چرا ایران قدرت میانه‌روی خاورمیانه است؟

نویسنده: منصور سلسبیلی

دیپلماسی ایرانی: بلوغ سیاسی ایران به عنوان کشوری معقول، نه تنها سخنرانی نتانیاهو در کنگره را بیهوده کرد، بلکه موجب این شده تا ایالات متحده به یک توافق هسته ای متمایل شود. اصرار بر این موضوع که ایران تهدید است، توهمی است که از زمان تشکیل جمهوری اسلامی بدون تغییر مانده است. با این حال سه شاخص عمده وجود دارد که تحول اساسی در زمینه سیاست ایران در منطقه را نشان می دهد. این سه شاخص شامل حضور نظامی سازنده ایران در منطقه، نقش صلح آمیز و متوازن ایران در حل مسائل سیاسی - فرهنگی در سازمان ملل و سازمان های منطقه ای و جامعه تحصیل کرده و مدرن ایران می شود.

تنها یک کشور در خاورمیانه وجود دارد که در ائتلافی واقعی با ایالات متحده برای مبارزه با داعش قرار دارد و آن ایران است. حضور نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و نیروهای نخبه اش در دفاع از تمامیت ارضی و ثبات سیاسی عراق در حال حاضر از شهر کردنشین اربیل به بغداد، پایتخت کشور گسترش یافته است. این تحولات در زمانی اتفاق می افتد که ترکیه به سختی می تواند حتی داعش را گروه تروریستی بنامد و یا عربستان سعودی تنها در سال گذشته احساس کرد که موظف است بودجه داعش را قطع کند و امارات متحده عربی هم ماه دسامبر مشارکت در پروازهای هوایی ائتلاف علیه داعش را ممنوع اعلام کرد.

مسئله درباره حضور تاکتیکی سپاه پاسداران در منطقه نیست، بلکه درباره حضوری استراتژیک است. دریادار علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران اعلام کرده بود اگر ما امروز در سامرا با داعش نجنگیم، فردا باید با آنها در تهران بجنگیم. نکته ای که وجود دارد این است که اشاره ای به جهاد یا تلاش برای آزادی قدس و فلسطین از اشغال اسرائیل نشده است، بلکه تحول بزرگی که رخ داده است در تغییر ماموریت سپاه پاسداران از نیرویی فراملی، ایده آلیست و غیرقابل پیش بینی به ملی، واقع گرا و قابل پیش بینی است که محدود به مرزهای ملی ایران شده است.

در حقیقت، جایگاه ایران پدیده جدیدی نیست. در طول دو دهه گذشته این اتفاق در حوزه های مختلفی رخ داده است. رفتار ایرانی ها در منطقه تاریخچه ای از صلح طلبی و حل مشکلات را نشان می دهد. به طور مثال همکاری ضمنی ایران با ایالات متحده در افغانستان و در جریان جنگ علیه طالبان، آرام و کنترل کردن شبه نظامیان شیعه در عراق، ایفای نقش به عنوان میانجی در مناقشه میان آذربایجان و ارمنستان، متقاعد کردن دولت اسد به پیوستن به کنوانسیون منع استفاده از تسلیحات شیمیایی و نابودی ذخایر شیمیایی اش، جایگاه مستحکم در مبارزه با داعش در سوریه و عراق و جلوگیری از رادیکالیزه شدن اوضاع در بسیاری از نقاط منطقه از چچن تا خیزش بحرین، نمونه ای از این اقدامات هستند. همچنین رفتار حرفه ای ایرانی ها و کشتی های آمریکایی در خلیج فارس در دو دهه گذشته، مثالی دیگر از هماهنگی و همکاری احتمالی در منطقه است.

با وجود حمایت ایران از حزب الله شیعه و حماس سنی علیه اشغالگری اسرائیل که اقدامی فراتر از مرزهای این کشور بوده است، این حمایت نشان دهنده حمایت مذهبی مشترکی است. حقیقت این است که اکثر قطعنامه های سازمان همکاری اسلامی به مسئله فلسطین اختصاص داشته است و این اقدام نشان می دهد که مسئله فلسطین از اهمیتی جهانی برای همه مسلمانان و نه تنها ایران برخوردار است.

با وجود شرایط سخت اقتصادی، هشت سال جنگ خونین با صدام حسین و عراق و رقابت های داخلی، نه تنها مانع از صدور انقلاب اسلامی توسط ایران نشد، بلکه ایران در سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی با استفاده از مسائل سیاسی و فرهنگی به دنبال مطرح نمودن «ممنوعیت توهین به ادیان» بوده است. با این اوصاف به دست آمدن توافق هسته ای با ایران و به رسمیت شناختن حق غنی سازی ایران، تصمیمی عقلانی است که منافع بلندمدت دو طرف را تامین می کند.   

منبع: نشنال اینترست/ مترجم: حسین هوشمند