معمایی به نام آینده رقه

نویسنده: جیمز دانسلف

دیپلماسی ایرانی: نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) برتری خود در رقه را به همان شکلی جشن گرفتند که داعشی ها در سال 2014 جشن گرفتند. آنها تانکی دست ساز را با پرچم سیاه داعش در شهر گرداندند. نیروهای دموکراتیک همچنین دسترسی روزنامه نگاران بین المللی را برای بازدید از شهر برقرار کردند. تخریب کامل این شهر در مقیاس تاریخی پیش از این در جایی مشاهده نشده بود حتی در موصل یا حلب. تخمین های اولیه نشان می دهد که در حدود 1800غیرنظامی در نبردهای این شهر کشته شده اند و بیش از 80 درصد از شهر تخریب یا نابود شده است.

پس چه آینده برای این شهر محاصره شده وجود خواهد داشت و چه کسی مسئولیت این آینده را برعهده خواهد گرفت؟ نیروهای ایالات متحده به تنهایی بیشتر از 5775 بمب در شهر رقه تنها در ماه اوت استفاده کردند. شدت حملات به قدری بالا بود که سازمان ملل نیز برخی از عملیات را نادرست توصیف کرد. استفاده از سلاح های سنگین در مناطق پرجمعیت اثراتی ویران کننده داشت و رقه نشان واضحی از این اثرات است. سیستم برق رسانی و فاضلاب رقه به کلی نابود شده است. مدارس و بیمارستان ها تخریب شده اند. اگر ساکنان شهر مجبور به بازگشت شوند پا به شهری می گذارند که نه آب آشامیدنی تمیز دارد و نه امکانات و زیرساختی. هیچ بازاری در شهر باقی نمانده و زندگی به مانند سابق امکان ندارد. آنهایی هم که در این شهر زنده مانده اند بر اثر بمباران و خشونت طولانی مدت در شهر در سال های آینده از مشکلات و آسیب های روانی و جسمی طولانی مدتی رنج خواهند برد.

اما ساکنان رقه هنوز نمی توانند به بازگشت فکر کنند چرا که کسانی که مسئول تخریب هستند به نظر حاضر به پاکسازی نبوده و برنامه ای هم برای این کار ندارند. در ماه مارس وزیر امور خارجه ایالات متحده، رکس تیلرسون، اخطار داد که کشورش درحالی عملیات علیه داعش را انجام می دهد که «تثبیت و بازسازی شهرها نیاز بیشتری به خود سوری ها دارد.» بحثی در این باره نیست. در این گوشه خاص از سوریه دقیقا همان دکترینی پیاده می شود که کالین پاول اعلام کرده بود: «شما خرابش کرده اید، خودتان صاحب اش هستید.» با این وجود بسیار مضحک است که به یاد بیاوریم ایالات متحده و متحدانش روزانه 13,6میلیون دلار برای بمباران داعش خرج می کردند اما حاضر نیستند تلاشی برای بازسازی شهرهای آزاد شده انجام دهند. مشکل دیگر این است که هنوز مشخص نیست چه کسی قرار است در رقه حکومت کند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، از طرف های درگیر در آزادسازی شهر خواسته است که تلاش کنند تا راه حلی سیاسی برای پیش رفتن در فرآیند بازسازی شهر پیدا کنند. SDF نقش اصلی را در آزادسازی شهر داشت اما تمرکز روی بازسازی با هرج و مرج موجود و غیرقابل پیش بینی بودن آینده سیاسی و نیروهای حکومتی سوریه که در 15 کیلومتری شهر حضور دارند بسیار سخت خواهد بود. علاوه براین SDF خود را بارها و بارها نیروی مخلوط از عرب ها و کردها نشان داده است و آنها بارها پرچم بزرگی از رهبر کرد، عبدالله اوجالان را به نمایش درآورده اند و همین مسائل می تواند بر نحوه خواست آنها برای اداره شهر اثر بگذارد. از منظر عملی، به نظر راحت تر و ارزان تر است که رقه را در محلی جدید راه اندازی کنند به جای اینکه محل قدیمی را از بمب ها و مواد منفجره خطرناک خالی کنند، آوارها را جمع و دوران بازسازی را آغاز کنند. به هرحال هر استراتژی ای که اتخاذ شود ارزان نخواهد بود و SDF از جامعه بین المللی خواسته تا هزینه های خود را برای بازسازی افزایش دهند.

جالب توجه است که در گزارش ها آمده که مقامات سعودی از رقه بازدیدکرده و قول داده اند که نقشی ویژه و برجسته در بازسازی شهر داشته باشند. دیگر اعضای ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده نیز باید پا پیش بگذارند و نیاز به یک الزام بین المللی برای در دست گرفتن آینده شهر احساس می شود در غیراین صورت پایتخت سابق داعش می تواند به شهر ارواح دیگری در خاورمیانه تبدیل شود و نمادی از توان دست اندازی و قدرت داعش و گروه های این چنینی در جهان باشد. در اوایل سال جاری، دبیر سازمان بشردوستانه سازمان بین الملل نبرد موصل را «جهنم روی زمین» توصیف کرده بود و تخمین زده بود که بیش از یک میلیارد دلار فقط برای بازگرداندن آب، برق، فاضلاب و سیستم آموزش به شهر نیاز است. کنفرانسی در سال 2018 برای بازگرداندن زندگی به شهرهای این چنینی پس از دوران داعش در کویت برگزار خواهد شد.

رقه اما اوضاع پیچیده تری دارد. زیرا هیچ توافقی برای بازگرداندن مقامات دولتی سوریه به این شهر وجود ندارد و این شهر وابسته به نیروهای خارجی باقی خواهد ماند. با این حال این امید وجود دارد که در کنفرانس بین المللی 2018 کاری برای چشم انداز رقه صورت بپذیرد و کمک ها و تخصص های مورد نیاز گرد هم بیایند تا زندگی به این شهر ویران شده بازگردانده شود.

مردم رقه شاهد درد و رنج های فراوانی بودند و هزینه فراوانی برای جنگ، اشغال و آوارگی پرداخت کرده اند. امروز شهر، مردم و سیاستمداران در انتظار این هستند که آیا سرنوشت این شهر آزاد شده به تولدی دوباره و بازسازی منجر خواهد شد یا اینکه در دهه ها غفلت و فراموشی فروخواهد رفت.

منبع: الجزیره/ مترجم: روزبه آرش