زلزله ترکیه و برگشت حربه سابق علیه اردوغان

نویسنده: طونی فرنسیس

دیپلماسی ایرانی: وقتی گرد و غبار فاجعه زلزله در ترکیه و سوریه فروبنشیند، مردم پرسش های خود را درباره مسئولیت های سیاسی مقامات، مطرح خواهند کرد و پیامدهای احتمالی این فاجعه بر اوضاع دو کشور نمایان خواهد شد. زلزله هفته گذشته در جنوب ترکیه و شمال سوریه، بر سرنوشت سیاسی روسای جمهور این دو کشور تاثیر خواهد گذاشت. 

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و حزب «عدالت و توسعه» از زمین لرزه شدید در ازمیت در ساحل دریای مرمره در اوت 1999 که شمار رسمی قربانیان آن 17 هزار نفر اعلام شد، برای به قدرت رسیدن در سال 2002 بهره برداری کردند. بعد از وقوع آن زلزله، بلافاصله حملات حزب عدالت و توسعه علیه دولت بولنت اجویت آغاز شد که دولت او را مسئول کوتاهی در همه چیز از رعایت استانداردهای ساختمان سازی تا عملیات امداد و نجات معرفی کرد. این حملات به پیروزی حزب اردوغان و به دست گرفتن قدرت در سال 2003 منجر شد که تاکنون ادامه یافته است و اکنون نیز خود را برای یک دوره دیگر حکومت در انتخابات ماه مه آماده می کند. 

اما زلزله کنونی برای همتای سوری او بشار اسد، نقطه اوج زلزله هایی بود که با حکومت کردنش، بر سوریه تحمیل کرد. زیرساخت ها از جمله منازل و ساختمان ها در منطقه زلزله زده در شمال سوریه بعد از سالها بمباران و موشک باران شدن، آماده برای فروریختن در یک زلزله شدید بود. ساختمان های ویران شده در بمباران ها در حلب و ادلب، با ساختمان هایی غیراستاندارد و بدون نظارت، جایگزین شدند و در مناطق ساحلی لاذقیه و اطراف آن نیز پیمانکاران فاسد، ساختمان هایی احداث کردند که بر سر ساکنانشان فروریختند در حالی که ساختمان هایی که در سال های قبل، نهادهای دولتی احداث کرده بودند همچنان پابرجا ماندند. 

زلزله هفته گذشته در سوریه، فرصتی برای نظام حاکم فراهم کرد تا برای تقویت مشروعیت خود تلاش کند و فرصتی به حامیان نظام داد تا پس از سال ها نقش آفرینی در ویران کردن سوریه، حضور خود در این کشور را با پوشیدن لباس گروه های امداد و نجات، اثبات کنند. در همین چارچوب اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران نیز پیش از بشار اسد به حلب سفر کرد و سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه نیز به فرماندهان پایگاه حمیمیم دستور داد وارد عمل شوند. 

نظام سوریه از این فاجعه انسانی به عنوان فرصتی برای نبرد با غرب استفاده کرد با این استدلال که تحریم های غرب مانع ورود کمک های بشردوستانه به سوریه می شود. اما بشار اسد نتوانست همدردی بین المللی را که پس از زلزله به دنبال آن بود به دست آورد چرا که ایالات متحده آمریکا به مدت شش ماه قانون تحریم های «سزار» را به حال تعلیق درآورد تا امکان ارسال کمک ها به سوریه فراهم شود. اتحادیه اروپا و آژانس آمریکایی توسعه نیز به درخواست کمک دولت سوریه پاسخ مثبت دادند. 

اردوغان پس از زلزله توانست ابراز همدردی یکپارچه جهانی را که بیش از هر زمانی به آن نیاز داشت به دست آورد به طوری که مسکو، واشنگتن، اتحادیه اروپا، ناتو و سران بسیاری از کشورها با ترکیه ابراز همدردی کردند و سیل کمک ها به سمت این کشور روانه شد. اردوغان برخلاف بشار اسد توانست طی سال های گذشته جایگاه کشورش را در شرق و غرب تقویت کند به طوری که هر گام لازم بود، عقب نشینی کرد و هرگاه منافعش ایجاب می کرد، به جلو حرکت کرد. سیاست اردوغان در خصوص جنگ اوکراین به گونه ای بود که اکنون همه طرف های درگیر در این جنگ، به نقش آفرینی او نیاز دارند. 

با این حال، اردوغان خطر پیامدهای زلزله فاجعه بار برای حکومت خود را احساس کرده است. همانطور که اردوغان از زلزله سال 1999 برای به قدرت رسیدن استفاده کرد، رقبای او نیز آماده می شوند او را با استفاده از زلزله 2023 سرنگون کنند. کمال قلیچدار اوغلو، رهبر مخالفان در ترکیه، شخص اردوغان را مسئول این فاجعه دانست. مخالفان اردوغان از همان استدلال هایی که اردوغان 25 سال قبل برای به قدرت رسیدن استفاده کرد، برای سرنگون کردن او استفاده می کنند. به طور خلاصه، اردوغان نگران است به زودی پای صندوق های رای گیری، بازخواست شود.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11