تشکیل دولت در عراق به درازا می‌کشد

دیپلماسی ایرانی – ساعت 7 صبح روز 12 مه (22 اردیبهشت) آینده سیاسی عراق برای 4 سال آینده رقم خواهد خورد. بسیاری از کارشناسان براین باورند که انتخابات پارلمانی 12 مه در عراق دارای اهمیت بالایی است و حتی بسیاری از آن به عنوان انتخاباتی سرنوشت ساز برای آینده عراق یاد کرده اند. انتخابات عراق با رای 24 میلیون و دویست هزار عراقی واجد شرایط برای انتخاب ۳۲۸ نماینده پارلمان در ۱۸ استان این کشور برگزار می شود. استان های عراقی بر اساس جمعیتشان بین ۷ تا ۷۱ نماینده در پارلمان آینده این کشور خواهند داشت. در پارلمان آینده عراق ۹ کرسی برای اقلیت های عراقی خواهد بود که شامل ۵ کرسی برای مسیحیان و ۴ کرسی برای ایزدی ها، صائبی ها، کردهای فیلی و شبک ها خواهد بود. اما در آن سو یکی از ویژگی های انتخابات جاری در عراق تعدد افراد و احزابی است که در رقابت های انتخاباتی حاضر شده اند. تعداد کاندیداها در این انتخابات ۷۳۶۷ نفر است که ۲۰۱۴ نفر آنها از میان بانوان هستند. بر اساس قانون انتخابات عراق یک چهارم کرسی های پارلمان مختص بانوان است. تعداد احزاب نیز به ۱۴۳ حزب سیاسی می رسد و این احزاب در قالب ۲۷ ائتلاف انتخاباتی گردهم آمده اند و وارد کارزار انتخاباتی شده اند. همین شرایط پیچیده، آن هم در بستر تحولات اخیر خود عراق در جنگ با داعش و نیز در سطح کلان تر اقتضائات منطقه خاورمیانه موجب شده تا نتایج این انتخابات برای عراق و منطقه اهمیت داشته باشد که در کنار انتخابات لبنان و ترکیه می تواند تروئیکای انتخاباتی جریان ساز خاورمیانه نامیده شود. از همین رو دیپلماسی ایرانی برای تحلیل دقیق تر انتخابات عراق، گفت وگویی را با حسن کاظمی قمی، اولین سفیر ایران در عراق پس از سقوط حکومت بعث و کارشناس مسائل عراق داشته که در ادامه می خوانید:

در فاصله یک هفته تا انتخابات عراق اهمیت و جایگاه این دوره از انتخابات پارلمانی در این کشور چیست؟

به دلیل پارلمانی بودن نظامی سیاسی عراق اهمیت انتخابات پارلمانی به دلیل تعیین کردن مقامات کلیدی چون رئیس جمهور، نخست وزیر، رئیس پارلمان و دیگر اعضای دولت، عامل اساسی در ترسیم نقشه سیاسی این کشور برای چهار سال آینده است. لذا این شرایط سبب می شود که به طور طبیعی انتخابات پارلمانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد. از سوی دیگر تصویب قراردادهای مهم عراق با سایر کشورها، تعیین قوانین و مقررات اداره کشور، بررسی و نتظیم بودجه عراق و مسائلی از این دست در پارلمان انجام می گیرد. از همین رو پارلمان عراق در همه شئون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دیگر ابعاد زندگی عراقی ها اثرگذار است. مضافا این که در فاصله میان انتخابات پارلمانی 2014 تا انتخابات 2018 مجموعه ای از تحولات و رویدادهای سیاسی، امنیتی و راهبردی در این کشور سبب شده که این تحولات بر انتخابات پیش رو اثرات جدی داشته باشد. از دیگر سو همین تحولات موجب شده تا این دوره از انتخابات از اهمیت دو چندانی برخوردار شود؛ تحولاتی نظیر پیروزی عراق در جنگ با تروریسم داعش، تنش بغداد و اربیل بعد از ناکام ماندن اربیل در همه پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق، توسعه روابط سیاسی و دیپلماتیک عراق با همسایگان خود در مدت این چهار سال و مهم تر از آن ها دخالت های ایالات متحده و کشورهای عربی منطقه به ویژه عربستان سعودی در روند سیاسی عراق.

به عربستان سعودی اشاره داشتید؛ از دید شما تغییر مناسبات ریاض با بغداد را در ماه های منتهی به انتخابات پارلمانی عراق چگونه باید ارزیابی کرد؟

یقینا اولین نکته ای که در این خصوص باید مد نظر قرار گیرد این است که این تغییرات، نه یک تغییر استراتژیک و راهبردی که نوعی تاکتیک ریاض برای نفوذ بیشتر در صحنه سیاسی عراق به منظور رسیدن به اهداف است. بعد از ناکام ماندن عربستان در افزایش تنش در عراق با حمایت از گروه های تروریستی نظیر داعش، ریاض از تقابل به تعامل با عراق روی آورد. اکنون هم نزدیکی ریاض با بغداد و نیز برخی از جریان های سیاسی در عراق برای تاثیرگذاری بیشتر انتخابات عراق است تا بتواند آن چیزی را که از حمایت داعش و میدان جنگ به دست نیاورد با حمایت از برخی جریانات سیاسی در انتخابات پیش رو به دست آورد.

با رصد مجموعه تحولات انتخابات پارلمانی 2018 و نیز اهمیت آن در سپهر سیاسی عراق، تفاوت این دوره از انتخابات با دوره های پیشین چیست؟

مهمترین تفاوت این دوره از انتخابات پارلمانی عراق با دوره های پیشین حضور پررنگ گروه ها و جناح ها و تعدد بسیار زیاد لیست های انتخاباتی و ائتلاف های سیاسی در آستانه انتخابات است. در این راستا تاکنون بیش از 204 گروه سیاسی و حدود 134 حزب در قالب نزدیک به 27 ائتلاف سیاسی در 12 ماه مه به رقابت خواهند پرداخت. در سایه این مساله مشارکت گروه ها و احزاب سیاسی برای حضور انتخابات پیش رو در مقایسه با ادوار پیشین قابل توجه است. این مساله نشان از این دارد که عراق ضمن این که با چالش های متعددی در زمینه اقتصادی، سیاسی و امنیتی روبه رو بوده و هست، اما مسیر دموکراسی خواهی ملت عراق همچنان با قوت ادامه دارد. از سوی دیگر علیرغم این که دموکراسی در عراق جوان است، ولی بلوغ سیاسی در عراق ریشه پیدا کرده است. تفاوت دیگر رقابت سنگین و فشرده 10 ائتلاف بزرگ انتخاباتی از 27 ائتلاف مورد اشاره است، اما با توجه به این که لیست های انتخاباتی عراق بسیار متعدد است، پیش بینی ها حکایت از این دارد که هیچ کدام از این لیست ها پیروز قاطع میدان انتخاباتی عراق نباشند. تفاوت دیگر به ماهیت لیست ها انتخاباتی باز می گردد. در این دوره برخی از لیست ها با عبور از مسائل و اقتضائات مذهبی و قومی – طائفه ای به سمت تشکیل ائتلاف های ملی گام برداشته اند. این عبور از اقتضائات مذهبی و طائفه گرایی به سمت باورهای کلان تر جامعه عراق به نظر من اتفاق مهم و مبارکی در مسیر رشد دموکراسی عراق است که نشان از همان بلوغ سیاسی دارد که پیش تر به آن اشاره داشتم. چرا که این احزاب به این نتیجه رسیده اند که علیرغم رقابت احزاب در انتخابات باید به منافع ملی در سطح کلان عراق توجه بیشتری داشت. یکی از مهمترین تفاوت های این دوره از انتخابات پارلمانی عراق حضور پررنگ جریان مقاومت است. در تاریخ سیاسی عراق تاکنون گروه هایی مانند حشد الشعبی در انتخابات مشارکتی نداشته اند. اما امروز جریان مقاومت با شکست تروریسم در عراق از جایگاه ویژه ای در میان مردم و ملت عراق برخوردار است. فراموش نکنیم همین جریان مقاومت و حشد الشعبی در جنگ با داعش و کمک به دولت و ملت عراق کوتاهی نکرد. در همان دوران کشورهایی نظیر آمریکا حشد الشعبی را که نماد مبارزه با ترریسم بود یک گروه تروریستی می دانست، اما اکنون در سایه مقاومت این جریان به جایی رسیده که می تواند در انتخابات عراق و حضور سیاسی در پارلمان هم شرکت کند. این ویژگی می تواند تفاوت دیگر انتخابات پیش رو باشد. تفاوت دیگر به کیفیت برگزاری این دوره از انتخابات عراق باز می گردد. در این دوره شمارش آراء به صورت الکترونیکی خواهد بود که در دوره های پیشین چنین اتقاقی مسبوق به سابقه نبوده است. البته این مساله به دلیل این که اولین بار در تاریخ سیاسی و انتخاباتی عراق در حال انجام است برخی نگرانی ها را در شمارش آراء و احتمال تقلب برای تعدادی از احزاب و گروه های حاضر در انتخابات ایجاد کرده است.

در سایه تفاوت هایی که به آن اشاره داشتید، ارزیابی و برآورد شما از نتایج این دوره از انتخابات پارلمانی عراق چیست؟

در سایه تعدد گروه ها و جریانات سیاسی حاضر در انتخابات قدری کار پیش بینی نتایج این دوره از انتخابات پارلمانی عراق سخت خواهد بود. اما چند نکته می تواند در تعیین نتایج انتخابات موثر باشد. اول این که میزان مشارکت به احتمال فراوان بیش از 50 درصد خواهد بود. در این خصوص بخش قابل توجهی هم از رای دهندگان به دلیل همان تعدد گروه ها و جریان های سیاسی در فاصله یک هفته تا انتخابات هنوز به انتخاب نهایی نرسیده اند. لذا در این باره فتوا و راهنمایی مراجع دینی عراق، هم می تواند بر افزایش میزان مشارکت اثرات مثبتی داشته باشد و هم بر تعیین و انتخاب اصلح. اما از سوی دیگر به دلیل رقابت فشرده 10 ائتلاف بزرگی که به آن اشاره داشتیم، یقینا انتخابات پیش رو پیروز قاطعی را نخواهد داشت.

اما با توجه به این نکته روند تشکیل دولت آتی عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟

همان طوری که اشاره شد چون احتمال می رود انتخابات پیش رو پیروز قاطعی نداشته باشد، می تواند روند و رویه تشکیل دولت آتی عراق به مراتب زمان بر و به تبع آن پیچیده تر از خود پروسه انتخابات شود. از طرف دیگر چون تشکیل دولت بر اساس کرسی های پارلمانی و با توافق نظر همه گروه های حاضر در پارلمان انجام می گیرد، فرآیند تشکیل دولت حتی ممکن است تا چندین ماه هم طول بکشد.

در این میان حضور پررنگ عربستان سعودی در حمایت از جریان 14 مارس برای انتخابات پارلمانی لبنان که فردا (یکشنبه) برگزار می شود، به صورت کج دار و مریز در انتخابات عراق هم مشاهد می شود؛ اساسا در سایه این اقدامات و برنامه ها مهندسی انتخاباتی عراق در دستور کار ریاض خواهد بود و برنامه عربستان ار این حضور در انتخابات کشورهای عربی چیست؟  

به طور کلی هدف اصلی نقشه راه و تلاش مهندسی انتخاباتی عربستان سعودی برای نفوذ بیشتر در انتخابات عراق و لبنان، برآورده کردن منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه خاورمیانه است. تا همین ماه های گذشته عربستان و دیگر کشورهای عربی با برنامه آمریکا از هیچ کوششی برای حمایت از تروریسم و نابودی محور مقاومت دریغ نکردند. در این راستا هم اکنون با شکست در میدان جنگ مسلحانه با تغییر تاکتیک در میدان سیاسی و انتخاباتی حضور یافته اند تا هم بتواند محور مقاومت را در عراق و لبنان به حاشیه برانند و هم کشورهای مستقل عربی را به سمت اهداف و منافع خود سوق دهند. عربستان در این راه از حمایت از برخی جریانات سیاسی در عراق و لبنان و نیز ایجاد اختلافات و تنش های سیاسی – مذهبی در آستانه انتخابات نهایت بهره را برده و می برد. یکی دیگر از اهداف عربستان بی ثباتی در برخی کشورهای منطقه برای حضور و بازگشت آمریکا به خاورمیانه و به تبع آن افزایش امنیت برای رژیم صهیونیستی است. متاسفانه سیاست سعودی ها در این مسیر و چارچوب حرکت می کند. اما تاکنون تحولات منطقه نشان از این داشته که برنامه های ریاض با شکست مواجه بوده است. لذا انتخابات لبنان وعراق علیرغم تمامی تلاش ها وصرف هزینه های هنگفت ریاض، نه به سود عربستان سعودی، آمریکا و رژیم صهیونیستی که به نفع ملت لبنان وعراق رقم خواهد خورد.