موفقیت ایران در سوریه و احتمال درگیری طولانی مدت

نویسنده: نیکولاس بلنفورد

دیپلماسی ایرانی: ایران پس از موفقیت در نجات دولت اسد از لبه پرتگاه در جنگی برابر گروه های شورشی مسلح پس از شش سال، به نظر برای حضور در جنگ و انتقامی طولانی مدت آماده می شود. مساله ای که زنگ خطرها را در اسرائیل همسایه سوریه به صدا درآورده و این دشمنی تلخ توجه واشنگتن را نیز به خود جلب کرده است.

ایران صدها میلیون دلار برای حفاظت از اقتصاد سوریه، نظارت بر نیروی شبه نظامی چندملیتی برای تقویت ارتش سوریه و آموزش شبکه شبه نظامی این کشور بر اساس نیروی شبه نظامی بسیج ایران، خرج کرده است. موفقیت و گسترش حضورایران در سوریه به عنوان راه دسترسی به متحد حیاتی و ژئوپولیتیکش در منطقه یعنی حزب الله لبنان، عمل می کند. به همین دلیل کارشناسان معتقدند، در صورتی که آمریکا بخواهد موضع ایران در منطقه را تضعیف کند، سوریه به صورت بالقوه منطقه ای کلیدی به حساب می آید.

در نتیجه دولت ترامپ قصد عقب راندن نفوذ جمهوری اسلامی نه تنها در سوریه بلکه در دیگر نقاط منطقه را دارد. رندا اسلیم، محقق موسسه خاورمیانه در واشنگتن و متخصص امور حزب الله می گوید: «بهترین استراتژی برای جلوگیری از نفوذ ایران، تضعیف سوریه با رد کردن منابعی است که ایران در دولت اسد سرمایه گذاری کرده است. سوریه مهره اصلی در محور ایران ـ سوریه ـ عراق ـ حزب الله است. ممانعت ایران از دسترسی به این مهره اصلی نفوذ این کشور را نه تنها در لبنان کاهش داده و به تضعیف حزب الله منجر می شود بلکه نفوذ ایران در کل منطقه را تحت الشعاع قرار می دهد.»

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل هفته گذشته در مسکو، به ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفت تا زمانی که نیروهای ایران در سوریه باقی بمانند صلحی در آن جا درکار نخواهد بود. او در ادامه ملاقات با پوتین گفت: «ایران خود و نیروهایش را علیه اسرائیل از جمله در خاک سوریه مسلح می کند. این یک حقیقت است که آنها به دنبال به دست آوردن جای پا برای ادامه مبارزه با اسرائیل هستند.»

طرحی برای پایگاه نیروی دریایی

ایران به نظر هیچ قصدی برای ترک سوریه ندارد. سردار محمد حسین باقری، رئیس ستاد نیروهای مسلح ایران گفت که جمهوری اسلامی می تواند در آینده پایگاه های دریایی در یمن و سوریه ایجاد کند. ایران کمک هایی برای مبارزان یمنی در جهت مقابله با نیروهای نظامی به رهبری عربستان از مارس 2015 فراهم کرده است.

نتانیاهو موضوع درخواست ایران برای پایگاه نیروی دریایی را در ملاقات با پوتین پیش کشید. پاسخ صریح روسیه به نگرانی های نتانیاهو تا کنون مشخص نیست اما بسیاری از کارشناسان شک دادند که روسیه بخواهد یا بتواند، فشاری بر نیروهای ایران برای خروج از سوریه وارد کند.

اگرچه اسد و متحدانش یعنی روسیه، ایران و لبنان، دست بالا را در نبرد دارند اما جنگ فاصله زیادی تا پایان دارد. با توجه به کمبود نیروی انسانی ارتش سوریه، اسد و شرکایش همچنان به یکدیگر نیاز دارند اما این واقعیت را نیز می توان در نظر گرفت که این اتحاد ممکن است از هم پاشیده شود.

فردیریک سی. هوف، مدیر مرکز رفیق حریری برای خاورمیانه در شورای آتلانتیک در واشنگتن می گوید: «امکان همکاری با روسیه به عنوان تلاشی برای به حداقل رساندن نفوذ ایران باید امتحان شود. در حال حاضر شواهدی وجود ندارد که تمایل مسکو برای انجام این کار را نشان دهد و مدرکی از اهرم فشار روسیه برای مهار اسد یا شبه نظامیان تحت رهبری ایران دیده نمی شود.»

ممکن است برای تلاش های دیپلماتیک اسرائیل در جهت جلوگیری از حضور نیروی دریایی ایران در سوریه، خیلی دیر شده باشد. روز دوشنبه، روزنامه های روسی گزارش دادند که اسد چراغ سبز را برای ایجاد پایگاه نیروی دریایی ایران در سواحل نزدیک به جبله و پایگاه هوایی در محلی که هم اکنون توسط نیروی هوایی روسیه استفاده می شود، نشان داده است.

اگر گزارش ها تایید شود، پایگاه دریایی ایران در سوریه، به طور بالقوه مسیری برای انتقال تسلیحات به حزب الله لبنان فراهم می کند. این مساله همچنین می تواند تنش در آب های مدیترانه، با حضور نیروی دریایی اسرائیل و ناوگان ششم دریایی ایالات متحده را افزایش دهد.

ساختن جبهه ای در جولان

منطقه مورد علاقه دیگر ایران در سوریه، بلندی های جولان است. فلاتی آتشفشانی در جنوب غربی سوریه که مشرف به شمال اسرائیل است. در جنگ سال 1967 منطقه وسیعی از آن به اشغال اسرائیل درآمد. جنگجویان حزب الله و نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حداقل از اواخر سال 2013، در شمال جولان حضور داشته اند.

به گفته منابع نزدیک به حزب الله این گروه در سال 2014 زیرساخت های نظامی از جمله پناهگاه و محل شلیک موشک، در منطقه و در شمال قنیطره، با هدف گسترش جبهه با اسرائیل از جنوب لبنان، ایجاد کرده است. در ژانویه 2015، یک سردار سپاه پاسداران و شش عضو حزب الله از جمله دو افسر ارشد، در حمله هواپیماهای بدون سرنشین اسرائیل در نزدیکی قنیطره به شهادت رسیدند. منابع نزدیک به حزب الله اعلام کردند که این تیم برای بازرسی از امکانات تازه نصب شده در منطقه حضور داشتند که مورد حمله قرار گرفتند.

به گفته منابع غربی آشنا با مسائل بلندی های جولان، بین 100 تا 150 مبارز حزب الله در انتهای شمالی فلات مستقر شده و تعداد نامعلومی از پرسنل سپاه پاسداران در منطقه حضور دارند. در حال حاضر این نیروها و دیگر نیروهای دولتی اسد در بن بستی با شورشیان ضد اسد در منطقه قرار گرفته اند. با این حال حکومت اسد، درحال مذاکره و رسیدن به توافقنامه ای در شمال جولان است که به شورشی ها اجازه حرکت به استان ادلب را می دهد در ازای این که روستاهای خالی به کنترل دولت دربیاید. اگر این روند به صورت موفقیت آمیز پیگیری شود، شمال جولان به منطقه ای خالی از درگیری تبدیل شده و به ایران و حزب الله فرصت احیای برنامه های اصلی خود در این منطقه را می دهد.

از زمان آخرین جنگ بین حزب الله و اسرائیل در سال 2006، مرز بین لبنان و اسرائیل آرام باقی مانده است و هر دو طرف محتاط هستند تا حرکتی تحریک آمیز که منجر به جنگی مهلک می شود، انجام ندهند. به گفته کیورا ایلاند، مشاور سابق امنیت ملی اسرائیل و ژنرال بازنشسته، برخلاف لبنان که در آن اسرائیل می تواند دولت را مسئول اعمال حزب الله در قلمروش بداند، دولت سوریه کنترل محدودی بر سرزمین خود دارد. او می گوید: «سوریه فاصله زیادی تا دولتی پاسخگو دارد. اگر حزب الله بخواهد موقعیت خود را در مرز اسرائیل ـ سوریه برای تحرکاتی در برابر اسرائیل تثبیت کند، جلوگیری از این مساله برای دولت سوریه بسیار سخت خواهد بود.»

منبع: سی اس مونتیور/ مترجم: روزبه آرش