فریب دام گسترده شده برای قطر را نخوریم

امیر هوشنگ میرکوشش،دکترای روابط بین الملل و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد

دیپلماسی ایرانی: روز دوشنبه  پنجم ژوئن 2017 عربستان سعودی ،مصر، بحرین و امارات کلیه روابط دیپلماتیک خود با قطر را به بهانه حمایت این کشور از تروریسم و افراطی گرایی قطع کردند. به نظر می رسد قطع روابط (عربستان و سه کشور عربی دیگر) و بستن مرز های هوایی، دریایی و تنها راه زمینی از عربستان  با قطر مقدمه ای برای منزوی کردن دوحه است. این احتمال وجود دارد که گام بعدی دخالت نظامی برای تغییر رژیم در قطر باشد. پس از سفر پر سرو صدای دونالد ترامپ به عربستان به نظر می رسد ترامپ برای فائق شدن بر مشکلات داخلی و فرار از پروژه "روس گیت" همانند سلف خود دوایت آیزنهاور خواهان دخالت تمام عیار در خاورمیانه و خلیج فارس است و برای رسیدن به این هدف در مرحله اول وادار کردن قطر برای همسو شدن با سیاست های عربستان علیه ایران در دستور کار عربستان و متحدان آن قرار گرفته است. پس از سفر ترامپ به عربستان قطر علنا از تشکیل ناتوی عربی به رهبری عربستان و فراهم کردن مقدمات جنگ با ایران را دیوانگی محض نامیده بود و از آن حمایت نکرد. عربستان و امارات این رفتار و مخالفت های قطر را خلاف منافع خود دانسته و مبادرت به اقدامات و جنگ رسانه ای علیه قطر کردند و قطر را متهم به حمایت از تروریسم و افراط گرایی در منطقه کردند. ادعای رسانه های آمریکایی طرفدار عربستان و اخباری مبنی بر این که قطر از القاعده حمایت کرده و به مجاهدان افغانی طالبان دفاتر سیاسی واگذار کرده، نشان از برنامه از پیش تعیین شده و هماهنگی عربستان با ترامپ در موارد اخیر دارد.

با وجود این که قطر کشور کوچکی بوده، اما میزبان بزرگترین پایگاه نظامی هوایی و دریایی آمریکا و مرکز و قلب عملیاتی - اطلاعاتی عملیات تروریستی و ضد تروریستی در سوریه است. قطر در روند آتش بس سوریه، با ایران همکاری کرد. اقدامات قطر را که به دنبال کسب نفوذ و حاکمیت در جهان عرب و مسلمانان است، عربستان به ربودن نقش این کشور تلقی کرده است. سوال اینجاست که چرا قطر این چنین مورد حمله و هجوم عربستان و متحدانش قرار گفت؟ احتمال دارد پاسخی که در این جا داده می شود از نگاه برخی از تحلیگران و سیاستمداران تا حدی انتزاعی و غیر مرتبط باشد، اما با کنار هم قرار دادن قطعات پازل جاری در منطقه شاید این دیدگاه و پاسخ کمی ملموس تر شود. بنابه گفته الجبیر، عربستان رویای کشاندن جنگ به داخل ایران را در سر دارد، خواستار ایجاد جنگ داخلی در ایران با ایجاد اختلافات مذهبی - اقلیتی و صرف پول و دادن تسلیحات است. عربستان سعی در تحریک پاکستان علیه ایران و جنگ با آن کشور دارد. همچنین از آمریکا می خواهد تا تحریم های شدیدی علیه ایران وضع کند. هافینگتون پست در مقاله ای سیاست ترامپ در حمایت از پروژه عربستان-امارات را برای بی ثبات کردن و تغییر نظام ایران می داند. دولت ترامپ در راستای پیشبرد این اهداف ضدایرانی، «مایکل دی آندره» افسر عملیات های مخفی موسوم به شاهزاده تاریکی را به عنوان رئیس بخش ایران در سیا منصوب کرد. به نظر می رسد حمایت عربستان از گروه های شبه نظامی در بلوچستان پاکستان که در امتداد مرز سیستان و بلوچستان ایران عملیات  انجام می دهند نیز در این راستا قابل تحلیل باشد.

به نظر می رسد آنچه در خلیج فارس علیه قطر در حال وقوع است یک شبه کودتا است و با اشغال کویت توسط صدام قابل مقایسه است. اتهامات جدیدی به قطر وارد شده علاوه بر حمایت از طالبان و القاعده و اخوان و حماس حمایت از حزب الله و حوثی های یمن هم بیان شده است. این روند احتمالا با پیوستن سایر کشورهای عربی به گروه چهار کامل خوهد شد قطر کاملا در محاصره قرار خواهد گرفت. احتمال کودتا در قطر و حتی تحمیل جنگ به این کشور و اشغال آن توسط عربستان و متحدین آن دور از ذهن نیست. با محاصره قطر از سوی 3 کشور همسایه (بحرین، امارات و عربستان سعودی) قطر تنها از طریق آب های بین المللی و آب های منطقه ای ایران و آسمان ایران می تواند با جهان خارج ارتباط برقرار کند. سئوال مهم تر آن است که ایران در این مناقشه چه نقشی می تواند ایفا کند؟

به نظر می رسد منطقه آبستن حوادث جدید است و در عین حال شاید زمان وضع حمل منطقه نزدیک است. باید دستگاه سیاست خارجی ایران این احتمال را در نظر بگیرد که این مولود جدید دامی برای کشاندن ایران به جنگی خانمان سوز باشد. بنابر این شایسته است ایران با توجه به موقعیت پیچیده منطقه و نیز مسائلی که ما را در منطقه درگیر کرده است، سیاستی مبتنی بر صبر و انتظار و در عین حال هوشمندانه در پیش گیرد و به دنبال حمایت علنی از قطر در بحران کنونی نباشیم زیرا این وضعیت در روابط عربستان و قطر مقطعی است و می تواند با مصالحه یا پیروزی عربستان خاتمه یابد. باید تلاش کنیم وجه المصالحه  کشورهای منطقه قرار نگیریم. منطقه خلیج فارس و خاورمیانه از توسعه نیافتن سیاسی رنج می برند و ایران نباید بیش از این خود را درگیر مسائل این منطقه کند و در دام پهن شده از طرف آمریکا و متحدانش قرار گیرد. ادامه روند فعلی مبتنی بر سیاست متوازن و عقلانی با کشور های منطقه نشانی از قدرت هوشمند ایران در سیاست خارجی دارد. ترامپ امروز بیش از هر زمانی دیگر، به صادر کردن بحران داخلی آمریکا در قالب جنگ و درگیری نیازمند است. از طرف دیگر می دانیم که تا امروز بحران های منطقه بیشترین منافع و امنیت را برای اسرائیل تامین کرده است. با تدبیر و هوشمندی ایران به عنوان قدرت برتر منطقه و با اتکا بر دیپلماسی تدبیر و امید شاید بتوان از ورود مردم این منطقه حساس و آسیب پذیر به دوران وحشت و جنگ جدیدی ممانعت کرد و از آسیب دیدن بیشتر منطقه جلوگیری کرد.