جنگ نیابتی ایران و عربستان در لبنان

نویسنده: محمد بزی*

دیپلماسی ایرانی: در اوایل صبح روز 9 می 2008، نیروهای حزب الله صدها نفر از مبارزین مسلح را به بیروت فرستادند و در عرض دوازده ساعت، توازن سیاسی لبنان تغییر کرد. حزب الله و متحدینش به سرعت شبه نظامیان سنی را شکست دادند و کنترل دفاتر سیاسی آنها را به دست گرفتند و رسانه متعلق به رهبر سنی ها را تعطیل کردند. دولت لبنان فلج شد و ارتش هم در حاشیه قرار گرفت.

در حالی که در این هفت سال پس از آن روز، خاورمیانه غرق در انقلاب و خشونت است، اقدامات حزب الله در حال حاضر همانند پاورقی است. اما با نگاهی به گذشته، حادثه می 2008، یکی از دلایل آغازگر جنگ نیابتی میان عربستان سعودی و ایران است. در حالی که این دو قدرت در حال مبارزه با یکدیگر از طریق گروه های نیابتی در عراق هستند، قدرت یابی حزب الله در بیروت -و حوادث پس از آن- منجر به ایجاد جبهه جنگی جدیدی می شود که آنچه در سال های بعد در منطقه اتفاق خواهد افتاد را آشکار می کند: گسترش جنگ نیابتی که هم اکنون در سوریه، عراق، یمن و قسمت هایی از لبنان و بحرین گسترش یافته است.

پس از آن که دولت بوش، عراق را در سال 2003 اشغال و رژیم بعثی را سرنگون کرد، ایران و عربستان سعودی متوجه خلاء قدرت به وجود آمده در عراق شدند و شروع به پر کردن آن کردند. رژیم سنی همسایه از مبارزین سنی و قبایل حمایت کرد، در حالی که ایران از شبه نظامیان شیعه و دولت مرکزی بغداد حمایت کرد. خاندان آل سعود که مدت ها عراق را به عنوان سدی در برابر نفوذ ایرانی ها می دانستند، سعی در بی ثبات کردن دولت شیعه کردند. فراتر از عراق، کشورهای سنی عرب از قدرت منطقه ای روبه رشد ایران عصبی بودند: برنامه هسته ای، حمایت از حزب الله و حماس و ائتلاف با بشار اسد، را هم باید به عراق اضافه کرد.

در لبنان، اتحاد میان واشینگتن و رژیم های اقتدارگرای سنی عرب -عربستان سعودی، دیگر کشورهای خاورمیانه و مصر- از دولتی سنی در مقابله با حزب الله که حزبی سیاسی و گروه نظامی که توسط ایران تشکیل شده و ریشه های عمیقی در جامعه شیعه لبنان دارد، حمایت می کنند.

بحران در لبنان از فوریه 2005 و با ترور رفیق حریری، نخست وزیر سابق و میلیونر که در زمینه ساخت و ساز فعالیت داشت و رهبر برجسته ترین حزب سنی کشور بود که از متحدین قدیمی عربستان هم حساب می شد، آغاز شد. با قتل او لبنان به جناح طرفدار عربستان سعودی و طرفدار ایران تقسیم شد. در آن زمان حزب الله جایگزینی برای حاکمان عربی بود که به دنبال جلب رضایت ایالات متحده بودند. عملکرد بسیار قدرتمندانه حزب الله علیه ارتش قوی اسرائیل در جریان جنگ تابستان 2006، جهان عرب را به هیجان در آورد.

هم اکنون، عربستان سعودی پادشاهی جدید به نام ملک سلمان دارد که در ماه ژانویه پس از مرگ برادرش به قدرت رسیده است، سیاست عربستان مبنی بر مهار ایران و مقابله با احساسات انقلابی در سراسر منطقه را به ارث برده است. سلمان بیشتر مشتاق جنگ های نیابتی با ایران است، همانند جنگ سعودی ها علیه شورشیان حوثی در یمن.

کشورهای عربی در نشست سران که در ماه مارس داشتند، با پیشنهاد عربستان مبنی بر ایجاد یک نیروی نظامی مشترک که عمدتاً برای مقابله با ایران است، موافقت کردند. این همان نیروی امنیتی عربی است که شاهزاده سعودی در می 2008 در واکنش به دستاوردهای حزب الله در لبنان، به مقامات ایالات متحده پیشنهاد داده بود. اما رفتار پرخاشگرانه جدید عربستان نشان داد که آنها چندان به آمریکا، نیروی هوایی و دریایی ناتو متکی نیستند.

آنها حتی قبل از مداخله در کشوری عربی که در معرض نفوذ ایران قرار گرفته است، نیازی به دنبال پوشش سیاسی از سازمان ملل نبودند. این وضع جدید منطقه است: ایران و عربستان سعودی در یک درگیری بی انتها، مواضع خود را سخت کرده اند.

* استاد روزنامه نگاری در دانشگاه نیویورک

منبع: نیویورکر/ مترجم: حسین هوشمند