خروج نیروهای ناتو و ابهام در آینده افغانستان

دیپلماسی ایرانی: با خروج رسمی بخش بزرگی از نیروهای آیساف - نیروهای بین المللی کمک به امنیت ISAF - از افغانستان و ماندن بخش کوچکی از آنها در این کشور سوال بزرگ مربوط به آینده افغانستان بیش از پیش مطرح شده است. این در حالی است که پس از 13 سال بحران، طالبان همچنان کنترل مناطق داخلی افغانستان را در دست دارند و القاعده در حال بازسازی و رشد است. هدف از براندازی طالبان و حضور نیروهای خارجی در افغانستان رسما «ایجاد ثبات در این کشور و برپایی کشوری دمکراتیک بود که نتواند دوباره به پناهگاهی برای افراطیون بدل شود». حالا اما به نظر نمی رسد که خروج نیروهای خارجی از افغانستان لزوما به دلیل دستیابی به اهداف فوق باشد. این مهم باعث تا با دکتر سید وحید ظهوری حسینی، رئیس موسسه الکوثر افغانستان و استاد دانشگاه کابل گفت وگویی داشته باشیم:

خروج نیروهای ناتو از افغانستان بعد از 13 سال از روز گذشته آغاز شد. این تصمیم چه پیامدهای امنیتی را متوجه آینده افغانستان خواهد کرد؟

طی روزهای اخیر شاهد حرکت نمادین تحویل نیروهای امنیتی افغانستان توسط نیروهای ناتو و همچنین خروج آنها هستیم. ناتو طی حضور 13 ساله خود در افغانستان دستاوردهایی را معرفی کرد که هیچ کدام از آنها به صورت مستند قابل اعتماد نیستند. حرکت نیروهای ناتو در افغانستان بیشتر جنبه تامین امنیت نیروهای خود را داشته و در آینده ممکن است به صورت دیگری حضور آنها ادامه داشته باشد. می دانید که باید طی مدت حضور نیروهای ناتو، اردوی ملی افغانستان، آموزش و مجهز می شد، تا بتوانند به صورت شفاف و قدرتمند وظیفه امنیت را بر عهده بگیرند. اما این امر محقق نشده است. از طرفی تقریبا نیروهای ناتو با 140 هزار نیرو نتوانستند امنیت را تامین کنند. اکنون پایان سال 2014 است و نیروهای ناتو در حال خارج شدن از افغانستان هستند. آنها قسمت هایی از وظایف امنیتی را بر عهده نیروهای دولتی و اردوی ملی می سپارند. از این رو شاید استقلال و آزادی کامل و حاکمیت نظامی در افغانستان مطرح باشد مبنی بر اینکه نیروهای ناتو وظایف خود را به مسئولین امنیتی افغانستان تحویل خواهند داد. موضوع کنونی تغییر حضور نیروهای ناتو در افغانستان است. حضور 13 هزار نفری آنها در قالب مشورت و آموزش ادامه خواهد داشت. از این رو ممکن است سال های زیادی - حدود 10 سال - آنها در افغانستان به صورت غیرمستقیم حضور داشته باشند. این در حالی است که طالبان چالش بزرگی برای افغانستان است. نیروهای خارجی از ابتدای حضور تا به امروز نتوانستند در مقابل این چالش ایستادگی کنند یا نخواستند. طالبان همچنان در افغانستان فعال بوده و ممکن است در صورت عدم حضور نیروهای خارجی دست به فعالیت های به مراتب بزرگتری نسبت به گذشته بزند، زیرا اردوی ملی تقویت نشده و به آن صورتی نیست که بتواند در مقابل طالبان که از طرف نیروهای خارجی و دشمان امنیت افغانستان تجهیز می شود، بایستد. خروج نیروهای ناتو می تواند دستاویزی برای طالبان به منظور اقدام علیه امنیت باشد.

آیا این امکان وجود دارد که بعد از خروج نیروهای نظامی، تحرکاتی از سوی طالبان در ابعاد وسیع تری صورت بگیرد و نیروهای نظامی به افغانستان بازگردند؟ یا ناتو به همین تعداد نیرو بسنده کرده و تنها به انجام عملیات های هوایی اقدام کند؟

بازگشت مجدد نیروهای خارجی به افغانستان بعید به نظر می رسد. حضور 13 هزار نیرو به نحوی می تواند سرپرستی یا مدیریت اردوی ملی افغانستان را بر عهده داشته باشد. در صورتی که نیاز به کمک های مقطعی باشد، تعدادی محدود حال کمتر یا بیشتر از 13 هزار نفر با جابه جایی سعی می کنند نیروهای بومی و ملی را مدیریت کرده تا هزینه های سنگینی که در گذشته متحمل شدند را تکرار نکنند. در واقع نیروهای باقی مانده با استخدام نیروهای بومی، در راستای اعمال حرکت ها و خواسته های خود عمل می کنند.

تا چه حد امکان دارد با خروج نیروهای نظامی اتفاقاتی شبیه عراق در افغانستان رخ دهد؟

بعید است از نظر امنیتی شرایطی مانند عراق در افغانستان به وجود آید. با این حال محدوده جغرافیایی افغانستان اقتضا می کند که در کل افغانستان ناامنی های پراکنده و دخالت هایی صورت گیرد. البته نیروهای خارجی در افغانستان به نحوی عمل خواهند کرد که پس از خروج تعدادی از آنها، قدرت دولت و اردوی ملی افغانستان به چشم نیاید یا سعی می کنند قدرت اردوی ملی ضعیف بماند تا بدین وسیله اعمال نفوذ نیروهای ناتو استمرار داشته باشد و تنها در مناطق مختلفی از نیروهای بومی استفاده می کنند. با این کار می توانند هم نیروهای بومی را مدیریت کرده و هم قدرت کامل را در اختیار اردوی ملی قرار ندهند.

در حال حاضر افغانستان همچنان با چالش سیاسی به خصوص برای تشکیل دولت و کابینه مواجه است. البته رییس جمهوری وظایف رییس شورای اجرایی را ابلاغ کرده است. با توجه به همزمانی این چالش با خروج نیروهای نظامی، چه آینده ای را می توان برای نظام سیاسی افغانستان متصور شد؟

افغانستان با چالش بزرگی مواجه شد. پس از برگزاری انتخابات دو نامزد به عنوان دو مسئول بزرگ افغانستان معرفی شدند، یکی به عنوان رییس جمهور و دیگری به عنوان رییس شورای اجرایی. گرچه قرار است در آینده شورای اجرایی به صورت قانونی در پارلمان افغانستان و در راستای تغییر نظام سیاسی از ریاستی به پارلمانی قانونمند شود، اما فاصله زیادی تا آن زمان وجود دارد که ممکن است چالش بزرگتری را به دنبال داشته باشد. خطر و حساسیت این مساله وجود دارد. با وجود اینکه اشرف غنی مسئولیت های آقای عبدالله را مشخص کرده اما همچنین مساله بزرگتر که همان معرفی کابینه بوده، مشخص نشده است. هنوز نتوانستند پس از فرصت های داده شده، به نتیجه برسند و کابینه را معرفی کنند. افق روشنی هم برای آینده آن دیده نمی شود. این موضوع می تواند چالش بزرگی را برای افغانستان به وجود آورد؛ بدین صورت که ممکن است مردم به خیابان ها بیایند و خواسته خود را در قالب تظاهرات مطرح کنند. باید این مشکل هرچه زودتر حل شود. اگر برطرف نشود، ساختار یا دولت وحدت ملی به وجود آمده دچار بحران شده و نمی تواند به صورت قانونمند به مردم معرفی شود. شاید وظایف رییس جمهور و رییس اجرایی با هم اصطکاکی داشته باشد، اما هر دو باید به نحوی با هم کنار بیایند و در قالب کابینه وظایف را تقسیم کنند.

انتشار اولیه: چهارشنبه 10 دی 1393 / انتشار مجدد: دوشنبه 15 دی 1393