زیان سعودی‌ها از ضربه نفتی به ایران

نویسنده: کیت جانسون 

دیپلماسی ایرانی: پایان نشست دوحه میان نمایندگان اوپک بدون رسیدن به توافقی برای حفظ سطح تولید نفت و افزایش قیمت آن، نشان داد که تنفر عربستان از ایران حتی از تمایل وی به افزایش درآمدهای خود بیشتر است. عدم دستیابی به توافق، حل مشکل مازاد عرضه نفت در بازار و قیمت پایین آن را برای اعضای اوپک دشوارتر کرده است.

ریاض، بزرگترین تولید کننده نفت در جهان به همراه سایر تولید کنندگان بزرگ ماه ها پیش از تشکیل نشست دوحه بر سر کنترل قیمت نفت بحث و مذاکره داشتند. عربستان پیش تر اعلام کرده بود که حاضر نیست قراردادی را در مورد کاهش تولید نفت به امضا برساند که ایران جزئی از آن نباشد. ایران حاضر نشد وزیر نفت خود را به این نشست بفرستند. این کشور پس از رهایی از چندین سال تحریم، در پی بازیابی سهم خود در بازار تامین انرژی است و حاضر نیست در آغاز کار جلو افزایش تولید نفت خود را بگیرد.

در نتیجه این اختلافات، نشست دوحه در غروب روز یکشنبه بدون نتیجه به پایان رسید. از عوارض کوتاه مدت این شکست، افول مجدد قیمت نفت بود. قیمت نفت روز دوشنبه در لندن و نیویورک کاهش یافت و تنها اعتصاب نیمی از کارگران بخش صنعت نفت کویت توانست عوارض منفی شکست نشست دوحه را با افزایش قیمت جبران کند.

به گفته « بروس جونز» طی دو سال گذشته تحلیل گران بازار انرژی این نکته مهم را نادیده گرفته اند که تصمیمات عربستان در مورد عرضه نفت و قیمت آن واجد عناصر ژئوپلتیکی است. به گفته دبیر بخش برنامه سیاست خارجی اندیشکده بروکینگز: « نگرانی استراتژیک عربستان سعودی در مورد ایران و منطقه، عاملی پایدار در تصمیم گیری های آنها بوده است.»

اختلاف میان ایران و عربستان به اختلاف میان شیعه و سنی باز می گردد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران نیز دو کشور بر سر دستیابی به موقعیت برتر در منطقه به عنوان طلایه دار ایدئولوژی های خود هستند.

این رقابت با توافق هسته ای میان ایران و غرب در سال گذشته افزایش یافت. این توافق به ایران اجازه دسترسی به میلیاردها دلار از دارایی های بلوکه شده خود را می دهد و به آن اجازه می دهد که بار دیگر به عنوان تولید کننده وارد بازار عرضه نفت شود. عربستان نگران است که ایران از این وجوه برای افزایش نفوذ خود در منطقه استفاده کند. ریاض و تهران هم اکنون درگیر جنگی نیابتی در سوریه، عراق، لبنان و یمن هستند.

اختلافات این دو غول بزرگ تولید کننده نفت در آغاز سال جدید میلادی با اعدام شیخ نمر و واکنش های تند ایران بدتر شد. به دنبال حمله به سفارت عربستان در تهران، ریاض روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد.

این اختلافات تا هفته گذشته و اجلاس دوحه ادامه پیدا کرد. تولید کنندگان بزرگ نفت، شامل تولید کنندگان مهم عضو و غیر عضو اوپک به توافقی مقدماتی در مورد حفظ سطح فعلی تولید نفت و عدم افزودن بر مازاد فعلی عرضه رسیده بودند. اگر چه ایران بسیار مشتاق است که دیگر کشورهای تولید کننده، سطح تولید نفت خود را افزایش ندهند، اما حاضر نیست سطح تولید فعلی خود را حفظ کند و آن را بیشتر افزایش ندهد.

عدم تمایل ایران به همکاری در این زمینه، باعث شد که عربستان به کلی مانع از به نتیجه رسیدن کنفرانس شود. این نشان می دهد که عربستان حاضر است به قیمت پایین نگاه داشتن قیمت نفت، مانع از منتفع شدن ایران شود.

عربستان سعودی ثروتمندترین عضو اوپک است و هم اکنون نیز ذخیره ارزی آن معادل 582میلیارد دلار است که به آن کمک می کند دوران کاهش قیمت نفت را تحمل کند. اما با همه اینها نمی توان انکار کرد که قیمت پایین نفت به عربستان نیز ضربه زده است: ذخیره ارزی این کشور تنها دو سال پیش 730میلیارد دلار بود. این تفاوت نشان دهنده کاهش درآمدهای دولت از یک طرف و افزایش هزینه ها در جاهای دیگر از جمله افزایش 20درصدی بودجه نظامی این کشور پس از بهار عربی در 2011 است.

اگر چه عربستان تلاش می کند با اقداماتی نظیر قطع یارانه ها، کاهش دستمزدها و فروش شرکت های بزرگ دولتی مانند ارامکو از هزینه های خود کم و ذخیره ارزی را اضافه کند، اما تصمیم عربستان برای تنبیه ایران و پایین نگاه دادن قیمت نفت می تواند به ضرر خود آن تمام شده و استراتژی منطقه ای عربستان را تضعیف کند.

منبع: فارن پالسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25