تکذیب "توقف حضور مستشاری" ایران در عراق

ناصر کنعانی  رییس ستاد عراق وزارت امور خارجه درباره فعالیت مستشاری ایران در عراق می گوید: «عراق خواستار حضور دایم مستشاری ایران بوده و استمرار آن نیز متناسب با نیاز ها و درخواست عراق است و بنابراین کاهش یا توقف حضور مستشاری ایران هم اینک مطرح نیست.»

پیرو مکتب جلال طالبانی، شاید این رسا ترین تعبیری باشد که بتوان از فواد معصوم، رییس جمهوری کنونی عراق داشت. امروز نخستین سفر رییس جمهور عراق به ایران از هنگامی که کارش را در کاخ ریاست جمهوری این کشور از تابستان سال گذشته شروع کرد، اتفاق افتاد.وی از آن ایام تا به امروز، با سفر به امریکا و سخنرانی مشهورش در سازمان ملل خواستار «پاکسازی عراق از خطر داعش» شد و از جامعه بین الملل خواست تا در مبارزه علیه داعش در کنار عراق بماند.

معصوم در این مدت به عربستان و ترکیه هم سفر کرد تا شاید سیاست آنها نسبت به عراق، شیوه عقلانی و صلح آمیزانه تری به خود بگیرد و اکنون به ایران می آید که موثر ترین کشور در سرنوشت عراق است. این سفر به دعوت رسمی حسن روحانی، انجام می شود و تعدادی از وزیران کابینه عراق، فواد معصوم را در سفر سه روزه اش به ایران همراهی می کنند. به دور از واقعیت نیست که بگویم هم اینک تهران و بغداد به دو کشور دوست و همپیمان با روابطی استراتژیک و در هم تنیده تبدیل شده اند. در یک سال اخیر نیز این روابط، روز به روز در هم تنیده تر و پیچیده تر از قبل شد؛ در هم تنیدگی و پیچیدگی ای که دیگر در سطح روابط دوجانبه تجاری، اقتصادی و فرهنگی متوقف نمانده و لایه های سیاسی و بین المللی آن بیش از پیش شده است.

ناصر کنعانی، رییس ستاد عراق وزارت امور خارجه در گفت وگو با «اعتماد» به بررسی ابعاد سفر رییس جمهور عراق می پردازد.  

جمهوری اسلامی ایران، سه اصل اساسی را در خصوص عراق دنبال می کند؛ اول، حمایت از استقلال و وحدت و یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق، دوم، کمک به ثبات این کشور و سوم، تلاش و همکاری موثر و سازنده در توسعه اقتصادی این کشور  روابط تهران و بغداد را در دولت یازدهم چگونه ارزیابی می کنید؟
مناسبات دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، اساسا پس از تشکیل دولت جدید کشورمان براساس اصول جدیدی بنیانگذاری شده و در حوزه های مختلف و متنوع در حال توسعه است. در طول سال های گذشته، ایران و عراق زیربناهای خوبی را در حوزه های سیاسی، صنعتی، تجاری، فرهنگی و... پایه گذاری کرده اند که این مبنا، بستر مناسبی را فراهم کرده است تا در دولت یازدهم این مساله با انگیزه بیشتری پیش برود. در کمتر از یک سال پس از تشکیل دولت تدبیر و امید، شاهد شکل گیری دولت جدید عراق بودیم که پس از برگزاری سومین دور انتخابات پارلمانی این کشور صورت گرفت و دو دولت با انرژی جدیدی به دنبال توسعه روابط دوجانبه رفته اند. نکته مهم و حایز اهمیت در این دوره جدید این است که دولت آقای روحانی انگیزه فراوان و جدیدی برای توسعه مناسبات با کشورهای همسایه و در راس آنها عراق با گرایش اقتصادی دارد و این گرایش اقتصادمحور با نگاه ویژه ای در حال دنبال شدن است.

برگزاری سومین اجلاس همکاری های عالی دو کشور به ریاست معاونت اول رییس جمهور کشورمان، آقای جهانگیری و آقای حیدر العبادی، نخست وزیر عراق که در کنار آن نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد و همچنین برگزاری نشست تجار، بازرگانان و فعالان اقتصادی ابعاد جدید اقتصادمحور مناسبات دو کشور در دولت یازدهم را به نمایش گذاشته است.

همچنین ١٠ سند و تفاهمنامه همکاری مشترک میان دو کشور به امضا رسیده و ما شاهد رکورد بی نظیری از دیدار مقامات، وزرا و مسوولان عالی دو دولت چه در تهران و چه در بغداد هستیم و تقریبا تمامی وزرای دولت با همتایان خود دیدار و رایزنی داشته اند. اولین سفر خارجی آقای حیدر العبادی به عنوان نخست وزیر نیز به تهران انجام شد و اولین سفر رسمی آقای ظریف به عنوان وزیر امور خارجه نیز عراق بود. در مجموع ارزیابی من از روابط ایران و عراق این است که در دولت جدید تهران و بغداد، شاهد جهش و حرکت همکاری ها و تقویت و توسعه روابط دوجانبه خواهیم بود که بشارت دهنده زمینه های خیر برای دو ملت ایران و عراق است.

 ارزیابی تان از سفر رییس جمهور عراق به تهران چیست؟
سفر آقای فواد معصوم به کشورمان، سفری دوجانبه است که با دعوت رسمی آقای دکتر روحانی رییس جمهوری کشورمان انجام می شود. البته بنا بر این بود که این سفر زود تر از زمان کنونی انجام شود ولی به دلیل تداخل برنامه های مشترک دو کشور، این سفر به عقب افتاد و هم اکنون در حال رخ دادن است. این سفر از ابعاد مختلف و بسیار مهمی، حایز اهمیت است. رییس جمهور کنونی عراق از ویژگی های برجسته ای برخوردار هستند. ایشان از شخصیت های برجسته ملی و مورد قبول تمامی طوایف، گروه ها و جریان های عراقی است و به عنوان شخصی معتدل و همگرا در ساختار عراق شناخته می شوند. فواد معصوم از دوستان قدیمی ایران محسوب می شود و در سوابق مبارزاتی ایشان علیه رژیم پیشین عراق در زمان صدام از دوستان ایران محسوب می شدند.

   مسائل مورد بحث در این سفر چه چیزهایی خواهد بود؟
این سفر در زمانی صورت می گیرد که با تحولات دوجانبه و مسائل منطقه ای بسیاری روبه رو هستیم. مناسبات جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق به گونه ای است که نیازمند مشورت های دایمی و مستمر با مقامات عالی دو کشور است. سفر آقای معصوم به تهران نیز درراستای استمرار مشورت های سیاسی ایران و عراق از اهمیت بسیاری برخوردار است. هم اینک عراق شرایط امنیتی خاصی را سپری می کند و دوران حساسی را در مبارزه با تروریسم پشت سر می گذارد که همکاری های مسوولانه و صادقانه تمامی کشور ها را برای مبارزه با تروریسم و افراطی گری طلب می کند و به اعتراف مکرر مقامات عراقی، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری است که در سریع ترین زمان ممکن به عنوان حامی دولت عراق که برآمده از رای و خواست ملت عراق است، به کمک دولت و ملت عراق در مبارزه با تروریسم تکفیری آمد و همچنان این کمک ها ادامه دارد.

با این وجود و با توجه به شرایط فوق الذکر، دو کشور نیازمند مشورت های سیاسی در خصوص ابعاد همکاری های مختلف در حوزه های سیاسی و امنیتی دوجانبه هستند. از سویی، اهمیت این سفر به توسعه روابط دو کشور نیز برمی گردد. در این سفر، ابعاد مختلفی در روابط دو کشور در حوزه های سیاسی، تجاری، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی مورد بررسی قرار می گیرند. ابعاد همکاری های دوجانبه ایران و عراق، روندی رو به رشد را سپری می کنند ولی باید یادآور بشوم که با توجه به ظرفیت ها و توانمندی بسیار بالای ایران و عراق، زمینه برای توسعه و تقویت روابط دوجانبه فراهم است که دو برابر شدن آن به شکل حداقلی باید در این سفر مورد لحاظ قرار گیرد و از طرفی، موانع آن مورد بررسی قرار گیرند.

دولت عراق به دلیل شرایط ناگوار رژیم گذشته این کشور و دوران پس از حمله به این کشور باید بتواند در سریع ترین زمان ممکن نابسامانی های اقتصادی گذشته را جبران کرده و زیرساخت ها را جبران کند. با توجه به این مساله، ایران که تجربیات گرانسنگی را در توسعه همه جانبه و همچنین بازسازی پس از جنگ تحمیلی داشته و دارد و همچنین ظرفیت های گسترده همکاری دو کشور؛ طبیعی است که ایران و عراق در ردیف دو کشور شریک و همکار استراتژیک قرار گیرند. مرزهای طولانی دو کشور نیز اقتضا می کند که به مرزهایی امن و پر رونق تجاری مبدل شوند که باید این مساله مورد بررسی قرار گیرد.

  ایران و عراق در شرایط کنونی چه اختلافاتی دارند؟
آنچه در روابط دوجانبه ایران و عراق وجود دارد، بستر خوبی است و واقعا فضای کم نظیری را در مناسبات دوجانبه اینچنینی میان کشور ها می توان دید. به طور قطع تاکید می کنم که هیچ نقطه اختلاف جدی و قابل ذکری هم اکنون در مناسبات دو کشور وجود ندارد. دو کشور در فضای کاملا دوستانه و در چارچوب تفاهم مشترک، مناسبات خود را پیش می برند و در موضوعات مختلف انگیزه های جدی مشترکی دارند و بحران تنش زایی میان دو کشور نیست. البته طبیعی است که کشور ی بر مبنای شرایط خود و همچنین منافع و امنیت ملی اش دیدگاه های به شکل مستقل در برخی موضوعات داشته باشند که منطبق با دوستان خود نباشد.

ایران در طول یک سال اخیر نقشی اساسی در تکمیل فرآیند سیاسی در عراق ایفا کرد. این نقش را چگونه می بینید؟
جمهوری اسلامی ایران، سه اصل اساسی را در خصوص عراق دنبال می کند؛ اول، حمایت از استقلال و وحدت و یکپارچگی و تمامیت ارضی عراق، دوم، کمک به ثبات این کشور و سوم، تلاش و همکاری موثر و سازننده در توسعه اقتصادی این کشور که در شکل بازسازی صنعتی عراق متبلور است. ایران همواره این سه اصل را در همکاری خود با دولت عراق دنبال می کند؛ چه در دوران نخست وزیری آقای مالکی که این مساله به شکل برجسته دنبال شد و چه در دوران آقای العبادی که از همان کشورمان تاکید کرد که همان رویکرد حمایتی را نسبت به دولت و ملت عراق دنبال خواهد کرد. وجه بارز این رویکرد مسوولانه این است که با تشکیل دولت جدید عراق که منبعث از رای و خواست ملت عراق است، ایران به طور مسوولانه ای وارد عمل شده و نقش جدی و مشورتی را در تشکیل دولت عراق داشت و همزمان تلاش کرد مشارکت عمومی و سازنده همه گروه ها و جریان های عراقی را در همراهی با دولت این کشور جلب کند که موفق نیز بوده ست. پس از تشکیل دولت جدید این کشور هم، این رویکرد توسعه روابط ادامه یافته است.

نکته مهم دیگر، ورود مسوولانه، جدی و به موقع ایران در کمک به دولت عراق در مبارزه با تروریسم بود که پس از ورود داعش و گروه های تروریستی تکفیری به خاک این کشور به شکل شفاف وارد عمل شد و نقش ایران در عقب راندن داعش، نقشی حیاتی بود که مورد اعتراف مقامات عراقی نیز بوده است. باید تاکید کنم که دولت جمهوری اسلامی ایران نسبت به دولت آقای عبادی، رویکرد شفاف، صادقانه و مسوولانه ای داشته است و ایران همواره تلاش کرده تا به عنوان یک کشور شریک، دوست و همپیمان در کمک به دولت عراق از تمامی ظرفیت ها و توانمندی هایش استفاده کند.

پس از حضور داعش در عراق، ائتلافی از سوی کشورهای غربی با رهبری امریکا شکل گرفت. عملکرد این ائتلاف در عراق چگونه بوده است؟

ائتلاف ضدداعش عملا در طول زمان فعالیت خود، ناکارآمدی اش را در کمک به دولت عراق برای عبور از داعش نشان داده است. این ائتلاف زمانی شکل گرفت که از ورود داعش و جریانات تروریستی تکفیری به عراق یک ماه گذشته بود و اگر دولت این کشور و دوستان عراق چشم انتظار آنها بودند، تروریسم می توانست وضعیت دیگری را رقم بزند. بنابراین نقش این ائتلاف، نقشی متاخر و دیرهنگام بود و در ثانی، در طول فعالیت آن، می توان گفت اقدام نظامی موثری علیه داعش در هیچ نقطه ای از عراق که منجر به خروج و عقب نشینی علیه داعش شود، صورت نگرفته و نقش تعیین کننده ای در روند آزادسازی های عراق نداشته است. آن چیزی که حایز اهمیت است این است که در درون جریان ائتلاف ضدداعش کشورهایی هستند که خود از حامیان اصلی جریان تروریسم تکفیری هستند، پس چگونه می توان انتظار داشت که این کشور ها به شکل موثر علیه خودشان عمل کنند. هم اکنون طیف وسیعی از مردم و دولت عراق نسبت به ائتلاف معتقدند که نقش ناقص و ناکارآمدی را داشته است. از طرف دیگر، امری که موجب عقب راندن داعش و روند آزادسازی ها در عراق شده است، حضور مردم و تشکیل نیروهای مردمی و مشارکت مجدانه آنها با همراهی نیروهای نظامی عراقی بوده است که پس از فتوای مرجعیت شیعه یعنی حضرت آیت الله العظمی سیستانی محقق شد.

حضور مستشاری ایران در عراق به چه شکلی بوده و چه تاثیری در روند آزادسازی ها داشته است؟

مناسبات دوستانه ایران و عراق فضای مثبتی را ایجاد کرده است که اعتماد متقابل میان دو کشور در حوزه های مختلف ایجاد شود. عراق به عنوان دولت همسایه و دوست که با ایران دارای مرزهای طولانی است، در پروسه ای سوال برانگیز مورد حمله جریان های تروریستی تکفیری قرار گرفته است و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک کشور دوست، شریک و همپیمان نمی توانست به تحولات این کشور و این مساله بی توجه باشد و از طرفی، دولت عراق درخواست های جدی از ایران داشت و بنابراین کشورمان سریعا وارد شد و تجارب خود را به دولت و نیروهای نظامی و مردمی این کشور انتقال داد. دولت عراق هم خود از امکانات و توانمندی های لازم برای مقابله با تروریسم برخوردار است و در آن مقطع، دولت عراق نیازمند مشورت هایی بود تا این توانمندی ها را ساماندهی و در جهت مبارزه با تروریسم مدیریت کند و از این جهت، نقش ایران حایز اهمیت است. با این وجود، برخی مایل هستند که باید فضاسازی بگویند که ایران نیروی نظامی به عراق فرستاده که این مساله دروغ است بلکه همانطور که بیان شد، مشورت هایی در جهت بازسازی و ساماندهی توانمندی ها بود تا نیروهای مردمی و نظامی بتوانند با استفاده از ظرفیت های خود به مقابله با تروریسم بروند که موفق نیز بوده اند.

آیا این حضور مستشاری ایران در عراق هم اینک کاهش یافته است؟

آنچه می دانم این است که حضور مستشاری جمهوری اسلامی ایران در سطوح مورد نیاز دولت عراق بوده و این حضور نیز هم اینک ادامه دارد. این حضور هم به درخواست دولت عراق و هم بر مبنای مسوولیت های منطقه ای و بین المللی ایران و ادای آن در برابر تروریسم، خشونت و افراطی گری است و از طرفی متناسب با نیازهای دولت و ملت عراق بوده و هست. در آن مقطع، جمهوری اسلامی ایران نقشی موثر را ایفا کرد و عراق نیز خواستار حضور دایم مستشاری ایران بوده و استمرار آن نیز متناسب با نیاز ها و درخواست عراق است و بنابراین کاهش یا توقف حضور مستشاری ایران هم اینک مطرح نیست.

نظر عراق در خصوص تحولات منطقه ای همانند یمن، لبنان و عربستان چیست؟

همانطور که در صحبت هایم بیان کردم، منطقه ما در شرایط حساس و خطیری قرار دارد که متاسفانه بحران های متعددی را در حال تجربه کردن است. با این وجود، عراق از جایگاه مهم و حساسی در منطقه برخوردار است. خوشبختانه دو کشور دیدگاه مشترکی در قبال بحران های منطقه ای دارند. هر دو کشور نسبت به بحران سوریه، اهتمام جدی و ویژه ای دارند که در دیدار مقامامات عالی دو کشور این مساله مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ۲۰ روز گذشته نیز شاهد برگزاری دومین نشست سه جانبه جمهوری اسلامی ایران، عراق و سوریه بودیم که در تهران تشکیل شد. همچنین تحولی مانند بحران یمن موضوعی است که در سفر آقای معصوم مورد توجه و بررسی قرار خواهد گرفت. خوشبختانه نگاه عراق به این بحران، نگاهی دقیق و مسوولانه است که در نشست های پیشین خود و از جمله آنها انتقاد آقای عبادی از این حمله در سفری که به امریکا داشتند و همچنین انتقاد وزیر خارجه این کشور در نشست سران اتحادیه عرب در شرم الشیخ نشان از این دارد که موضعی دقیق و حکیمانه ای است و آقای معصوم نیز در این باره دیدگاه های حائز اهمیتی دارند و دو کشور تلاش می کنند تا تحرک نوین منطقه ای و بین المللی را برای حل و فصل تحولات و بحران منطقه ای سامان بدهند. بنابراین این سفر علاوه بر اینکه فرصت مناسبی برای توسعه ابعاد روابط دوجانبه است، زمان مناسبی برای تبادل دیدگاه ها و همکاری های نوین دوجانبه، منطقه ای و بین المللی است.

هم اکنون چه تصویری از ایران در افکار عمومی عراق وجود دارد؟

من اعتقاد دارم که بحمدلله نوع مناسبات دو کشور به گونه ای پیش رفته است که علایق جدی از سوی ملت عراق برای توسعه روابط با ایران به وجود آورده است. جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است برمبنای نیازهای ملی عراق و تحکیم دولت و تقویت ثبات و توسعه اقتصادی به این کشور نگاه کند. ایران همواره کوشیده است با فاصله ای یکسان با اقوام، قومیت ها و جریانات عراقی قرار بگیرد. نوع روابط ایران با شیعیات، اهل تسنن و اکراد به گونه ای است که نوعی اعتماد، تفاهم و دوستی مشترک را به وجود آورد؛ به عبارت دیگر، مناسبات ایران و عراق دیگر هم اکنون به دولت های دو کشور نیست و گستره اش دو ملت را فراگرفته و تعمیق یافته است. نگاه ملت عراق به ایران، نگاه مثبت و در مسیر توسعه همکاری ها و ارتباطات است. بیشترین حجم مراودات و ارتباطات انسانی میان کشور ها، میان ایران و عراق صورت می گیرد که در سال ۹۳، سه میلیون و ٥٠٠ هزار نفر از اتباع دو کشور با کشور مقابل خود سفر کرده اند و این گسترده ارتباطات و مناسبات انسانی خود یک رکورد محسوب می شود.

چشم انداز روابط تهران و بغداد پس از سفر آقای فواد معصوم را چگونه ارزیابی می کنید؟

تصور می کنم با بسترسازی های خوبی که در روابط دوجانبه و دوستانه ایران و عراق صورت گرفته، نگاه مثبت و همراه با اعتماد متقابلی که در دو دولت برای توسعه روابط وجود دارد، اراده سیاسی عالی رهبران دو کشور، زمینه های همکاری گسترده و پیوندهای خوب مردمی، افق خوب و دلگرم کننده ای دیده می شود. البته در مقابل این روابط رو به جلو، نگاه دشمنانه ای نیز وجود دارد که نگاه توام با عداوتی است که تلاش دارد با سنگ اندازی و مانع تراشی و همچنین ایجاد سوءتفاهماتی مانع از روابط رو به رشد ایران و عراق شود که البته با وجود درایت و عقلانیت که در دولت و ملت شاهد هستیم، این مانع تراشی و سوء  تفاهم سازی ها تاکنون موفق نبوده است.