بی‌اعتنایی عربستان به درخواست آمریکا درباره اعدام شیخ نمر

دیپلماسی ایرانی: افزایش منازعه میان عربستان سعودی و ایران، علاوه بر این که تلاش های رئیس جمهور باراک اوباما برای پایان دادن به جنگ سوریه را با شکست روبه رو می کند، می تواند اقدامات ایالات متحده برای مبارزه با شبکه تروریستی داعش را هم با مشکل مواجه کند.

عربستان سعودی این هفته به خاطر اعتراض و حمله - به خاطر اعدام روحانی شیعه بانفوذ - به سفارتخانه اش در تهران، روابطش با ایران را قطع کرد. روز دوشنبه، بحرین و سودان هم اعلام کردند که روابط دیپلماتیکشان با ایران را قطع کردند. این در حالی است که امارات سطح روابطش را کاهش داد. عربستان همچنین روابط تجاری و پروازهای هواپیمایی به ایران را هم متوقف کرد. این در حالی است که این حوادث منجر به تکان خوردن قیمت نفت شد.

در عین حال استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل که به دنبال پایان دادن به درگیری های سوریه است، قصد دارد به خاورمیانه سفر کند و ایرانی ها و سعودی ها را متقاعد کند تا این فرآیند را از بین نبرند.

فیلیپ گوردون، مشاور ارشد سابق اوباما که در امور خاورمیانه تخصص دارد می گوید: «شما می توانید فرض کنید که هیچ یک از طرفین خواستار تشدید بحران نیست. اما این جور مسائل می تواند از دست آدم خارج شود.»

مشاوران اوباما در تقلا هستند تا به حوادث مختلف پاسخ دهند، حوادثی که سال ها است موجب افزایش تنش های فرقه ای و ملی گرایانه میان عربستان سنی و ایران شیعه شده است. روز یکشنبه جان کری، وزیر خارجه با محمد جواد ظریف، همتای ایرانی اش تماس گرفت و همچنین روز دوشنبه هم با محمد بن سلمان، نایب ولیعهد عربستان تلفنی گفتگو کرد.

جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید هم با انتقاد از هر دو کشور، آنها را دعوت به آرام کردن تنش ها کرد. در عین حال، جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده هم اعلام کرد که کشورش قصد ندارد نقش میانجیگر را ایفا کند.

درگیری میان دو کشور می تواند باعث عقب راندن دیپلماسی اوباما و میراث سیاست خارجی وی شود که به خاطر جنگ داخلی پنج ساله سوریه که 250 هزار نفر در آن کشته شده و منجر به ظهور داعش در سوریه و عراق که عامل حملات اخیر در پاریس و کالیفرنیا شده، آسیب بسیاری دیده است. دعوا میان عربستان و ایران در حالی شکل گرفته است که ایالات متحده و متحدینش پیشرفت هایی را در این حوزه و در یمن، جایی که نیروهای سعودی در حال جنگ با شورشیان مورد حمایت ایران هستند، داشته اند.

فرآیند صلح سوریه سال گذشته آغاز شد و سازمان ملل قرار است تمام طرفین را 25 ژانویه در ژنو گردهم آورد. ایران که از رئیس جمهور بشار اسد حمایت می کند و عربستان که حامی شورشیان مخالف اسد است، هر دو در این فرآیند دیپلماتیک حضور دارند.

تمایل آنها برای قرار گرفتن در یک اتاق هم می تواند یک دستاورد باشد. هر دو قدرت منطقه ای نفوذ زیادی در خاورمیانه و بازار جهانی نفت دارند. هر دو کشوری اسلامی هستند که شاخه های مختلفی از این دین را نمایندگی می کنند. عربستان سعودی کشوری عربی است، در حالی که اکثریت جمعیت ایران را فارس ها تشکیل می دهند.

نفوذ رو به رشد ایران در کشورهایی همچون لبنان، یمن و سوریه موجب نگرانی شدید سعودی ها است که احساس می کنند ایالات متحده با وجود دشمنی دیرینه با ایران، به اندازه کافی میلی برای مهار آنها ندارد. تصمیم ایالات متحده برای توافق هسته ای با ایران، موجب هراس سعودی ها از این شد که واشینگتن و تهران به دنبال بهبود روابط هستند.

تصمیم سعودی ها برای اعدام روحانی شیعه نمر النمر جدیدترین مثالی است که نشان می دهد ریاض بدون منتظر ماندن دستور ایالات متحده به دنبال مواجهه با ایران است. ارنست هم روز دوشنبه تایید کرد که مقامات ایالات متحده به سعودی ها گفته بودند که درباره حکم اعدام النمر بازنگری کنند. وی می گوید: «متاسفانه همان نگرانی هایی که ما به سعودی ها منتقل کردیم امروز به وقوع پیوسته است.»

گوردون می گوید منازعه جدید میان عربستان و ایران می تواند بر مسئله سوریه تاثیرگذار باشد چون در فرآیند صلح وین این ایده وجود دارد که سعودی ها و ایرانی ها بتوانند با یکدیگر به مصالحه دست پیدا کنند. گوردون در ادامه می گوید: «در سفر اخیری که به عربستان داشتم متوجه شدم از دید سعودی ها، ایران تهدیدی به مراتب مهمتر از داعش، اسد و اخوان المسلمین برای امنیت ملی شان است. ایجاد پیشرفت در سوریه و یمن تا زمانی که این رقابت وجود دارد، غیرممکن است.»

منبع: پولیتیکو/ مترجم: حسین هوشمند