عربستان یا ایران؛ پاردوکسی که غرب درگیر آن است

دیپلماسی ایرانی: سیاستمداران اروپایی و آمریکایی با محکوم کردن ضمنی اعدام شیخ نمر و حمله به سفارت عربستان در تهران به تنش های اخیر میان ایران و عربستان واکنش نشان داده اند. تناقض موجود در سیاست غرب این است که عربستان را متحد خود در منطقه قرار داده، اما در آینده روی ایران سرمایه گذاری کرده است.

اسرائیلی ها درک خیلی خوبی از آینده دینامیک های ژئوپلتیکی خاورمیانه دارند. به گفته یکی از دیپلمات های سابق اسرائیل در دراز مدت، تهران از این انگیزه برخوردار است که به متحدی طبیعی تبدیل شود. با این وجود، در کوتاه مدت منطق حکم می کند که اسرائیل پیوندهای خود را با عربستان تحکیم کند و سودای هژمونی ایران را خنثی کند.

به عقیده این دیپلمات اسرائیلی، ایران کشوری متمدن و پیشرو است که طبقه متوسط آن نگاه مثبتی به غرب دارند و در مقایسه با استانداردهای منطقه، جامعه ای باز و کثرت گرا دارد. هر کشوری مانند ایران که در آن زنان نزدیک به 60 درصد جمعیت دانشجویان را تشکیل می دهند، از پتانسیل قابل توجهی برخوردار است که نباید به راحتی از آن چشم پوشید. این در حالی است که در کشوری مانند عربستان، آل سعود پیوندی نزدیک با اندیشه بنیادگرایانه وهابیت دارد.

اما در حال حاضر، ایران یک تهدید تلقی می شود. آمریکا و جامعه بین المللی فریب توافقی را خورده اند که در بهترین حالت، تنها یک وقفه در برنامه هسته ای ایران ایجاد می کند. نگاه به وضعیت منطقه نشان می دهد که ایران در همه جا مروج بی ثباتی بوده است. ایران، ماهیت وجودی اسرائیل را به چالش می کشد و با همه اینها، تحریم ها در آینده نزدیک لغو خواهد شد.

تنش های کم و بیشی نیز میان آمریکا و اروپا دیده می شود. اتحاد با عربستان در حال تضعیف است. وابستگی نفت شیل آمریکا به نفت خلیج فارس در حال کاهش است. افکار عمومی غرب نیز که با حملات تروریستی اخیر تحریک شده به پیوند میان بنیادگرایی وهابی و وحشی گری های داعش حساس شده است. حمله عربستان به نیروهای حوثی یمن پیش از اعدام شیخ نمر نیز سیاستگذاران غربی را آزرده خاطر کرده بود، با این وجود، عربستان همجچنان متحد نزدیک غرب است و نقشی محوری در پایان جنگ داخلی در سوریه و مبارزه با تروریسم بازی می کند.

اگر چه وضعیت سیاسی عربستان مطلوب نیست، اما از هر گزینه ممکن دیگری بهتر است.

اگر توافق هسته ای با ایران طبق انتظار پیش نرود، این امید که ایران می تواند بار دیگر به جامعه بین المللی بپیوندد، از میان می رود. سیاستگذاران اغلب بیان می کنند که ایران می تواند به شکلی که در تصور عربستان نمی گنجد سیاست های خود را تغییر دهد. توافق هسته ای نوعی پیروزی برای دولت روحانی محسوب می شود و میان عملگرایی رئیس جمهور ایران و مواضع اعلام شده جمهوری اسلامی فاصله قابل توجهی وجود دارد. این فضا، امیدها را با انتظارات در هم می آمیزد. روابط بین الملل با مفروضات کشورها در مورد یکدیگر شکل می گیرد. متاسفانه، دنیا هنوز در حال پرداخت بهای حرف های جورج دبلیو بوش در مورد محور شرارت است.

برخی حمله اخیر به سفارت عربستان را دال بر عدم تغییر وضعیت در تهران می بینند. برخی دیگر پیوستن رهبران نظامی ایران به روحانی در محکوم کردن این حرکت را مورد توجه قرار می دهند. این نشان می دهد که حتی تندروها نیز با افکار عمومی بین المللی همراه شده اند.

واقعیت این است که نمی توان همزمان به عربستان اطمینان داد و به ایران نیز انگیزه لازم برای پیوستن به جامعه بین المللی را اعطا کرد.

در این فضا توجه به چند نکته ضروری است: نخست اینکه، برقراری ثبات سیاسی در سوریه جزء منافع ضروری غرب است و تنها همین موضوع می تواند عربستان و ایران را هماهنگ کند. دوم نقش فعال آمریکا در منطقه لازمه برقراری ثبات در خاورمیانه است.

منبع: فایننشال تایمز / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / ۲۵