ترک‌ها دولت دموکراتیک می‌خواهند یا رهبر قدرتمند؟

نویسنده: جاکوب پوشتر

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان به دلیل بن بست سیاسی ناشی از انتخابات مجلس ترکیه در ژوئن 2015، برگزاری انتخابات زودهنگام در اول نوامبر را اعلام کرده است. ترک ها حتی پیش از بن بست سیاسی کنونی در موضوعاتی همچون کارکرد سیستم دموکراتیک کشورشان دچار چند دستگی شده بودند. دیدگاه مثبت نسبت به اردوغان از سال 2012 به پایین ترین سطح خود رسیده است. در هر صورت اکثر ترک ها دولت دموکراتیک را به وجود یک رهبر قدرتمند در کشور ترجیح می دهند.

رشد چند دستگی در جامعه ترکیه با نظرسنجی جدید مرکز تحقیقاتی پیو (PEW) که در فاصله ماه های آوریل و مه 2015 صورت گرفت به اثبات می رسد. بنا به نظرسنجی مزبور، کشور در رابطه با کارکرد کنونی دموکراسی به دو دسته تقسیم شده است. 49 درصد از این وضعیت راضی هستند و 49 درصد هم راضی نیستند. هواداران ائتلاف انتخاباتی اردوغان خیلی بیشتر از بقیه از وضعیت کنونی دموکراسی ترکیه خشنود هستند. این افراد شامل ترک های مسن، ترک های با تحصیلات پایین، ترک های حامی حزب عدالت و توسعه (AKP) و مسلمانانی که بیش از 5 نوبت در روز نماز می خوانند هستند. جوانان، ترک های با تحصیلات بالاتر، حامیان حزب اپوزیسیون جمهوری خلق (CHP)، و مسلمانانی که تعبد کمتری دارند از وضعیت کنونی دموکراسی ترکیه ناخشنودتر هستند.

علاوه بر این خیلی از ترک ها از مسیر حرکت کشورشان راضی نیستند. ترک ها بیشتر نگران افزایش قیمت ها، جرم، و نابرابری در جامعه هستند. در میان نهادهای ملی کشور، نظامیان ترکیه تنها نهادی هستند که مردم نظر خوبی نسبت به آنها دارند. نظر مردم درباره پلیس، دولت، رهبران مذهبی، و دادگاه ها مختلف است، نگاه مردم نسبت به رسانه های ترکیه نیز منفی می باشد. به علاوه، 52 درصد مردم ترکیه بر این باور هستند که وضع مالی فرزندانشان در آینده بدتر خواهد شد.

در مورد شدت یافتن جنگ عراق و سوریه در مرزهای ترکیه، نظر 67 درصد مردم ترکیه این است که باید به آوارگان کمتری اجازه ورود به خاک ترکیه داده شود. در زمان انجام این نظرسنجی یعنی بهار امسال، تنها 36 درصد مردم ترکیه خواهان ملحق شدن ترکیه به ائتلاف ضد داعش بودند. اما ترکیه در این فاصله زمانی به ائتلاف مزبور ملحق شده است.

در رابطه با روابط خارجی، مردم ترکیه در کل نگاه منفی به تمام قدرت های بزرگ جهانی دارند. این نگاه منفی نسبت به آمریکا 58 درصد و نسبت به ناتو و اتحادیه اروپا به ترتیب 50 و 49 درصد است. با وجود این اکثر ترک ها یعنی 55 درصد آنها مایل به الحاق به اتحادیه اروپا هستند که این رقم طی 5 سال گذشته تغییر چندانی نداشته است. 54 درصد مردم ترکیه بر این باور هستند که ترکیه بایستی از احترام بیشتر از احترام کنونی در جهان برخوردار باشد. نموداری از نظرسنجی مزبور درباره نظر مردم ترکیه درباره چند قدرت بزرگ جهانی را در ذیل مشاهده می کنید.

این یافته های آماری بر پایه پرسش از 947 نفر در ترکیه در فاصله 5 آوریل و 15 مه 2015 تنظیم شده است. این نظرسنجی پیش از انتخابات مجلس در ماه ژوئن و بن بست سیاسی متعاقب آن، و همچنین پیش از عملیات نظامی اخیر بر ضد داعش و معارضان کرد پ.ک.ک در مناطق مرزی ترکیه، و همچنین قبل از عملیات انتحاری آنکارا و به شکل مصاحبه حضوری صورت گرفته است.

نظرات مردم ترکیه درباره اوضاع ملی کشور مثبت نیست.

ترک ها عموما از وضعیت کشورشان خشنود نیستند. 54 درصد از مسیری که اوضاع پیش می رود ناراضی هستند و 44 درصد راضی. نارضایتی از سال 2013 افزایش یافته است. در آن زمان 48 درصد ناراضی بودند. توجه به این نکته مهم است که ترک ها عموما از سال 2002 تا 2010 از مسیری که کشورشان در پیش گرفته بود خشمگین بودند. تنها در سال های اخیر تا حدودی خوشبین تر شده اند. نمودار زیر میزان نارضایتی و رضایتمندی مردم در فاصله سالهای 2002 تا ۲۰۱۵ را نشان می دهد.

دیدگاه مثبت و یا منفی مردم ترکیه پیرامون سمت و سوی مسیر کنونی کشور، به این بستگی دارد که طرفدار کدام حزب هستند و بر همین اساس به شدت نظرات مختلفی دارند. 79 درصد حامیان حزب اردوغان از سمت و سوی کنونی کشور راضی هستند، در حالیکه تنها 22 درصد طرفداران حزب CHP که بزرگترین حزب اپوزیسیون ترکیه است، از این مسیر راضی هستند. طرفداران سایر احزاب ترکیه از جمله حزب جنبش ملی (MHP) و حزب دموکراتیک خلق (HDP) یک حزب سیاسی کردی که وضعیت خوبی هم در انتخابات اخیر پارلمان داشتند، تعداد موافقان شان در نمونه گیری این نظرسنجی آنقدر نبود که نظر آنها را نیز مورد تحلیل قرار دهیم.

همچنین نظر افراد درباره جهت گیری کنونی ترکیه به سطح تحصیلات، سن و میزان تعبدشان به مذهب نیز بستگی داشت. ترک های مسن تر و با تحصیلات بیشتر(؟)[1]، و همچنین ترک های مسلمانی که 5 نوبت در روز و یا بیشتر نماز می خوانند بیشتر از ترک های جوانتر، یا با تحصیلات کمتر(؟)[2]، یا کمتر متعبد، از سمت و سوی کنونی کشور خوشحال هستند. به جدول ذیل توجه کنید.

تورم، جرم و نابرابری مشکلات درجه یک ترکیه هستند.

افزایش قیمت ها، جرم و شکاف بین طبقه فقیر و ثروتمند مهمتر از سایر مشکلات در جامعه ترکیه هستند. 51 درصد می گویند که فقدان فرصت های شغلی مشکل بسیار بزرگی در ترکیه است. فساد رهبران سیاسی، مدارس با کیفیت پایین، ترافیک، و خدمات درمانی از موضوعاتی هستند که مردم دغدغه کمتری نسبت به آن دارند. اما در کل، اکثر ترک ها این موضوعات را حداقل نه خیلی بزرگ می دانند. نتیجه نظرسنجی درباره 8 موضوعی که از آن سوال شد در جدول ذیل خلاصه شده است. ارقام جدول ذیل، معرف درصد کسانی که موضوعات مزبور را بزرگترین مشکل ترکیه می دانند می باشد.

ترک های با تحصیلات پایین تر (کمتر از تحصیلات متوسطه) درباره 8 موضوع فوق، نگرانی بیشتری دارند تا ترک های با تحصیلات بالاتر (تحصیلات متوسطه و یا بالاتر). در کل، ترک های مسن تر ( بالای 50 سال) درباره هریک از موضوعات فوق نگرانی بیشتری نسبت به ترک های جوان ( 18 تا 29 سال) دارند.

کاهش محبوبیت اردوغان

محبوبیت اردوغان در سال گذشته به شدت کاهش یافته است. قبل از نخستین دور انتخابات مجلس در ماه ژوئن، تنها 39 درصد ترک ها نظر مثبت نسبت به اردوغان داشتند. 51 درصد پرسش شوندگان نسبت به نخست وزیر سابق و رهبر دوفاکتوی کشور نظر منفی دارند. سال گذشته 51 درصد نظر مثبت به وی داشتند و در سال 2013، 62 درصد پرسش شوندگان نسبت به او نظر مثبت داشتند.

حامیان اردوغان شامل طرفداران حزب عدالت و توسعه (که 87 درصد آنها نظر مثبت دارند)، ترک های 50 ساله و یا بالاتر (که 54 درصد آنها حامی اردوغان هستند)، ترک های با تحصیلات پایین (که 53 درصد آنها نظر مثبت دارند)، و ترک هایی که 5 نوبت یا بیشتر در روز نماز می خوانند ( که 71 درصد آنها حامی اردوغان هستند) می باشند. نمودار ذیل نظر پرسش شوندگان را درباره اردوغان نشان می دهد.

ارتش ترکیه تنها نهاد ملی است که بیشترین طرفدار را دارد.

تنها نهاد ملی ترکیه که بیشترین نظر مثبت را به خود جلب کرد ارتش ترکیه بود. 52 درصد پرسش شوندگان گفتند که ارتش اثر مثبتی بر روند اوضاع کنونی ترکیه دارد، و 37 درصد گفتند که اثر بدی دارد.

نظر ترک ها درباره سایر نهادهای مهم ملی ترکیه بسیار متفاوت است. تعداد کسانی که با اثر مثبت پلیس، رهبران مذهبی، و دولت ملی بر روند اوضاع موافقند تقریبا با تعداد افرادی که با این نظر مخالفند برابری می کند. 41 درصد معتقدند که دادگاه ها اثر خوبی بر ملت دارد، و 48 درصد نظرشان در این باره منفی است. 51 درصد ترک ها معتقدند که رسانه ها از جمله تلویزیون، رادیو، روزنامه ها یا مجلات اثر منفی دارند، در حالیکه 38 درصد معتقدند اثر خوبی دارند. به نمودار ذیل درباره نظرات پرسش شوندگان درباره 6 نهاد ملی ترکیه توجه کنید.

ترک های مسن تر، افراد با تحصیلات پایین تر، مرتبطان با حزب عدالت و توسعه، و مسلمان هایی که زیاد نماز (5 نوبت یا بیشتر) می خوانند، در مورد نهادهای مندرج در نمودار فوق، بیشتر نظر مثبت دارند. به عبارت دیگر، آن دسته از افرادی که محتمل تر است که تعلق خاطر به ائتلاف اردوغان داشته باشند، محتمل تر است که نظر مثبت نسبت به نهادهای فوق الذکر نیز داشته باشند.

اکثر مردم ترکیه دموکراسی را ترجیح می دهند، اما اختلاف نظرات بر سر کارکرد دموکراسی کنونی است.

اکثر ترک ها بر این باورند که حکومت دموکراتیک بهترین شکل حکومت برای حل مشکلات کشور است. به هر حال یک اقلیت روبه رشدی (36 درصد) می گویند که ترکیه بایستی بر یک رهبر قدرتمند اتکا داشته باشد تا زندگی مردم بهتر شود. در سال 2012، تنها 26 درصد چنین نظری داشتند، و 68 درصد بر این باور بودند که اگر قدرت انتخاب داشته باشند، حکومت دموکراتیک را ترجیح می دهند.

آن دسته از ترک های مسلمان که ندرتا نماز می خوانند در قیاس با ترک هایی که در روز 5 نوبت نماز یا بیشتر اقامه می کنند، بیشتر طرفدار حکومت دموکراتیک هستند. 78 درصد کاهل نمازها و 44 درصد پنج نوبتی ها و نافله خوانها طرفدار حکومت دموکراتیک هستند.

به علاوه، 61 درصد از سمپات های حزب عدالت و توسعه رهبر قوی را ترجیح می دهند و 36 درصد آنها حکومت دموکراتیک را مرجح می دانند. حامیان حزب CHP دقیقا نقطه مقابل آنها هستند. 68 درصد آنها دموکراسی را ترجیح می دهند و 27 درصد رهبر قوی را. نتیجه نظرسنجی در این رابطه را در نمودار ذیل مشاهده می کنید.

49 درصد پرسش شوندگان از کارکرد کنونی دموکراسی ترکیه رضایت دارند و همین تعداد نیز ناراضی هستند. ضمنا 27 درصد اصلا و ابدا از کارکرد کنونی دموکراسی راضی نیستند و 14 درصد خیلی راضی هستند. نتیجه این مورد هم مانند نظرسنجی نسبت به موضوعات دیگر، با طیف جمعیتی ای که سوال شوندگان به آن تعلق دارند مرتبط است. ترک های مسن تر، افراد با تحصیلات پایین تر و طرفداران حزب عدالت و توسعه بیشتر از بقیه از وضع کنونی دموکراسی راضی هستند. به علاوه، 72 درصد آنهایی که 5 نوبت یا بیشتر در روز نماز می خوانند از وضع دموکراسی کنونی ترکیه خشنود هستند، و 34 درصد افراد ندرتا نمازخوان نیز همین وضع را دارند.

اکثر ترک ها فکر می کنند که سزاوار احترام بیشتری در دنیا هستند.

مردم ترکیه تصور می کنند که کشورشان بایستی احترام بیشتر از احترام کنونی را در جهان به دست آورد. در کل، 54 درصد ترک ها می گویند که مستحق احترام بیشتری در دنیا هستند، و 36 درصد هم تصور می کنند که آنچه را که سزاوارش هستند دارند.

53 درصد طرفداران حزب عدالت و توسعه تصور می کنند که ترکیه از احترامی که بایستی برخوردار باشد، برخوردار است، و 25 درصد طرفداران  حزب CHP نیز همین نظر را دارند.

اکثر ترک ها همچنان خواهان الحاق به اتحادیه اروپا هستند.

55 درصد ترک ها خواهان عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا هستند و تنها 32 درصد مخالف عضویت این کشور در این اتحادیه هستند. این نظر در سال های اخیر تقریبا به همین منوال بوده است هر چند که در سال 2005 افراد بیشتری یعنی 68 درصد خواهان عضویت ترکیه در این اتحادیه بودند.

ضمنا نظر ترک ها نسبت به قدرت های جهانی بسیار منفی است. تنها 29% نظر مثبتی نسبت به آمریکا دارند و فقط 23% نظر مثبتی نسبت به ناتو دارند. چین، ایران، و روسیه وضعیت بدتری دارند و نظر مثبت ترک ها به این سه به ترتیب 18%، 17%، و 15% سوال شوندگان را در بر می گیرد.

ترک ها به دفاع از ناتو بی رغبت هستند.

ترک ها نسبت به اجرای اصل 5 (پیمان ناتو) برای کمک به کشوردیگر عضو ناتو که مورد حمله قرار گرفته است، بی رغبت هستند. 47 درصد ترک ها معتقدند که در صورتی که روسیه درگیری جدی نظامی با یکی از اعضای ناتو پیدا کند، ترکیه نبایستی از قوای نظامی اش برای حمایت از آن کشور استفاده کند. دیدگاه ترک ها در این رابطه مشابه با دیدگاه مردم 8 کشور دیگر که عضو ناتو هستند، می باشد. این 8 کشور شامل ایالات متحده، کانادا و 6 عضو اتحادیه اروپا است. در این 8 کشور میانگین 42 درصد افراد نظرسنجی شده می گفتند که در صورتیکه روسیه به یکی از اعضای ناتو حمله کند، کشورشان نمی بایست وارد درگیری نظامی گردد.

از سویی دیگر، 23 درصد ترک ها می گویند که در صورت حمله روسیه به یکی از اعضای ناتو، ترکیه بایستی از قوای نظامی اش برای دفاع از آن کشور استفاده کند. از آنجایی که درصد نسبتا زیادی از مردم ترکیه نظری درباره این سوال نداشتند، می توان گفت که آن درصدی از مردم ترکیه که معتقد به دفاع از یک کشور عضو ناتو هستند به مراتب پایین تر از متوسط مشابه آن در 8 کشور مزبور یعنی 48 درصد سوال شوندگان در آن کشورها است.

نظر ترک ها درباره اینکه آیا ایالات متحده به اعضای ناتو کمک خواهد کرد متفاوت است. 40 درصد ترک ها معتقدند که آمریکا در دفاع از اعضای ناتو به قدرت نظامی متوسل می شود، و حال آنکه 34 درصد نظری خلاف آن را دارند، و 25 درصد هم نظری در این رابطه ندارند.

اکثریت قاطع ترک ها معتقدند که ترکیه بایستی آوارگان سوری و عراقی کمتری را در خاک این کشور بپذیرد.

در حالی که ورود آوارگان به اروپا در جریان است، ترک ها مُصر هستند که آوارگان کمتری می بایست از مرزهای کشورشان عبور کنند. دو سوم ترک ها می گویند که ترکیه بایستی به آوارگان سوری و عراق کمتری اجازه ورود به ترکیه را دهد. تنها 8 درصد مردم موافق اجازه ورود به آوارگان بیشتر هستند، و 13 درصد هم معتقدند که نرخ ورود آوارگان به ترکیه می بایست در همین سطح کنونی باقی بماند.

در میان مسلمان های ترک، آنهایی که از تعبد کمتری برخوردارند بیشتر از کسانی که تعبد بیشتری دارند موافق ورود آوارگان کمتر به ترکیه هستند. یعنی 82 درصد آنهایی که تعبد کمتری دارند و همچنین 59 درصد آنهایی که تعبد بیشتری به اسلام دارند، موافق ورود آوارگان کمتر به ترکیه هستند. با وجود این، همه طیف های جامعه ترکیه می گویند که ترکیه می بایست به آوارگان کمتری اجازه ورود به مرزهای جنوبی این کشور را دهد.

اما در رابطه با جنگ علیه داعش باید گفت که در زمان انجام این نظر سنجی تنها 36 درصد پرسش شوندگان خواهان ملحق شدن ترکیه به ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا بر ضد داعش بودند. 44 درصد معتقد بودند که ترکیه نبایستی به این ائتلاف بپیوندد و خیلی ها یعنی 20 درصد افراد، نیز نظری در این رابطه نداشتند. با این حال، در زمان این نظر سنجی 48 درصد پرسش شوندگان حامی عملیات نظامی آمریکا بر ضد داعش در سوریه و عراق بودند و تنها 30 درصد با آن مخالفت کردند.

نکاتی درباره نظرسنجی فوق

نتایج این نظرسنجی بر پایه مصاحبه حضوری و با مدیریت موسسه تحقیقاتی و نظرسنجی بین المللی پرینستون صورت گرفته است. نظر سنجی بر اساس نمونه گیری آماری در سطح ملی صورت گرفته است، و مواردی که غیر از این بوده، ذکر شده است. برای اطلاع از جزئیات روش علمی به کاربرده شده در این نظر سنجی، و همچنین بررسی نمونه های آماری منطقه ای ترکیه به پیوند[3] مراجع کنید.

منبع:مرکز تحقیقاتی پیو[4] / مترجم: حامد ضرغامی