای امنیت و ایران در برابر امریکا بدل سازد، اما در صورت عدم حضور می تواند این فرصت را در اختیار ترامپ قرار دهد تا هر گونه که تمایل داشته باشد علیه منافع ایران سخنسرایی  کند و در نهایت افکار عمومی جهان و رهبران و مقامهای کشورها را نسبت به ایران دچار تردید کند و به گونه ای ایران متهم به عدم توان پاسخگویی به اتهامات و ادعاهای مستاجر کاخ سفید شود و شائبه صحیح بودن ادعاهای او در میان تعدادی از کشورها و افکار عمومی تقویت شود. 

کلام آخر اینکه، عدم شرکت در مذاکرات دو و چندجانبه به عنوان یک جبهه نبرد سیاسی و نرم، مانند فرار از جبهه جنگ نظامی و سخت در حراست از تمامیت ارضی، تلقی می شود، لذا حضور در نشست شورای امنیت در بالاترین سطح و ارائه پاسخ های مستدل و منطقی با حضور سران کشورهای عضو و طرح سوالات متعدد از ترامپ و ترغیب سایر اعضا برای اقدام مشابه، می تواند موجب تنویر بیشتر افکار سران و اعضای هیات نمایندگی سایر کشورها و افکار عمومی از طریق انعکاس رسانه ای مباحث نشست شود و با مساعی دیپلماتیک حساب شده و استخدام کلمات وزین و حقوقی  هنگام طرح موضوعات در این نشست و حتی حین سخنرانی رئیس جمهوری در مجمع عمومی سازمان ملل که قبل از این نشست خواهد بود، با تاکید بر اصول و قواعد حقوق بین المللی، می توان در راستای معرفی امریکا به عنوان ناقض حقوق بین الملل و قطعنامه 2231 شورای امنیت و اثبات این که ایران به قواعد حقوق بین الملل و منشور شورای امنیت سازمان ملل و سازمان های تخصصی وابسته به آن عمل کرده و مصداق بارز آن همانا پایبندی ایران به مفاد برجام که بارها مورد تایید آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار گرفته  است، تلاش کرد و حتی از اعضای شورای امنیت درخواست کرد که نسبت به خروج امریکا از برجام و نقض قطعنامه2231 شورای امنیت، برغم اینکه امریکا در بسیاری مواقع قطعنامه های این شورا را به زیان منافع ملی کشورها و صلح وامنیت جهانی وتو می کند، واکنش جدی نشان دهد.