پیمان ایران و ترکیه علیه قمار امریکا

نویسنده: مصطفی السعید

دیپلماسی ایرانی: تحرکات نظامی و سیاسی پیاپی ای که منطقه ظرف روزهای گذشته به خود دیده است، حکایت از تغییراتی در پیمان های سیاسی و نظامی دارد. به نظر می رسد پیمانی چهارگانه شامل ایران و ترکیه و عراق و سوریه برای رویارویی با آن چه این کشورها رونمایی از کشور کردستان با حمایت امریکا و اسرائیل می دانند، به وجود آمده است. آن هم در حالی که هم زمان نیروهای ایرانی در شهر استراتژیک دیرالزور سوریه به نیروهای امریکایی نزدیک شده اند. این اتفاق می تواند مخاطرات رویارویی نظامی سنگینی میان نیروهای دو کشور را که هر کدام از آنها طی چهار دهه گذشته شاهد تهدیدها و تحریم ها و جنگ های غیرمستقیم در روابط با یکدیگر بوده اند، به وجود آورد.

در ایران فیلم اعدام محسن حججی، یکی از نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه توسط داعش منتشر شد و سردار حسین سلامی، جانشین فرماندهای سپاه پاسداران وعده واکنش سخت به داعش در سوریه برای این اقدام داد. برای اولین بار شبکه های ایرانی تصاویر بمباران پناهگاه های داعش در نزدیکی دیرالزور سوریه را پخش کردند که نشان می داد نیروهای وابسته به سپاه پاسداران در حال پیشروی به سمت این شهر هستند.

محسن حججی اولین رزمنده ایرانی نیست که توسط داعش در سوریه کشته می شود، پیش از آن ایران اعلام کرده بود که بیش از ده ها فرمانده میدانی آن در جنگ های مختلف در داخل سوریه کشته شده اند، اما راز این که برای نخستین بار صحبت از وجود گاردی از سوی سپاه پاسداران برای انتقام گرفتن از داعش می شود، چیست؟

شاید بتوانیم پاسخ این سوال را در تحرکات نظامی امریکا در شمال شرق دیر الزور جستجو کنیم. هواپیماهای امریکایی مجموعه ای از نیروهای مسلح سوری را که در اردن آموزش دیده اند و آنها را «کماندوهای انقلابی» می نامند و به گروه دیگری از آنها نام «ارتش سیاه شرقی» داده اند از پایگاه تنف امریکا در جنوب سوریه به منطقه ای که تحت کنترل کردها در شمال سوریه است، منتقل کرده اند. در کنار آنها وسایل زرهی و توپ و موشک با واحدهای خاص نیروهای امریکایی را به الحسکه و الشدادی در شمال شرق دیر الزور برده اند. این نقل و انتقالات باعث نگرانی ایران و ترکیه از اقدامات ایالات متحده شده که به اعتقاد آنها می خواهد به کمک نیروهای کُردی موسوم به «نیروهای دموکراتیک سوریه» اراضی سوریه را به کنترل خود درآورد تا منطقه مرزی سوریه و عراق را قطع کند. پیش از این تحرکات، مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از عراق در ماه آینده میلادی را اعلام کرده بود. با وجود این که گفت وگوهایی میان مقامات بغداد با مقامات اقلیم بر سر تعویق برگزاری این انتخابات صورت گرفته است. در همین رابطه روزنامه اسرائیلی «جرازلیم پست» خبر داد که هیئتی از کردستان از اسرائیل دیدن کرده و از آن خواسته است از استقلال کردستان حمایت کند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل نیز هفته گذشته با هیئتی از کنگره امریکا که از تل آویو دیدن کرده بود، ملاقات کرد و با آن بر سر ضرورت حمایت اسرائیل و ایالات متحده از جدایی کردستان گفت وگو کرد. نتانیاهو – در اظهاراتی در نوع خود بی سابقه – گفت که اسرائیل از کردها برای ایجاد کشوری مستقل حمایت می کند و تلاش می کند واشنگتن را برای این اقدام ضروری راضی کند تا به این ترتیب جلوی ارتباطات ایران و عراق و سوریه و لبنان را بگیرد. وی گفت: «کردها از لحاظ فرهنگی و اصولی به ما نزدیک هستند.»

ایران و ترکیه با سفر رئیس ستاد ارتش ایران به ترکیه به این اظهارات و اتفاقات پاسخ دادند، سفری که از انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 تا کنون بی سابقه بوده است. در این سفر سردار محمد باقری با همتای ترکیه ای خود و بنعلی ایلدریم، نخست وزیر و رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان، دیدار کرد. دیدار او با اردوغان 50 دقیقه طول کشید، در این دیدار دو طرف درباره همکاری و هماهنگی نظامی میان دو ارتش ایران و ترکیه بحث و تبادل نظر کردند. ترکیه منتظر سفری مشابه از سوی رئیس ستاد ارتش روسیه است. همچنین قرار است اردوغان به زودی به تهران سفر کند. همه اینها ابعاد نگرانی ترکیه و ایران از تحرکات امریکایی – اسرائیلی در حمایت از استقلال کردستان را نشان می دهد.

برگه کُردی برای ایالات متحده و اسرائیل فواید بسیاری داشته است، از جمله ایجاد پایگاه های نظامی و امنیتی که به آنها فرصت نظارت مستقیم بر ایران که هر دو آن را دشمن نخست خود می دانند. در کنار آن جاده ابریشم مطرح است که از چین تا اروپا امتداد می یابد که قرار است یکی از مهمترین راه های تجاری جهان باشد و می تواند نقش و امکانات ناوگان امریکا در خطوط دریایی را تضعیف کند. راه ابریشم اروپا را به بازارهای در حال شکوفای آسیا وصل می کند، و اریکه اقتصاد جهانی را اعتلا می بخشد، در حالی که هیمنه اقتصادی امریکا را تضعیف می کند و به حاشیه می راند.

ترکیه در راس حربه در پیمان امریکایی علیه سوریه و عراق و ایران بود، اما دگرگونی های به وجود آمده در میدان جنگ و سیاست سبب شد تا ترکیه در سیاست خود تغییراتی شگرف اعمال کند و از پیمان با امریکا خارج شود، و روی اشتراکاتش با قطر و جماعت اخوان المسلمین حساب کند. این واکنشی متقابل به جبهه امریکایی است که بر حمایت سیاسی و نظامی از کردها تاکید دارد. چنین تحولی می تواند بر موازنه های قدرت در منطقه تاثیر مستقیم بگذارد. پایگاه های کوچک امریکایی که در اراضی تحت کنترل کردها در سوریه گسترش یافته از همه طرف تحت محاصره است، به جای آن که ترکیه خط امدادهای اصلی نیروهای امریکایی باشد، این کشور تبدیل به منبع نگرانی ها و تهدیدها برای امریکا شده است. این مساله اختلافات ترکیه و اسرائیل را نیز افزایش می دهد، در حالی که پیمان روسی – ایرانی – سوری را تقویت می کند. در این چارچوب است که ترکیه از محافظه کاری های خود نسبت به مشارکت نیروهای حشد الشعبی عراق در آزادسازی تلعفر، شهری با اکثریت ترکمان دست برداشت، همان طور که دیگر مخالفتی با حضور نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در نزدیکی مرزهایش ندارد.

به این ترتیب به نظر می رسد که ایالات متحده در مقدمه، با بازی با برگه ضعیف کُردی دست به مخاطرات بزرگی زده، و بعید است که بتواند به آن چه انتظار دارد برسد مگر آن که بخواهد در مناطق کردی حضور نظامی مستقیم داشته باشد که این مساله نیز می تواند مخاطرات سیاسی و نظامی بزرگی برایش به دنبال داشته باشد که دست کمی از شکستش در پی خروجش از عراق نخواهد داشت.

منبع: الاهرام / ترجمه: علی موسوی خلخالی