ٓاردوغان بمب اتم می‌خواهد؟

نویسنده: هانس روهله *

دیپلماسی ایرانی: چند ماه پیش بود که معلوم شد سرویس اطلاعاتی آلمان از ترکیه جاسوسی می کند. رهبری سیاسی ترکیه هم ناراحتی اش از این موضوع را نشان داد. با این حال سرویس اطلاعاتی آلمان دلایل خوبی برای جاسوسی از ترکیه دارد. این دلایل فقط شامل بحران های عراق، سوریه، قاچاق مواد، قاچاق انسان و فعالیت های پ ک ک نمی شود، بلکه برخی مدارک وجود دارد که نشان می دهد آنکارا به دنبال دستیابی به تسلیحات هسته ای است.

در طول دو دهه گذشته همیشه بحث هایی در مجامع هسته ای درباره ظهور قدرت های هسته ای مطرح بوده و کشورهایی همچون ایران، عربستان، برزیل، مصر، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه جزء مظنون های همیشگی بوده اند. البته جای تعجب ندارد که نظرات درباره برنامه هسته ای نظامی متفاوت است. به عنوان مثال درباره ایران شواهد محکمی وجود دارد اما در مقابل، درباره ترکیه شواهد مبهمی وجود داشته است.

حدسیات درباره مقاصد هسته ای ترکیه تا زمانی که این کشور به طور فوق العاده ای وسعت برنامه هسته ای اش را افزایش داد، تغییر چندانی نکرده بود. نهادهای اطلاعاتی غربی هم اکنون معتقدند که ترکیه در حال کار بر روی برنامه تسلیحات هسته ای نظامی و تجهیزات حمل کننده آن است. ایران مدلی است که آنها مورد تقلید قرار می دهند.

در نتیجه ترکیه هم به خاطر نیازهای انرژی اش، برنامه هسته ای صلح آمیز با ابعاد گسترده راه انداخته است. در سال 2011، ترکیه قراردادی 20 میلیارد دلاری با شرکت روس اتم برای ساخت یک راکتور بزرگ بست. دو سال بعد، توافقی 22 میلیارد دلاری با یک کنسرسیوم ژاپنی-فرانسوی امضا شد. رئیس جمهور اردوغان همچنین اعلام کرده است که یک نیروگاه دیگر توسط پرسنل بومی ساخته خواهد شد.

با تمام این تفاسیر، انرژی هسته ای گزینه ای معقول و مقرون صرفه برای پاسخگویی به حداقل بخشی از نیازهای انرژی ترکیه است. با این حال با تحلیل هایی که درباره این قراردادها می شود، مشخص است که این پروژه ها فقط برای بهبود ذخایر انرژی ترکیه نیست. ترکیه از قصد درها را به روی گزینه هسته ای نظامی باز گذاشته است.

ترکیه خواهان دستیابی به گزینه هایی است که راکتورها با اورانیوم با غنای پایین تولیدی خودش فعالیت داشته باشند. این نشان دهنده این موضوع است که ترکیه خواهان غنی سازی اورانیوم است. براساس این گزینه، اورانیوم با غنای پایین برای هشت راکتوری که فعلاً قصد ساخت آنها وجود دارد –ترکیه در کل قصد ساخت 23 راکتور را دارد- نشان دهنده وسعت اقدامات ترکیه درباره غنی سازی است. مسیری که ترکیه قصد دارد به آن برسد مشخص است: دنباله روی از ایران. براساس گفته های رئیس جمهور حسن روحانی، ایران قصد دارد تا سال 2030، 16 راکتور بسازد.

ترکیه مدعی است که براساس ان پی تی، حق داشتن برنامه غنی سازی صلح آمیز را در اختیار دارد. انگیزه های ترکیه برای رد تامین اورانیوم توسط شرکای تجاری اش، روسیه، ژاپن و فرانسه، ممکن است مشکوک به نظر برسد. همچنین رد باز گرداندن میله های سوختی استفاده شده به کشورهای تامین کننده می تواند منتج به یک موضوع شود: ترکیه قصد تولید پلوتونیوم برای ساخت تسلیحات را دارد.

این فرض که ترکیه به دنبال ساخت تسلیحات هسته ای است، با هدف این کشور مبنی بر دستیابی به چرخه کامل سوخت هسته ای تقویت می شود. آن گونه که سرویس اطلاعاتی آلمان گزارش می دهد در می 2010، اردوغان که آن زمان نخست وزیر بود، دستور محرمانه ای مبنی بر ساخت تاسیسات غنی سازی اورانیوم صادر کرده بود.

با این تفاسیر، مشخص می شود که ترکیه یک هدف مشروع برای نهادهای اطلاعاتی آلمان است. با توجه به چشم انداز ترسیم شده توسط اردوغان که ترکیه باید رهبر قاطع و مستقل خاورمیانه باشد، و با توجه به قدرت هسته ای موجود (اسرائیل) و قدرت هسته ای در حال ظهور (ایران)، ترکیه هیچ جایگزین واقعی به جز دستیابی به تسلیحات هسته ای ندارد. اگر ترکیه به سلاح هسته ای دست پیدا نکند، در رده دوم قدرت باقی خواهد ماند، جایگاهی که اردوغان نمی تواند آن را بپذیرد.

* مسئول سابق بخش برنامه ریزی وزارت دفاع آلمان

منبع: نشنال اینترست/ مترجم: حسین هوشمند