هند پایگاه خود را در ایران تقویت می‌کند
چابهار، ویترین موفقیت تهران در جذب شرکای منطقه‌ای
نویسنده: سومیتا نارایانان کوتی
دیپلماسی ایرانی: نارندرا مودی، نخست وزیر هند، یکشنبه برای نخستین بار به ایران سفر کرد. مودی همچنین نخستین مقام ارشد هندی است که پس از آغاز اجرای توافق هسته ای در سال گذشته به ایران سفر کرده است. هدف نخست وزیر هند از این سفر انعقاد دو قرارداد کلیدی است: توافق سه جانبه حمل و نقل میان هند، ایران و افغانستان و قرارداد دو جانبه فاز نخست توسعه بندر چابهار میان ایران و هند. با به ثمر رسیدن این توافق های ترانزیتی بسیار مهم، (می توان گفت که) هند جایگاه خود را در توسعه زیرساخت های ایران مستحکم کرده است.
توافق ترانزیتی سه جانبه، که تدوین آن یک دهه زمان برده است، به کالاهای هندی اجازه می دهد که از مسیر افغانستان به ایران برسند. این مسیر بنادر هند در سواحل غربی را به بندر شهر چابهار در جنوب شرق ایران متصل می کند. این توافق همچنین خطوط ریلی ایران در شمال را به شهر زاهدان و متعاقبا به افغانستان متصل می کند.
گرچه گفت و گو ها در برخی مسائل هنوز ادامه دارد، اما مذاکره کنندگان هند، ایران و افغانستان ماه گذشته این توافق را در دهلی نهایی کردند. هندی ها به دنبال توافق جداگانه ای با ایران برای تامین فولاد مورد نیاز برای ساخت راه آهن چابهار به زاهدان هستند.
هدف نخست وزیر هند از سفر دو روزه به ایران تلخ و شیرین بود. از یک سو، به سرانجام رساندن چندین پروژه استراتژیک که اغلب آنان نهایی شده یا در مراحل پایانی مذاکره هستند و از سوی دیگر، مشخص شدن سرنوشت بدهی ۶.۵ میلیارد دلاری نفتی هند به ایران.
سرخوردگی ایرانیان از ایالات متحده
کشمکش هندی ها برای پرداخت بدهی نفتی خود به ایران به مشکلاتی بازمی گردد که فضای سرمایه گذاری در ایران را، شش ماه پس از برداشته شدن تحریم ها، همچنان آشفته نگه داشته است و بانک های اروپایی به دلیل عدم اطمینان از قوانین ایالات متحده، هنوز هم تمایلی به معامله با ایران ندارند.
در چنین شرایطی دیدارهای جداگانه با رهبران ایران از جمله حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، نخست وزیر هند را متوجه کرد که رهبران ایران شدیدا از ایالات متحده، شریک استراتژیک هند، سرخورده هستند و اینجاست که توافق های هند در مسیر متفاوتی قرار می گیرد.
دو کشور ماه می سال گذشته یادداشت تفاهمی درباره توسعه بندر چابهار امضا کردند، حتی پیش از این که توافق هسته ای ایران اجرایی شده باشد. این توافق، که اکنون نهایی شده، به هند اجازه می دهد که در قالب یک اجاره ۱۰ ساله دو لنگرگاه را در بندر شهید بهشتی چابهار تجهیز و راه اندازی کند. دولت هند برای این طرح ۱۵۰ میلیون دلار اعتبار در نظر گرفته است. همچنین شرکت های هندی ۲۰ میلیارد دلار در منطقه آزاد شهر چابهار سرمایه گذاری خواهند کرد.
البته مذاکرات هندی ها و ایرانی ها فراز و نشیب هایی نیز داشته است. درست در ماه های پس از اجرایی شدن توافق هسته ای، مقام های ایرانی شرایط دشوارتری را برای طرف هندی تعیین کردند. در واقع انتظار سرمایه گذاری های گسترده اروپایی ها در بخش های پایه، مانند زیرساخت های نفت و گاز، ایرانی ها را واداشت تا از هند امتیازات بیشتری بگیرند (و ضرب المثل) «تا تنور داغ است نان را بچسبان» را محقق کنند.
تهران موفق شد تا شرکت های هندی را وادار کند که در مناقصه ها برای صادرات فولاد مورد نیاز برای ساخت راه آهن، قیمت کمتری تعیین کنند. ایران همچنین از پیشنهاد قدیمی خود به یک کنسرسیوم هندی برای توسعه فاز B میدان گازی فرزاد عقب نشینی کرد. سرانجام پس از کش و قوس ها بسیار قرار شد که مذاکرات ادامه یابد و اکنون انتظار می رود که این توافق تا ماه اکتبر به سرانجام برسد.
بندر چابهار
اما انگیزه اصلی از سفر نارندرا مودی به ایران، توسعه بندر چابهار بود. به گفته مقام های هند، مهم ترین عدم تفاهم میان دهلی و تهران این بود: زمانی که تفاهم نامه در سال گذشته میان دو طرف به امضا رسید، طرف ایرانی بندر را به یک شرکت ایرانی به نام «آریا بندر» اجاره داده بوده است. سرانجام پس از سه دور مذاکره و تعیین سه مهلت زمانی، مسائل مورد اختلاف حل شده و دو طرف به توافقی برد برد دست پیدا کردند.
(واقعیت این است که) توسعه بندر چابهار ارزشمند ترین سرمایه گذاری هند در زیرساخت های ایران خواهد بود. سرمایه گذاری برنامه ریزی شده هند در چابهار به نوبه خود منافع برخی از شرکای نزدیک این کشور را نیز تامین می کند. ژاپن اخیرا اعلام کرده که حاضر است در طرخ توسعه بندر چابهار با هند همکاری کند و شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، در سفر اوت خود به ایران احتمالا این مساله را پیگیری خواهد کرد.
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، نیز به نوبه خود باید امیدوار باشد که تعهد هند برای سرمایه گذاری در چابهار و عکس های سه نفره او با نارندرا مودی، و اشرف غنی احمد زی، رئیس جمهوری افغانستان، بتواند این پیام را به سرمایه گذاران خارجی بدهد که به رغم وجود موانع، تهران در تجارت و تعامل با شرکای منطقه ای خود کاملا موفق است.
نظر شما :