آب، ابزار جدید اسراییل برای تبعیض علیه فلسطینی‌ها

نویسنده: کاملیا کورادین

دیپلماسی ایرانی: با بالا رفتن دمای هوا و نزدیک شدن به ماه های گرم تابستانی هزاران فلسطینی در سرزمین های اشغالی از دسترسی به اساسی ترین نیاز اولیه خود محروم شده اند: دسترسی به آب. چرا که شرکت ملی آب اسراییل (مکتوروت) عرضه آب به روستاها و شهرها در شمال غرب کرانه باختری را محدود کرده است.

اگرچه همواره نگرانی های جدی درباره شرایط امرار معاش و سلامت ده ها هزار فلسطینی ساکن در سرزمین های اشغالی وجود داشته اما محدود کردن دسترسی فلسطینی ها به آب مساله ای است که کمی عجیب به نظر می رسد. اسراییل از سال 1967 که کرانه باختری را اشغال کرد با توافق نامه های ناعادلانه تقسیم آب، دست بر روی منابع آب فلسطینی ها گذاشت. این توافق نامه های ناعادلانه مانع از این می شدند که فلسطینی ها بدون مجوز قانونی و اجازه دولت اسراییل زیرساخت ها و انشعابات آبی را توسعه داده یا حتی حفظ کنند. در نتیجه، هزاران فلسطینی از دسترسی به انشعابات کافی آب محروم و به اسراییل وابسته هستند.

اسراییلی ها با ترویج شایعه کم آبی در کرانه باختری، در حالی که رام الله به تنهایی بیش از شهر لندن بارش باران دارد، کنترل فلسطینی ها بر منابع آبی شان را انکار کرده و موفق شدند که در زمینه تسلط بر آب منطقه، دست بالا را بگیرند و از این اهرم به عنوان ابزاری برای تسلط بیشتر بر جمعیت مناطق اشغالی استفاده کنند.

منابع آب فلسطینی ها شامل رودخانه اردن است که در تمام طول مرز شرقی کرانه باختری جریان دارد و همچنین سفره های آب زیرزمینی در کرانه باختری و اسراییل که یکی دیگر از منابع اصلی تامین آب آنها محسوب می شود. هر دو منبع آب، فرامرزی هستند و به این بدان معنی است که طبق قوانین بین المللی، باید به شیوه ای عادلانه و معقول میان اسراییل و فلسطین تقسیم شود. با این حال از زمانی که اسراییل کرانه باختری را اشغال کرده (در سال 1967)، تقریبا کنترل بیشتر منابع آبی فلسطینی ها را در دست گرفته است.

اسراییل تقریبا به طور کامل از دسترسی فلسطینی ها به رودخانه اردن جلوگیری کرده و از منابع آبی این رودخانه استفاده می کند. درباره سفره های آب زیرزمینی هم، توافق اسلو-2 در سال 1995 که بخشی از آن درباره مناسبات تقسیم آب میان فلسطین و اسراییل بود، باعث تحکیم موقعیت اسراییل در مناسبات آبی دو طرف شده و از سال 1967 میلادی، تل آویو کنترل سفره های آب زیرزمینی منطقه را هم به دست گرفت.  

بر اساس این توافق، دسترسی به 71 درصد از منابع آبی سفره های زیرزمینی به اسراییل داده شده بود، در حالی که فلسطینی ها تنها به 17 درصد از این منابع آبی دسترسی داشتند. در حالی که تصور می شد قراراست این توافق ظرف مدت پنج سال به پایان برسد، بیش از 20 سال است که همچنان پابرجاست و گفت وگوها درباره توافق تقسیم آب، مدت هاست که در انتظار مذاکرات نهایی است.

در شرایطی که جمعیت فلسطینی کرانه باختری از سال 1995 تاکنون تقریبا دو برابر شده است، امکانات این منطقه تقریبا هیچ توسعه ای نداشته است. به طوری که امروزه میزان دسترسی فلسطینی ها به آب بسیار کمتر از آن چیزی است که حتی در قرارداد ناعادلانه اسلو ذکر شده است: یعنی تنها 13 درصد. اسراییلی ها اما چیزی بیش از 87 درصد از منابع آبی را در اختیار دارند.

علت اصلی کاهش دسترسی فلسطینی ها، این است که اجازه توسعه زیرساخت های آبی خود را ندارند، مساله ای که در گزارش سال 2009 بانک جهانی نیز به آن اشاره شده بود. به عنوان مثال، اسراییلی ها محدودیت هایی را برای حفر چاه، از جمله عمق حفاری و تعمیرات آن برای فلسطینی ها در نظر گرفته اند، آن هم در شرایطی که سطح آب در چاه های فعلی بسیار پایین رفته است. 

از سوی دیگر، پروژه های آبی فلسطین در تمام کرانه باختری نیازمند تایید کمیسیون مشترک آب  (JWC) است، کمیسیونی که اسراییل در آن حق وتو دارد. گفته می شود، تنها 56 درصد از پروژه های مربوط به آب و بهسازی چاه ها توسط این کمیسیون تایید می شود (در مقابل تایید 100 درصدی پروژه های طرف اسراییلی)، و تنها یک سوم این 56 درصد تایید شده می توانند اجرایی شوند. به دلیل همین عدم تقارن در عملکرد، فلسطینی ها از سال 2010 از حضور در این کمیسیون خودداری کرده اند.

علاوه بر تاییدیه کمیسیون مشترک آب، تمام پروژه های منطقه C کرانه باختری باید تاییدیه اداره عمران اسراییل (ICA) را نیز داشته باشند، جایی که کسب مجوز از آن بسیار دشوار است. آن طور که دفتر سازمان ملل برای هماهنگی امور انسان دوستانه گزارش داده، اداره عمران اسراییل در سال های 2010 تا 2014 میلادی 98.5 درصد از درخواست های فلسطینی ها را برای اجازه ساخت و ساز در منطقه C رد کرده است.  

از ابتدای سال 2016 میلادی بیش از 50 شبکه آب و فاضلاب که دارای مجوز اسراییلی نبودند، تخریب شده که بسیار بیشتر از سال 2015 بوده است. ادعای اسراییل این است که مشکلات زیرساختی عامل اصلی قطع آب در کرانه باختری است. اما از اذعان به این مساله خودداری می کند که زیرساخت های ناکارآمد و ضعیف نتیجه مستقیم رژیم مجوزی اسراییل در کرانه باختری است. واقعیت این است که اسراییل به عنوان قدرتی اشغالگر موظف است تحت قوانین بشردوستانه بین المللی کرامت و رفاه جمعیت تحت کنترل خود را تضمین کند. این مساله شامل تضمین دسترسی ساکنان منطقه به کمک های بشردوستانه و خدمات اساسی از جمله آب و فاضلاب نیز می شود. اما اسراییل نه تنها این نیازهای اساسی را فراهم نکرده بلکه با در پیش گرفتن سیاست های تبعیض آمیز در مساله تقسیم آب، ثابت کرده که از آب به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت و تسلط بیشتر بر فلسطینی ها استفاده می کند. 

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/30