عربستان بزرگترین بازنده توافق هسته‌ای است

نویسنده: گئورگ میرزایان

دیپلماسی ایرانی: لغو تحریم های ایران می تواند موجب ایجاد اصلاحات در خاورمیانه شود. با این حال آنچه که اتفاق افتاده است را نباید نادیده گرفت. نه تمام تحریم ها بلکه تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران لغو شده است. از لحاظ سیاسی پیشرفتی در روابط ایران و ایالات متحده رخ نداده است. این به آن معنا است که برای یک آینده قابل پیش بینی اصلاحات گسترده ای در زمینه تشکیل ائتلاف های جدید، رقابت ها و یا مناطق نظامی در خاورمیانه صورت نخواهد گرفت.

اهمیت توافق هسته ای با ایران این است که منجر به تغییر موازنه قدرت در مدل کنونی آن شده است. برخی کشورها می توانند موقعیتشان را تقویت کنند و برخی دیگر همچنان در انزوا خواهند بود.

آنچه اسد به دست آورد

به غیر از ایران و ایالات متحده، حکومت اسد بیشترین نفع را از لغو تحریم های ایران برد. توافق هسته ای در کنار عملیات نظامی روسیه در سوریه، نه تنها موقعیت اسد را مستحکم کرد، بلکه موجب حذف برنامه کنار رفتن وی از قدرت شد. سپس موجب تغییر جهت در جنگ داخلی سوریه شد.

بازنده اصلی

برای عربستان سعودی –که تلاش زیادی کرد تا فرآیند مذاکره را به هر هزینه ای با شکست روبرو کند و جنگ داخلی سوریه را طولانی کند- لغو تحریم ها تنها عامل آزاردهنده نیست. ریاض اصلی ترین بازنده توافق هسته ای است. عربستان سعودی از تضمین های آمریکا محروم مانده است. تعداد بیشتری از مقامات سعودی روز به روز متوجه می شوند که واشینگتن از سیاست های مخرب ریاض خسته شده است. آنها شاهد این هستند که سعودی ها جنگ سرد را در تمام جبهه ها به تهران باخته اند؛ در یمن، سوریه و عراق. در نتیجه اگر سعودی ها حمایت ایالات متحده را هم از دست بدهند، این پادشاهی به سرنوشت بدی دچار می شود.

اولین مورد در قطر آغاز شد. در اواسط ژانویه، امیر تمیم بن حمد آل ثانی به مسکو رفت تا با ولادیمیر پوتین درباره قیمت تغییر احتمالی مواضع دوحه در زمینه فرآیند صلح سوریه صحبت کند. اگر عربستان سعودی نتوانسته تاکنون به پیروزی مهمی در زمینه سیاست خارجی دست پیدا کند، قطر می تواند به دیگر کشورها بپیوندد و مشکلی که برای ریاض وجود دارد این است که هیچ چشم اندازی برای پیروزی در هیچ کدام از جبهه ها در جنگ سرد با ایران وجود ندارد.

ترس های روسیه

مسکو احساسات متضادی درباره خروج ایران از تحریم ها دارد. از یک سو، بازگشت نفت ایران به اروپا و رسیدن احتمالی گاز ایران به «جهان قدیم» نگرانی هایی جدی را به ویژه برای گازپروم و به طور کلی برای اقتصاد روسیه پدید می آورد.

اگر ایران صادرات «طلای سیاه» را به دو برابر یعنی از 1 میلیون کنونی به 2 میلیون بشکه در روز افزایش دهد، بودجه روسیه دچار مشکل جدی می شود. علاوه بر این ورود شرکت های اروپایی به ایران، کار را برای تاجران روسی پیچیده تر می کند. این اروپا و چین خواهند بود که بازار ایران را در انحصار خود خواهند گرفت.

در نهایت روسیه از عادی سازی روابط ایران و اروپا می ترسد چون می تواند منجر به کاهش اهمیت روابط با روسیه برای تهران شود. در نتیجه ایران دیگر منافع روسیه در خاورمیانه و قفقاز و دیگر مناطق را در نظر نمی گیرد.

بازی درست با کارت ها

با این حال برخی از ترس ها بیش از اندازه مورد بزرگ نمایی قرار گرفته اند. اگر مسکو به خوبی با کارت ها بازی کند، خروج ایران از تحریم ها نه تنها می تواند موجب تقویت روابط سیاسی ایران و روسیه شود، بلکه می تواند موجب تقویت موقعیت کرملین در خاورمیانه شود.

برای این منظور ضروری است تا مسکو موضعی بی طرف در درگیری ایران و عربستان داشته باشد و با هر دو کشور همکاری کند. مسکو باید در سوریه با ایران همکاری کند و باید به سعودی ها تسلیحات بفروشد تا توان نظامی و سیاسی آنها افزایش پیدا کند. با این اقدام ایران و عربستان سعودی متوجه می شوند که نمی توانند روابط ویژه ای با مسکو داشته باشند و باید از تقابل با روسیه که از رقیبشان حمایت می کند، بترسند. به لحاظ ایده آل مسکو حتی می تواند نقش میانجی را در درگیری ایران و عربستان ایفا کند، نقشی که می تواند باعث بازگشت روسیه به جایگاه قدرت های بزرگ شود.

منبع: Russia Beyond The Headlines/ مترجم: حسین هوشمند