برخورد نظامی میان ایران و آمریکا دور از ذهن است

آرمان سلیمی- سیدعلی موسوی خلخالی: وزارت امورخارجه دولت یازدهم که بیشترین تمرکز خود را بر حل بحران هسته ای کشور در قالب گفت وگو با 6 قدرت جهان گذاشته بود، با توافق بین المللی برجام توانست به جامعه رأی حسن روحانی که خواستار رفع تحریم و حل مسئله هسته ای و کاهش تنش های بین المللی بود، وفادار بماند اما مهم ترین عملکرد وزارت امور خارجه حسن روحانی که توانسته بار فشار بر اقتصاد کشور به ویژه مسئله فروش نفت را بردارد، علاوه بر اینکه مورد انتقاد تندروها در درون نظام است، مورد انتقاد رئیس جمهوری تازه کار آمریکا نیز هست؛ اتفاقی که توانسته دولت حسن روحانی را در دو جبهه داخل و خارج متأثر کند. حالا این توافق در آستانه انتخابات محل مناقشه است و می تواند بر سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری نیز تأثیر گذار باشد. در این زمینه در داخل کشور نیز دوقطبی موافقان و مخالفان برجام به وجود آمده است. نابرجامیان، دلواپسان و سایر گروه های منتقد در داخل کشور با طرح انتقادات شدید به برنامه جامع اقدام مشترک، آن را فاقد اهمیت و کارایی ارزیابی کردند و در انتقاداتی شدید، عملکرد دولت را مورد انتقاد قرار دادند. در مقابل، طرفداران دولت و شخص حسن روحانی به دفاع تمام قد از برجام پرداخته و آن را به عنوان بهترین قرارداد ممکن در این دوران ارزیابی کردند. مطرح شدن موضوعاتی همانند لغو برجام، احتمال درگیری نظامی و ایجاد ائتلاف عربی-عبری- ترکی علیه ایران، مسائلی جدید و پرتنش را پیش روی وزارت امورخارجه قرار داده است. برای درک بهتر وضعیت کشور، منطقه و جهان در دوران پسابرجام در عرصه سیاست خارجی و نیم نگاهی به تأثیرات آن بر اوضاع اقتصادی کشور، به سراغ مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه رفته ایم تا وضعیت پیش رو را نقدوبررسی کنیم.

جناب تخت روانچی بدون تردید مهم ترین موضوعی که در عرصه سیاست خارجی و دیپلماسی کشور در چند سال اخیر مطرح بوده در ارتباط با برجام است. در سطح داخلی و خارجی بیشترین توجهات به برنامه جامع اقدام مشترک شده و همان گونه که شاهد بوده ایم برخی افراد در داخل ایران و حتی آمریکا تلاش کرده اند تفسیرهایی متفاوت از برجام ارائه کنند؛ با نظر به این تفاسیر اکنون در ابتدای سؤالات می خواهیم خوانش شما را به عنوان شخصی که از ابتدا به عنوان یکی از اعضای هیأت بلندپایه ایران در مذاکرات برجام با گروه 1+5 حضور داشتید، از برجام، آینده این توافق و مباحث مطرح شده درباره آن را بدانیم.

برجام توافقی است که در نتیجه بیش از دو سال مذاکرات فشرده، سخت، زمانبر و در برخی مواقع همراه با مشاجره میان 6 کشور، به علاوه، ایران و نماینده اتحادیه اروپا منعقد شده است. همان طور که همه می دانیم در هر توافق بین المللی ای، در هر زمینه ای که باشد، اگر توافقی حاصل شود، نتیجه بده بستان خواهد بود؛ یعنی زمانی که هیأت ها و کشورها در مباحث مختلف زمانی گرد هم می آیند و مذاکره می کنند، هر یک نظرات متفاوتی دارند اما اینکه مجموعه این نظرات به یک سند مورد توافق همه تبدیل شود، طبیعتا صددرصد (به طور کامل) منطبق با تمامی خواسته های هر یک از طرفین نیست و نخواهد بود. برای نمونه اکنون در سازمان ملل 192 کشور حضور دارند؛ زمانی که در ارتباط با موضوعی میان اعضا بحث و تبادل نظر می شود، نمی توان گفت که تمام این 192 کشور همه آن خواسته هایی را که دارند در تصمیمات اتخاذ شده اعمال کنند. اگر چنین خواسته ای مطرح شود، اصلا توافقی حاصل نخواهد شد. در مجموع، می توان گفت توافقاتی که حاصل می شود کم وبیش مورد رضایت همه اعضا خواهد بود. برجام نیز از این قاعده مستثنا نیست. این معاهده بین المللی نتیجه مذاکراتی است که در انتها همه طرف های درگیر به این نتیجه رسیدند که این توافقی است که همه می توانند با آن کنار بیایند و زندگی کنند؛ بنابراین طرف های مذاکره رضایت دادند که این توافق به نتیجه برسد اما در ارتباط با تفسیرهایی متفاوت از برجام، باید این واقعیت را پذیرفت که تفسیرهایی متفاوت از برجام را نمی توان ارائه داد زیرا برجام متنی حقوقی است که شامل بحث های فنی، هسته ای، مالی، بانکی و... می شود و نظرات حقوقی هم در تمامی بخش ها و مفاد آن جاری است. برجام متنی دقیق و روشن دارد، شاید در برخی مفاد پیچیدگی های خاصی داشته باشد که نیاز به تفسیر حقوقدانان باشد اما تفسیرهایی متعدد از برجام مسبوق نیست. این گونه نیست که ما یک تفسیر از برجام داشته باشیم و آمریکایی ها، آلمانی ها یا کشورهای دیگر هر کدام برای خود، یک تفسیر داشته باشند. برای نمونه می توان به مسئله آزمایش های موشکی اشاره کرد. آن گونه که اطلاع داریم قطعنامه «2231» به عنوان ضمیمه ای بر برجام، در اصلی که در ارتباط با آزمایش های موشکی است، بسیار روشن و صریح بوده و به طور دقیق عنوان می کند آزمایش موشک های بالستیکی که برای حمل کلاهک های هسته ای باشند، ناقض برجام است. در نتیجه، کسی نمی تواند بگوید که برداشت ما از این اصل بند چیز دیگری خواهد بود. قطعنامه «2231» را به این دلیل مورد بحث قرار دادم که در کنار برجام، درباره این قطعنامه مهم نیز مذاکرات ایران به شکلی جدی با اعضای شورای امنیت سازمان ملل انجام شد، هرچند این موضوع اندکی مورد اغفال و کم توجهی قرار گرفت. این مسئله بسیار مهم است که ما با اینکه عضو شورای امنیت نبودیم، رویکردها و نظرات خود را به طرف مقابل تحمیل کردیم. ما به طرف های مقابل این نکته را مطرح کردیم که باید در روند مفاد قطعنامه شورای امنیت که در ارتباط با برجام مطرح می شود، نقش داشته باشیم اما آنها در مقطعی به ما گفتند که ایران عضو شورای امنیت نیست اما پاسخ ما این بود که چه عضو باشیم و چه نباشیم، اگر می خواهید برجام پیش برود و مورد تأیید شورای امنیت قرار گیرد و قطعنامه ای را به عنوان ضمیمه به آن اضافه کنید، باید مفاد آن با توافق با تهران باشد. این موضوع بسیار مهم است که برای اولین بار در تاریخ شورای امنیت کشوری غیر عضو با اعضای شورای امنیت در مورد تک تک کلمات متن قطعنامه مذاکره کرده است. واقعیت آن است همان گونه که نمی توان از مفاد این قطعنامه برداشت ها و تفسیرهایی مختلف داشت، برجام نیز مشمول همین قاعده خواهد بود. زمانی که در برجام تعیین شده که با گذشت مدت زمانی باید فلان قطعنامه یا تحریم شورای امنیت لغو شود، دیگر چه تفسیری را می توان داشت. چنان که شاهد بوده ایم تاکنون این مفاد و اصول به شکل دقیق اجرایی شده اند.

با نظر به این تفاسیر، از نظر شما می توانستیم در مذاکرات برجام به نتایج بهتری دست پیدا کنیم؟

این پرسش را در هر زمانی می توان نسبت به یک توافق مطرح کرد. برای نمونه، می توان به پیوستن و عضویت ایران در کنوانسیون منع تسلیحات شیمیایی اشاره کرد؛ در این زمینه، می توانیم بپرسیم که آیا می شد از این کنوانسیون نتیجه بهتری حاصل شود؟ چون تعداد زیادی از کشورها درگیر بودند، این پرسش را می توان نسبت به تمام کشورهایی که در این کنوانسیون حضور داشتند، مطرح کرد. در ارتباط با برجام نیز این مسئله که تمامی طرف های مذاکره ادعا کنند که همه خواسته هایشان در آن محقق شده، اصولا توافقی شکل نمی گرفت. اگر ایران تمام آنچه را که می خواست به دست می آورد و آمریکا نیز هر آنچه مدنظرش بود محقق می شد، در اساس به نوعی تضاد و ناهمخوانی خواهیم رسید. چنین امری در عرصه واقع ممکن نبوده و نخواهد بود. فرایند بده بستان بر این مبناست که شما آنچه را که می خواهید، مطرح کنید و متعاقب آن در محدوده آن با کارت هایتان بازی می کنید که بتوانید کمترین امتیاز را بدهید و بیشترین امتیاز را کسب کنید. تمامی طرف ها در برجام نیز این قاعده را مدنظر داشتند و برای رسیدن به توافق بدون تردید طرف ها از برخی خواسته های خود کوتاه آمدند زیرا بدون پیروی از این قاعده اساسا ادامه مذاکرات و حصول توافق ممکن نبود.

جناب تخت روانچی، در یک سال گذشته دولت یازدهم به طور مداوم بر دستاوردهای مثبت اقتصادی برجام تأکید داشته است اما در داخل کشور برخی منتقدان نظیر طیف دلواپسان بر عدم تأثیر اقتصادی برجام انگشت گذاشته اند. اکنون این پرسش مطرح است که برجام چه دستاوردهای اقتصادی ای را برای کشور داشته و آیا می توان این دستاوردها را حفظ کرد و توسعه داد؟

دستاوردهای اقتصادی برجام باوجود برخی کاستی ها چشمگیر بوده است. اولین دستاورد برجام را می توان در زمینه صدور نفت دانست. همان گونه که مستحضر هستید زمانی که وارد مذاکرات برجام شدیم با فضایی مواجه بودیم که بر اساس آن برنامه رساندن صادرات ایران از طریق تحریم ها به صفر پیگیری می شد. ممکن است این را مطرح کنند که طرح تحریم ۲۰ درصد از صادرات نفت ایران در هر ۶ ماه یک بار به نتیجه نمی رسید اما در عمل شاهد این مسئله بودیم و کشورهایی که از ما نفت می خریدند نمی توانستیم به پول فروش نفت به طور مستقیم دسترسی داشته باشیم؛ در نتیجه مجبور بودیم از آن کشورها کالا بخریم. در واقع، روند تحریم ها به گونه ای بود که در مدت دو سال و نیم صادرات نفت ایران به حدود ۲۰۰ هزار بشکه می رسید. بعد از برجام، ما اکنون به وضعیت قبل از برجام برگشته ایم و در سطح جهانی به طور مستقیم به پول های حاصل از فروش نفت دسترسی داریم. این یک پرسش است که آیا ایران به پول نفت دسترسی دارد یا خیر؟ بله، ما به پول نفت دسترسی داریم و از طریق بانک مرکزی مبالغ ارسال می شود. علاوه بر فروش نفت، در حوزه حمل و نقل نیز برجام دستاوردهای مهمی داشته است. حتی اگر خرید و ورود هواپیماهای ایرباس را کنار بگذاریم، باید به حوزه کشتیرانی توجه داشته باشیم. واقعیت این است که در دوران تحریم ها یکی از اهداف، تحت فشار قراردادن ایران در زمینه حمل و نقل و به طور خاص کشتیرانی ایران بود و همین موضوع را در آن دوران به شورای امنیت ارجاع دادند و این نهاد بود که در این زمینه بر ایران اعمال تحریم کرد. بعد از برجام کشتیرانی برای ایران آزاد و بیمه کشتی ها صادر شده و کشتی های کشورمان به سواحل مختلف دنیا سفر می کنند. این مسئله تنها خاص سفر ایران به یک کشور یا منطقه دیگر نیست بلکه کشتی های ما درحال حاضر می توانند از یک منطقه به منطقه دیگر جهان سفر کنند. واقعیت آن است که وضعیت صنعت کشتیرانی ما بسیار مناسب است و حتی می توانیم در این صنعت در جهان وارد رقابت شویم. همچنین، در دیگر زمینه ها همانند بیمه، پتروشیمی و... برجام دستاوردهایی را داشته است. باوجوداین، در شرایط کنونی، ما با یک مشکل اساسی روبه رو هستیم و آن هم عبارت است از بحث بانکی. در زمینه این موضوع، بانک های بزرگ و نه بانک های کوچک و متوسط، هنوز وارد معامله با ایران نشده اند. برخی ها این را مطرح می کنند که هنوز درآمدهای نفتی و صادراتی ایران از طریق صرافی ها انجام می گیرد اما این گونه نیست. بله، در دولت قبلی از طریق صرافی ها این کار انجام می شد ولی در شرایط کنونی، ما این وضعیت را نداریم؛ البته کارهای خود را از طریق بانک های کوچک و متوسط انجام می دهیم. باوجوداین، در چند وقت اخیر بانک مرکزی، سفرا و مقامات اقتصادی ایران با بانک های بزرگ مذاکرات و ارتباطاتی داشته اند اما هنوز این بانک ها نگران هستند. آنها به ما گفته اند که به دلیل تحریم های اولیه آمریکا که در گذشته آنها جریمه شده اند، نگران هستند که تعامل با ایران در نتیجه تحریم های ثانویه آمریکاست که در نتیجه برجام لغو شده یا در چارچوب تحریم های اولیه قرار می گیرد.

این مسئله مختص به بانک های اروپایی و آمریکایی است یا مشمول بانک های آسیایی نیز می شود؟

عمدتا بانک های بزرگ دنیا مشمول این وضعیت هستند. با توجه به اینکه این بانک های بزرگ در اروپا هستند، پس بیشترین ضرر را هم آنها متحمل شدند. باوجوداین، این نگرانی برای همه بانک ها وجود دارد. نگرانی ای  که در این زمینه این بانک ها دارند درباره مقررات بانکی بین المللی بوده که در چند سال گذشته بسیار پیشرفت داشته است. اگر سال های تحریم را در نظر داشته باشیم، باید توجه داشت که چند سال ما به دلیل تحریم ها از مقررات بانکی به دور بوده ایم. ما در حاشیه تغییراتی بوده ایم که در 10 سال گذشته در این زمینه اتفاق افتاده است. واقعیت آن است که استانداردهای بانکی در 10 سال گذشته رشد و پیشرفت چشمگیری داشته است؛ بنابراین ما باید تلاش کنیم که به سطح این پیشرفت ها دست پیدا کنیم. برای مثال، یکی از این بانک ها به ما اطلاع می دهد که استانداردهای ما با شما در زمینه پولشویی یا مبارزه با تروریسم مالی متفاوت است. پاسخ ایران به آنها این است که از نظر مقرراتی ما این بندها را در مجلس شورای اسلامی تصویب کرده ایم و این جزء قوانین کشور ماست و تلاش می کنیم که شفاف سازی را هم در سیستم بانکی به سطح استاندارد برسانیم. در مجموع، باید ابراز داشت که این موضوع زمانبر است و در آینده امیدواریم که به این استاندارد بانکی دست پیدا کنیم. با این تفاسیر، این موضوع به این معنا نیست که همکاری بانکی ما صفر است و هیچ ارتباط مالی ای با بانک های جهانی نداریم.

آقای تخت روانچی آن چنان که شاهد بودیم در هفته های گذشته دولت آمریکا اجازه داد اتباع ایرانی در آمریکا حساب باز کنند. آیا این مسئله را می توان همانند امتیازی از سوی دولت ترامپ به ایرانیان در نظر گرفت؟ و آیا این اقدام تأثیری بر مبادلات بانکی ما خواهد گذاشت؟

این یک بحث فنی است که باید به دقت آن را بررسی کرد. بر اساس تحریم های اولیه آمریکا شهروندان یا مؤسسات آمریکایی نمی توانند بدون مجوز اداره خزانه داری آمریکا در زمینه بانکی در ارتباط با ایران اقدامی انجام دهند. برای مثال، اگر یک شهروند آمریکایی قصد داشته باشد که کالایی را در ایران به فروش برساند یا بخرد که طرف مقابلش یک شخص یا مؤسسه ایرانی باشد، باید اجازه بگیرد که در برخی شرایط مجوز صادر می شود و در برخی شرایط دیگر خیر. در این میان، شهروندان دوتابعیتی ایرانی - آمریکایی، یعنی آنهایی که در داخل آمریکا متولد شده اند، از دید ایران چون ما دوتابعیتی ها را به رسمیت نمی شناسیم، ایرانی هستند اما در حقوق اساسی آمریکا چون که دو تابعیتی ها به رسمیت شناخته می شوند، این افراد درعین حال که ایرانی هستند، آمریکایی نیز محسوب می شوند. در نتیجه آنها باید قوانین آمریکا را رعایت کنند. همین شهروند ایرانی - آمریکایی حتی اگر می خواست یک دلار به ایران منتقل کند باید مجوز می گرفت. حال با این تفاسیر، آنچه شما در پرسش خود به آن اشاره کردید، بر این اساس است که آنهایی که قصد دارند در ایران حساب باز کنند، می توانند این کار را انجام دهند؛ البته این مسئله بیشتر در ارتباط با ایرانی - آمریکایی ها ست زیرا اشخاص آمریکایی در ایران رغبتی به ایجاد حساب بانکی ندارند.

در همین زمینه وضعیت شرکت ها چگونه است؟

در ارتباط با شرکت ها اگر بحث حساب بانکی باشد که این اقدام حرکتی مناسب و مثبت است اما حساب بانکی بازکردن بدون مجوز تجارت چه معنایی دارد. شما فرض بگیرید که یک مؤسسه تجاری بخواهد در ایران حساب بانکی باز کند ولی مجوز انجام کار تجاری را نداشته باشد. از این جهت می توان گفت این مجوز بیشتر برای شهروندان دوتابعیتی است که قبلا بدون مجوز نمی توانستند این کار را انجام دهند اما اکنون می توانند. این موضوع را نمی توان امتیاز آن چنانی در نظر گرفت زیرا نه ما دنبال بازکردن حساب بانکی از سوی آنها هستیم و نه تجارتی انجام می گیرد.

جناب دکتر، اکنون اگر بر حوزه روابط ایران با اتحادیه اروپا متمرکز شویم، آنچه بعد از برجام و به قدرت رسیدن ترامپ مورد بحث قرار گرفته، روند رو به رشد و مثبت مناسبات میان تهران با کشورهای اروپایی است. حال پرسش این است که این روند چه مؤلفه هایی داشته و در آینده چه چشم اندازی را برای آن متصور هستید؟

قبل از روی کارآمدن ترامپ در آمریکا ما با کشورهای اروپایی در جریان مذاکرات برجام، روابط حسنه ای داشتیم. هر چند در این مقطع با برخی از این کشورها مناسبات گرم تری داشتیم و با برخی کمتر اما در مجموع چه در دوران اشتون کارتر و چه در دوران فدریکا موگرینی روند مثبتی از همکاری و مناسبات میان ایران با اتحادیه اروپا وجود داشته است. بعد از به نتیجه رسیدن برجام زمینه مناسبی برای همکاری میان دو طرف به وجود آمد. در واقع، در بُعد اقتصادی، ایران با وجود منابع معدنی و طبیعی، فرصت های بازرگانی و تجاری و وجود جمعیت جوان برای کشورهای اروپایی بسیار قابل توجه است. همچنین، در ابعاد دیگر خارج از اهمیت اقتصادی، همکاری با ایران برای اروپا بسیار اهمیت دارد. برای نمونه، مبارزه با تروریسم یکی از حوزه هایی است که ایران می تواند به اروپا کمک کند. علاوه بر این، در بحث حل مسائل و بحران های منطقه ای همانند بحران سوریه و یمن ایران می تواند نقش بسیار پررنگی داشته باشد. در مجموع، کشورهای اروپایی بعد از انعقاد برجام که بسیاری از موانع برای ارتباط با ایران برداشته شد، نه فقط در بُعد اقتصادی بلکه در تمامی ابعاد زمینه هایی فراهم شد که در درون آن نشان داده شد، می توانند با ایران مناسبات حسنه ای برقرار کنند. کشورهای اروپایی به خوبی به این نتیجه رسیده اند که سیاست تهدید، ارعاب و تحریم دیگر نتیجه نخواهد داشت و در این حوزه با آمریکای ترامپ اختلاف نظری اساسی دارند. هر چند باید این نکته را در نظر داشت که منظور اروپا تمامی کشورهای این قاره نیست اما بخش غالب آنها را شامل می شود.

چشم انداز پیش روی این مناسبات را چگونه ارزیابی می کنید؟

واقعیت آن است آنچه در ارتباط با روابط فعلی ایران با اتحادیه اروپا مورد بحث قرار گرفت، حکایت از منطق فعلی آنها در مناسبات با ایران داشت، این منطق را می توان به آینده نیز ارجاع داد و در تحولات آتی هم همکاری های اقتصادی، سیاسی و امنیتی میان دو طرف به دلیل حوزه های مشترک منافع می تواند ادامه داشته باشد. در گفت وگوهایی که با اروپایی ها داریم این مسئله به ما گفته می شود و به صورتی غیرمستقیم مخالفت خود را با مواضع ترامپ به ما می گویند، به گونه ای که بسیاری از آنها با صراحت اظهار داشته اند که به الغای برجام از سوی ترامپ واکنش نشان خواهند داد و مواضع متفاوتی با دولت آمریکا دارند. در مجموع، اگر بر اساس واقعیات موجود آینده را تحلیل کنیم، می توانیم بگوییم با تمام موانع و مخالفت های موجود، این روابط در آینده نیز تداوم پیدا خواهد کرد.

در این ارتباط، انتقادی که طیف دلواپسان نسبت به تأثیرهای برجام دارند، این است که شاهد رفت وآمدهای اروپایی ها هستیم اما این روند نتیجه ای در عمل نداشته است. چه پاسخی را در این حوزه دارید؟

واقعیت آن است که مراد آنها بیشتر حوزه اقتصاد بوده و ابراز می کنند که رفت وآمدها زیاد است اما نتیجه ای در بر ندارد اما این گفته ها تا حدودی با واقعیات منافات دارد. آن چنان که در پاسخ به پرسش های قبل اشاره کردیم، در حوزه اقتصادی اقدامات خوبی در زمینه های مختلف همانند مبادلات نفتی و ارزی انجام گرفته؛ باوجوداین، در برخی حوزه ها همانند حوزه بانکی باید موانع و مشکلات حل شوند. با تمام این تفاسیر، چشم انداز روشن است و به امید خدا تمامی این موانع رفع خواهند شد.

جناب تخت روانچی آمدن ترامپ را تا چه اندازه فرصت و تا چه اندازه تهدید می دانید؟

پدیده ترامپ، پدیده ای بوده که قضاوت در مورد آن زود است. نه تنها ما بلکه اروپایی ها و کشورهای آسیای دور نیز همین نظر را دارند. دلایل این امر نیز مشخص است. یکی اینکه ترامپ هیچ سابقه و پیشینه سیاسی ای نداشته و بیشتر یک تاجر بوده و حال به عنوان رئیس جمهوری آمریکا انتخاب شده است. اینکه او در حوزه سیاست چه رویکردی را اتخاذ خواهد کرد، نیازمند زمان است. در ارتباط با این موضوع که ترامپ تهدیدی برای ایران است، ما این گونه به قضیه نگاه نمی کنیم. واقعیت آن است که ما از این موارد در طول 38 سال گذشته نمونه های زیادی را دیده ایم و مردممان با این گونه شعارها نه تنها میدان را خالی نمی کنند بلکه مصمم تر نیز خواهند شد. نکته دیگر این است که سیاست های رؤسای جمهوری آمریکا در سال های بعد از انقلاب نسبت به ایران، چه در دولت دموکرات و چه جمهوری خواه تفاوتی آن چنانی نداشته است. هر چند ممکن است برخی رئیس جمهوری ها در حوزه ای خاص تمرکز بیشتری داشته و در حوزه ای دیگر کمتر تمرکز داشته باشند. برخی ها بحث اوباما را مطرح می کنند که با توجه به برجام نگاهش به ایران این گونه بود اما نباید فراموش شود که در دوران اوباما شدیدترین تحریم ها علیه ایران اعمال شد. در مجموع، باید به این موضوع توجه داشت که این گونه به مسئله نگاه نشود که یک رئیس جمهوری خواهد آمد که رویکردی بسیار متفاوت را با دیگری دارد یا یکی به نفع و دیگری به ضرر ما شد. آنها اختلافشان قابل توجه  نیست.

در همین زمینه آقای عراقچی اظهار کردند که نشانه هایی را می بینیم که برجام پابرجا خواهد ماند، اینها چه نشان هایی هستند که عراقچی بر آنها تأکید دارد؟

برداشتی که ما داریم این است که این حدس و گمان وجود دارد اما این به معنای قطعی دیدن نیست. آنچه اکثر کشورها و حتی فضای داخلی آمریکا از آن حکایت دارند، این است که برجام به آسانی قابل لغو نیست. کشورهای اروپایی با صراحت این پیام را به ترامپ منتقل کرده اند که برجام معاهده ای بین المللی است و باید حفظ شود. حال آمریکایی ها مواضع، رویکرد و منافع شرکای اروپایی خود را در این مسئله می دانند، در نتیجه به نظر می رسد آمریکا نمی خواهد با لغو برجام خود را منزوی کند. باوجوداین، از قبل، حتی حین انجام مذاکرات این مسئله را در نظر داشته ایم که اگر بازی به هم بخورد چه اتفاقی می افتد و باید چه اقداماتی انجام دهیم. اکنون سناریوهای مختلفی داریم و آنها نیز می دانند که در صورت بر هم خوردن این معادله ایران چه ابزار جایگزینی در دست خواهد داشت.

یکی از مسائلی که در چند ماه اخیر از آن سخن به میان آمده، ایجاد ائتلاف عربی- عبری- ترکی علیه ایران و در مرحله ای بعدتر احتمال برخورد نظامی میان ایران و آمریکاست. حتی برخی جریان ها با رسانه های خود این سناریو را برجسته و از آن استقبال می کنند. از نظر شما، احتمال برخورد نظامی میان ایران و آمریکا یا در حالتی دیگر وقوع جنگ نیابتی میان دو کشور وجود دارد؟

واقعیت آن است که گروه های زیادی در برجسته سازی این مسئله تلاش می کنند. به طور خاص، صهیونیست ها، لابی های ضد ایرانی و برخی کشورهای منطقه تلاش می کنند از وضعیتی که بعد از به قدرت رسیدن ترامپ به وجود آمده، بهره بگیرند که تنش های میان ایران و آمریکا را برجسته کنند، قابل تردید نیست تلاش روزمره ای برای تحقق این سناریو وجود دارد. باوجوداین، امکان وقوع درگیری نظامی ایران و آمریکا بسیار بعید است. مهم ترین دلیل این مسئله آن است که آمریکایی ها توانایی های ما را در بُعد نظامی می دانند. ایران دارای ظرفیتی خاص در بُعد نظامی است. آنها تجربه بیش از هشت سال جنگ ایران و 30 سال تحریم این کشور را دیده اند؛ آنها با نظاره تمامی این روند به یک جمع بندی می رسند که اگر اقدامی عجولانه و غیرعقلانی علیه ایران انجام دهیم چه تبعاتی را برای ما در بر خواهد داشت. این گونه نیست که این تصمیمات بدون محاسبه و لحظه ای باشد. به طور خلاصه، ظرفیت ها و توانایی های ما نشان می دهد که امکان درگیری نظامی میان ایران و آمریکا بسیار دور از ذهن است.

انتشار اولیه: شنبه 19 فروردین 1396 / انتشار مجدد: یکشنبه 27 فروردین 1396