سفر گابریل به تهران؛ پرحاشیه و کم‌ثمر

دیپلماسی ایرانی: لغو دیدار رئیس مجلس و وزیر خارجه ایران با وزیر اقتصاد و معاون صدراعظم آلمان با وجود بازگشت زیگمار گابریل به برلین، همچنان بر اصل انجام این سفر سایه انداخته است.
خبرگزاری ایرنا بر اساس شنیده های خود نوشته دیدار محمدجواد ظریف با گابریل برای بعداز ظهر روز گذشته (دوشنبه) پیشنهاد شده بود، اما با توجه به برنامه های فشرده وزیر امور خارجه کشورمان از صبح دوشنبه، مشخص شد که امکان چنین دیداری وجود ندارد و لغو شده است.
معاون صدراعظم آلمان اما علت لغو دیدارش با رئیس مجلس را به دلیل سیاست داخلی و «رقابت های انتخاباتی» در ایران دانست و گفت که معاون رئیس جمهور ایران استقبال گرمی از او کرده است. با این حال چنانکه خبرگزاری رویترز هم نوشته به نظر می رسد علت لغو دیدار با علی لاریجانی که بلندپایه ترین مقامی بود که گابریل می خواست با او دیدار کند، به گفت وگوی او با نشریه اشپیگل پیش از سفر به ایران مربوط است. او برقراری روابط دوستانه با ایران را منوط به پذیرش موجودیت اسرائیل از سوی تهران دانسته بود. از توضیحات حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس در امور بین الملل برمی آید که علت لغو دیدار لاریجانی با گابریل به دلیل همین اظهارات او بوده، چنانکه گفته است: «حفظ مواضع اصولی و استقلال سیاسی کشور برایمان امری حیاتی است.»
ظریف نیز در واکنش به پیش شرط گابریل برای گسترش روابط تهران -برلین گفت کسی برای ایران شرط و شروطی تعیین نمی کند و ایران یک کشور مستقل است و افزود: «سیاست های ما مشخص است و کشورهای مختلف با علم به سیاست های ایران که سازنده است، به این کشور سفر می کنند.»
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در واکنش به اظهارات گابریل گفته بود: «همانگونه که بار ها تأکید کرده ایم مناسبات جمهوری اسلامی ایران و آلمان بر پایۀ منافع و احترام متقابل بنا شده و در این رابطه هیچ گونه پیش شرطی پذیرفتنی نیست؛ علاوه بر آنکه در این ارتباط دخالت هر گونه عامل ثالث را (در بهبود روابط) کاملاً مردود و مخلّ روابط دوجانبه می دانیم.»
در نهایت روز سه شنبه (۱۳ مهر) در دومین روز سفر گابریل به ایران، محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت ایران گفت در دیدار با وزیر اقتصاد آلمان دربارۀ اظهارات اخیر وی صحبت کرده و این وزیر آلمانی از «تحریف سخنان» خود پرده برداشته است. به گزارش پرس تی وی، نوبخت افزود: «از آقای گابریل پرسیدم که شما به عنوان چهره ای که بعد از برجام در جهت بسط روابط با جمهوری اسلامی ایران اقدام کردید و فرد هوشمندی هستید چرا چنین جمله ای بیان کردید؟ وی گفت: حرفی که از سوی من نقل شده، تحریف شده است. من کاملا موضع جمهوری اسلامی ایران را درک می کنم و به همین منظور و به رغم این گفته ها به ایران آمده ام.» گفتنی است گابریل پیش از سفر به تهران با نمایندگان برخی از نهادهای حقوق بشری دیدار و رایزنی کرد و به آن ها وعده داد که درباره وضعیت حقوق بشر و اعدام​ ها با مقامات ایرانی گفت وگو کند.
روزنامه جوان پیش از انجام این سفر با اشاره به «چمدان سیاسی» وزیر اقتصاد آلمان نوشته بود: «این رفیق صهیونیست ها را به ایران راه ندهید.»
حشمت الله فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی درباره پیش شرط های سیاسی وزیر اقتصاد آلمان برای برقراری رابطه تجاری با ایران به این روزنامه گفته بود: «طرح چنین موضوعاتی عملی بی سابقه است و من معتقدم که آلمان ها این حرف ها را در مسیر دیپلماسی عمومی خود مطرح کرده اند و خوب می دانند که ایران به چنین حرف هایی اهمیت نمی دهد.» وی افزود: «این گفته های وزیر اقتصاد آلمان برایشان مصرف داخلی دارد و از این مسیر می کوشند تا از فشار مخالفان خود رهایی پیدا کنند، چراکه همگان به خوبی می دانند رژیم صهیونیستی لابی بسیار قوی در آلمان دارد و این لابی دولت آلمان را در خصوص رابطه با ایران تحت فشار قرار می دهد.»
فلاحت پیشه همچنین با بیان اینکه غربی ها همواره موضوعات حقوق بشری و تروریسم را به عنوان پیش شرط مذاکرات با ایران مطرح می کنند، عنوان می کند: «این گفته ها هیچ گاه جایگاهی برای مقامات ما ندارد و همه به خوبی می دانند که هدف گذاری های اقتصادی غرب برای همکاری با ایران بسیار مهم تر از چنین مسائلی است.»
رئیس قوه قضائیه نیز با انتقاد شدید از اظهارات وزیر اقتصاد آلمان مبنی بر لزوم به رسمیت شناختن اسرائیل و طرح برخی ادعاهای حقوق بشری علیه ایران، گفت: «اگر به جای دولت محترم و وزیر امور خارجه بودم قطعا اجازه نمی دادم چنین شخصی وارد کشور شود.» آیت الله صادق آملی لاریجانی افزود: «دولت و وزیر محترم امور خارجه باید عزتمندی مردم را حفظ کنند و راه را بر این قبیل افراد ببندند تا بفهمند که باید در بیان خود ادب دیپلماتیک را رعایت کنند و با عذرخواهی قدم به پیش بگذارند.»
روزنامه کیهان در یادداشتی به قلم حسین شریعتمداری با عنوان «آقای گابریل! روی این دیوار یادگاری ننویس»، با اشاره به «انتقاد خشک و خالی و بی پایه و اثر» وزارت خارجه به اظهارات معاون صدراعظم آلمان، نوشته است: «مطابق اخبار کاملا موثق، نزدیک به یکسال است رئیس جمهور کشورمان قصد سفر به آلمان را دارد ولی دولت آلمان به بهانه های مختلف که برخی از این بهانه ها خالی از تحقیر نیست تاکنون با سفر ایشان موافقت نکرده است! …» این روزنامه در شماره امروز خود نیز مدعی شده «بسیاری بر این باورند که باید سفر وزیر اقتصاد آلمان به خاطر اتخاذ مواضع مداخله جویانه اش در مصاحبه با رسانه ها لغو می شد. اما دولت با لغو سفر گابریل معاون صدر اعظم آلمان مخالفت کرد.»
این ادعای کیهان درحالی است که اشپیگل آنلاین سال گذشته، از اختلاف در دولت آلمان بر سر دعوت از روحانی خبر داد؛ صدراعظم آلمان می گوید ایران کماکان مدافع حزب الله لبنان و تهدیدی برای اسرائیل است اما معاونش بر سودآوری معاملات اقتصادی با ایران تأکید می کند. آنگلا مرکل بر خلاف گابریل اعتقادی به ضرورت دیدار هر چه سریع تر روحانی از برلین ندارد. گابریل تصور می کند که این دیدار باید انجام گیرد، در غیر این صورت اقتصاد آلمان در هماوردی بر سر مناسبات سودآور با ایران عقب خواهد ماند.
نه فقط در ایران، که در آلمان هم سفر گابریل مخالفت هایی را به همراه داشته است؛ «رودریش کیزه و تر»، نماینده احزاب ائتلافی سوسیال مسیحی و دمکرات مسیحی در کمیسیون امور خارجی به روزنامه «تاگس اشپیگل» گفته بود، اگرچه تلاش برای گفت وگوی مستقیم با ایران «صحیح و ضروری» است، اما با این حال گابریل باید موضوعات مناقشه برانگیز را در سفر خود به تهران مطرح کند.
حزب سبزهای آلمان که به عنوان جناح اپوزیسیون عملکرد و سیاست های دولت سوسیال دموکرات این کشور را به دقت دنبال و ارزیابی می کند، در آستانه سفر گابریل در مورد خوش بینی های بیش از حد در رابطه با گسترش مناسبات تجاری میان آلمان و ایران هشدار داد.
به هر حال سفر گابریل که همراه با ۱۲۰ نفر از نمایندگان شرکت های بزرگ آلمانی به تهران آمد، به نوشته دویچه وله با توجه به مشکلات بانکی پربار نبود. در هیات همراه گابریل تعدادی از ایرانیان هم بودند و درباره مشکلات این سفر سخن گفتند.
به گفته بهروز عبدالوند، عضو هیات نظارت شرکت آلمانی «فورفایت» که همزمان با سفر گابریل او نیز به تهران آمده بود، استقبال از او در تهران متضاد بوده است: «رئیس قوه قضائیه ایران گفت که دولت نباید گابریل را به ایران راه می داد. اصولگرایان هم صحبت های گابریل را دخالت در امور داخلی ایران تلقی کردند. به نظر من صحبت های گابریل کمکی به اقتصاد آلمان نکرد. در مجموع سفری که انجام گرفت مثبت هست ولی آن نتایجی را که در انتظار بود نداده است. من شخصا انتظار بیشتری از این سفر داشتم.»
گودرز محبوبی مدیر شرکت فناوری اطلاعات «axxessio» یکی از اعضای هیات عالیرتبه آلمانی است که وزیر اقتصاد این کشور را در سفر به ایران همراهی کرد. او بزرگترین موانع رشد تبادلات تجاری ایران و آلمان را مشکلات بانکی اعلام کرد و توضیح داد: «ما با ۴ مشکلات اساسی روبرو هستیم. اولین مشکل تحریم هاست. در اروپا تحریم ها برداشته شده ولی آمریکایی ها همه تحریم ها را برنداشته اند. مشکل دوم بیمه است که از طرف شرکت بیمه هرمس انجام می گرفت. ایران حدود ۲ میلیارد دلار به این شرکت بدهکاری داشت. زمانی که تحریم ها شروع شد یک و نیم میلیارد را پرداخت کردند ولی ۵۰۰ میلیون را نپرداخته بود. ایران در ظرف ۴ هفته گذشته بدهی خود را به هرمس پرداخت و این مشکل را حل کرد. مسئله سوم وام هست. شرکت هایی که برای فعالیت در ایران باید وام بدهند هنوز علاقه زیادی به دادن وام ندارند چون بیم دارند که دوباره این تحریم ها وضع شوند. مشکل چهارم تبادل و ترانسفر امور مالی بانک ها هست چون بانک های بزرگی چون کومرتس بانک در زمان تحریم ها اشتباه کردند و بخاطر همین (دور زدن تحریم ها) جریمه های سنگینی پرداختند و از آن زمان به بعد با دقت عمل می کنند.
از تابستان ۹۴ تاکنون نزدیک به ۲۰ هیات تجاری از آلمان به ایران سفر کرده اند. بر اساس اظهارات مسئولان اتاق بازرگانی و صنایع ایران و آلمان، حدود ۱۰ هیات دیگر نیز تا پایان سال جاری میلادی به ایران سفر خواهند کرد، اما معاون صدراعظم آلمان با دست پر به برلین برنگشت. گابریل در مورد مسئله بانک ها در تهران مشورت و رایزنی کرد و قول داد که برای سرمایه گذاری بانک های آلمانی تضمین کند، ولی با توجه به اینکه بانک های بزرگ آلمانی در آمریکا هم فعال هستند، طبیعتا از بازگشت تحریم ها بیم دارند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/ ۴۰