نفعی که پوتین از دیدار پاپ و اسقف روسیه برد

نویسنده: لئونید برشیدسکی

دیپلماسی ایرانی: خبرگزاری دولتی روسیه اولین دیدار پاپ فرانسیس و کیریل، اسقف کلیسای ارتدکس روسیه را اقدامی تاریخی توصیف کرد. ارزش این دیدار فقط موجب موفقیت کلیسا نبوده است: پاپ احتمالاً سهواً در بازی تبلیغاتی کرملین نقش ایفا کرده است.

کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس شرقی پس از سال 1054 دچار شکاف بزرگی در زمینه برخی مسائل دینی و امور مربوط به کلیسا شدند. بزرگترین منازعه میان کلیساهای کاتولیک و ارتدوکس مربوط به 1000 سال قبل و درباره برتری پاپ است. کاتولیک ها به پاپ به عنوان یک فرمانروا نگاه می کنند، ولی روحانیون ارتدوکس معتقدند که این یک مقام افتخاری است.

دیدار روز جمعه میان پاپ فرانسیس و اسقف کیریل که در هاوانا برگزار شد، دو سال بود که برنامه ریزی هایش صورت گرفته بود. البته این دیدار موجب حل اختلافات مهم نشده است.

با این حال مهمتر از این مسئله، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه است که همانند تزارها به مسیحیت ارتدوکس به عنوان دین رسمی کشور نزدیک شده و خواهان وقوع این دیدار بوده است. الکساندر بائونوف، عضو موسسه کارنگی در مسکو می گوید: «پوتین به دیدار میان پاپ و اسقف بیش از گذشته نیاز داشت. سیاست غرب علناً به دنبال دشمنی با روسیه و شخص وی است. از این رو بسیار مهم بود که نشان داده شود غرب سنتی و مذهبی دیدی خصومت آمیز ندارد.»

دو مسئله مهم در این رابطه وجود دارد: اوکراین و سوریه. با وجود دیدگاه صلح طلبانه پاپ، اقدامات نظامی روسیه در هر دو کشور مسئله ای مورد مناقشه است. نکته قابل توجه بیانیه مشترکی بود که پس از دیدار طرفین در هاوانا امضا شد و پاپ فرانسیس دیدگاه های مشترکی با اسقف روسیه داشت.

در رابطه با سوریه، رهبران کلیسا موافق این مسئله بودند که باید اخراج مسیحیان متوقف شود و تحت حمایت جامعه بین المللی صلح برقرار شود. البته هیچ اشاره ای به نقش روسیه در این درگیری نشد.

مسئله اوکراین به مراتب مهمتر از سوریه است. اوکراین علت مشاجره اصلی میان کلیسای کاتولیک و کلیسای ارتدوکس روسیه است. مسکو به آن به عنوان یک قلمروی متعارف خودش نگاه می کند و واتیکان هم به دنبال اتحاد کلیسای کاتولیک یونانی در غرب اوکراین است.

این موارد در صورتی خوب بود که کلیسای ارتدوکس روسیه متحد اعتقادی دولت روسیه نبود. پاپ فرانسیس با امضای این بیانیه این کلیسا را به عنوان یک نهاد مستقل و نه بازوی دولت پوتین و ستونی از رژیم محافظه کار وی به رسمیت شناخته است. به لطف اسقف، یک موفقیت دیپلماتیک برای پوتین به دست آمد. ژان پل دوم، پاپ لهستانی که قصد داشت پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی به مسکو سفر کند، موفق به انجام این کار نشد و این پاپ فرانسیس بود که توانست با اسقف روسی دیدار کند.

پاپ کنونی یک بانی صلح است، اما مصالحه و اعطای امتیاز زمانی مفید است که برای دو طرف منافعی داشته باشد. معلوم نیست که کلیسای کاتولیک از این دیدار تاریخی چه چیزی به دست آورده است.

بیانیه مشترک اعلام می کند «کلیساها در نتیجه ضعف و گناه بشر، وحدتشان را از دست داده اند و این مسئله موجب رنج است.» همچنین بر آرزوی الحاق تاکید می شود اما هیچ راه حلی برای حل و فصل این اختلافات که موجب شده است این دو شاخه مسیحیت برای هزاران سال از هم دور باشند، ارائه نشد.

صمیمیت و همدلی کامل همچنان خارج از دسترس است. هیچ اشاره ای به گام های عملی ای که می توان برداشت از جمله پذیرش تقویم تعطیلات واحد، صورت نگرفته است. این دیدار موجب تغییر اوضاع برای مسیحیانی که در مناطق جنگی خاورمیانه زندگی می کنند، نشد و حتی موجب تغییر اوضاع برای اعضای بلندپایه و معمولی دو کلیسا هم نشد.

تنها دستاوردی که پاپ فرانسیس به آن رسید، ایجاد یک موفقیت دیپلماتیک برای محافظه کاری پوتین بود که وی از آن به عنوان عاملی مشترک برای تعامل با گروه های مذهبی راست افراطی در سراسر جهان استفاده می کند. شاید پاپ در این زمینه ساده انگارانه عمل کرد ولی اسقف کیریل و حامی وی در کرملین این گونه نبودند.

منبع: بلومبرگ ویو/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20