آقای اردوغان برای دوستی با ترامپ بی‌گدار به آب نزنید

دیپلماسی ایرانی: ترکیه چشم هایش را به روی اختلافات متعدد سیاسی اش با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده بسته است و تلاش می کند که پیمان خود را با واشنگتن تقویت کند، اما تحلیلگران هشدار می دهند که پیمودن راهی که آنکارا برای نزدیک شدن با ترامپ در پیش گرفته چندان هم آسان نیست.

روابط رجب طیب اردوغان با ایالات متحده در ماه های آخر دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، رئیس جمهوری سابق امریکا به دلایل مختلف تیره شد که از منازعات سوریه آغاز می شد و تا مطالبات ترکیه به تسلیم فتح الله گولن، مبلغ اسلام گرای موسس جنبش موسوم به "حزمت" که از دشمنان سرسخت اردوغان محسوب می َشود و رئیس جمهوری ترکیه او را به مهندسی کودتای نافرجام سال گذشته متهم می کند، امتداد می یافت. کسی که در ابتدا از متحدان اردوغان بود و در به قدرت رسیدن وی سهمی عمده داشت اما بعدا از دشمنان سرسخت او شد تا آن جا که علنا می گفت برای سرنگونی و مرگ وی دعا می کند.

مقامات ترکیه بر خلاف رهبران اروپایی که از انتخاب ترامپ ترسیده اند، از این انتخاب امریکایی ها ابراز نگرانی نمی کنند بلکه بر عکس ابراز امیدواری کرده اند که با انتخاب او صفحه جدیدی در روابط امریکا با ترکیه گشوده شود.

عائشه سوزن اوسلر، مسئول روابط بین المللی در دفتر رئیس جمهوری ترکیه در این باره می گوید: «دولت ترامپ فرصت تازه ای به وجود آورده است تا بتوان با جرات تحرکات جدیدی را در سیاست خارجی انجام داد. این سیاست قرار است جایگزین سیاستی شود که در گذشته مبتنی بر عدم درگیر شدن در مسائل بین المللی بود.»

وی در ادامه می افزاید: «دولت جدید امریکا روابط خود را با ترکیه در تمامی زمینه های تجاری و نظامی و مبارزه با تروریسم بازتعریف خواهد کرد، علاوه بر آن در قضایای دیگر نیز اقدامات جدیدی را برای بهبود روابط اتخاذ خواهد کرد.»

کمتر از 48 ساعت بعد از اولین مکالمه تلفنی میان ترامپ و اردوغان پس از آغاز به کار ترامپ در کاخ سفید، مایک پمپئو، رئیس جدید سازمان امنیت مرکزی امریکا، سی آی ای، هفته گذشته به آنکارا سفر کرد تا با مقامات این کشور دیدار رسمی داشته باشد. این اولین سفر رسمی خارجی رئیس سی آ ی ای بود.

آن چه اهمیت واقعیت سیاسی در این رابطه را برجسته می کند، توصیفی است که پومپئو چند ماه پیش در توئیتر خود از ترکیه کرد. وی نوشت: "ترکیه تبدیل به یک دیکتاتوری اسلام گرای تمامیت خواه" شده است، عبارتی که او بعدا آن را پاک کرد.

روز جمعه گذشته نیز جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا از ترکیه دیدن کرد.

در سایه این روابط به ظاهر حسنه، بسیاری از تحلیلگران تردید دارند که دو طرف گامی بلند برای عبور از دوران تیرگی روابط دو کشور در زمان اوباما برداشته باشند.

ارون اشتاین، عضو "مرکز خاورمیانه رفیق الحریری" بر این اعتقاد است که ترک ها امیدوارند که ترامپ «مردی باشد که به آنها گرایش پیدا کند و نزدیک شود، برای همین به روشنی با انتقادهای متعدد او از مسائل مختلف همراه می شوند با وجود این که بسیاری از اظهارات او کاملا با مواضعی که آنها ازشان دفاع می کنند، تضاد دارد.»

وی در ادامه می افزاید: «فکر نمی کنم دولت ترامپ تا حالا به حرف های آنها گوش کرده باشد.»

اردوغان در تلاشی برای جلوگیری از تنش در روابط ترکیه با امریکا در روزهای نخستِ آغاز به کار ترامپ در کاخ سفید، سکوت اختیار کرد و درباره تصمیم وی به منع سفر شهروندان 7 کشور مسلمان به ایالات متحده هیچ اظهار نظری نکرد.

از سوی دیگر و در حالی که رئیس جمهوری ترکیه خود را "قهرمان" ضد احساسات اسلام ستیزی (اسلاموفوبیا) می داند، وی تا کنون نسبت به عبارت هایی که همتای امریکایی اش در مناسبت های مختلف به کار می برد یعنی "تروریسم تندروی اسلامی" هیچ واکنشی نشان نداده است. در حالی که وقتی آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان در سفرش به آنکارا از عبارت "تروریسم اسلامی" استفاده کرد، وی فورا از او انتفاد کرد.

هدف لحظه ای

عبدالقادر سیلفی، تحلیلگر برجسته ترکیه ای در این باره در مقاله ای نوشت که آنکارا تلاش می کند صفحه جدیدی را با دولت ترامپ بگشاید اما در عین حال باید نسبت کارهای خود مراقب باشد.

فادی هاکورا، کارشناس مرکز مطالعات چتم هاوس در لندن نیز در این باره می گوید: «ترامپ و اردوغان به زودی به اختلافات مهمی در سیاست هایشان در قبال یکدیگر برخورد خواهند کرد، به خصوص در مساله اسلام سیاسی.»

وی در ادامه می افزاید: «این دوستیِ فعلی، کوتاه مدت و تاکتیکی است و تنها برای رسیدن به هدف های لحظه ای است.»

از مهمترین سوال هایی که در روابط آنکارا با ترامپ مطرح می شود این است که آیا او سیاست های سلف خود، اوباما را دنبال خواهد کرد و به حمایت از حزب اتحاد دموکراتیک کردستان و شاخه نظامی آن و "واحد های پشتیبانی ملی خلق" که بهترین نیروهای آماده به رزم در سوریه در مقابله با داعش را در اختیار دارند، ادامه خواهد داد.  

ترکیه حزب اتحاد دموکراتیک کردستان و شاخه نظامی آن را متهم می کند که با حزب کارگران کردستان، پ.ک.ک، ارتباطات نزدیکی دارد. آنکارا فعالیت حزب کارگران کردستان را ممنوع کرده و آن را گروهی تروریستی می داند. این حزب از سال 1984 تا کنون علیه آنکارا اقدام به شورش کرده است و عملیات مسلحانه انجام می دهد.

در این میان ترکیه ایده مشارکت در عملیات بازپس گریری رقه، پایتخت اصلی داعش در سوریه، را مطرح کرده به این امید که نیروهای مبارز کُرد در این عملیات شرکت نداشته باشند.

از سوی دیگر، سایه گولن بر روابط دو کشور نیز سایه انداخته است. گولن از سال 1999 در یک تبعید خودخواسته در پنسیلوانیا در ایالات متحده زندگی می کند. ترکیه بارها از امریکا خواسته است که او را به اتهام مشارکت و رهبری کودتای 15 ژوئیه به آنکارا تحویل دهد، اتهامی که گولن همواره رد کرده است.

علی ایلدریم، نخست وزیر ترکیه این موضوع را با مایک پنس، معاون رئیس جمهوری ایالات متحده در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ نیز مطرح کرده است.

ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان در این باره می گوید که دولت ترامپ با پرونده گولن با جدیت فزاینده ای تعامل می کند در حالی که هیچ نشانه ای از تغییر مواضع واشنگتن در قبال این پرونده مشاهده نمی شود.

اشتاین در این باره می گوید که با وجود این که پرونده تسلیم گولن در اختیار وزارت دادگستری است و ترامپ چون پرونده قضایی است نمی تواند در آن دخالت کند اما ترک ها از طرف امریکایی خواسته اند که فشار بیشتری را وارد کند تا این دشمن سرسخت اردوغان تحویل آنکارا شود.

این در حالی است که هاکورا بعید می داند که دولت ترامپ تسلیم خواسته ترکیه شود و فتح الله گولن را تسلیم آنکارا کند. همچنین بعید می داند که همکاری های امریکا با واحدهای پشتیبان مردمی کُرد، چه در میان مدت چه در دراز مدت، متوقف شود. وی پیش بینی کرد که روابط دو طرف شاهد تنش تازه ای شود و شکست جدیدی را تجربه کند.

منبع: میدل ایست آنلاین / ترجمه: علی موسوی خلخالی