تهران با احتیاط دست دوستی کردها را فشرد

دیپلماسی ایرانی - علی موسوی خلخالی: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان صبح روز سه شنبه عازم کردستان عراق شد تا به این ترتیب نخستین مقام ایرانی باشد که در ماه های اخیر به این منطقه سفر می کند. آقای ظریف پیش از این در بغداد با مقام های ارشد عراقی از جمله حیدر العبادی، نخست وزیر مکلف، نوری مالکی، نخست وزیر سابق، ابراهیم جعفری، رئیس ائتلاف پیمان ملی، فواد معصوم، رئیس جمهوری، سلیم الجبوری، رئیس مجلس، اسامه النجیفی، رئیس سابق مجلس و سید عمار حکیم، رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق دیدار و گفت وگو کرده بود.

بر اساس آن چه از اخبار برداشت می شود، استقبال از آقای ظریف در عراق بسیار بالا بوده است به گونه ای که وی در منزل ابراهیم جعفری با حضور سران سیاسی عراقی و جمع کثیری از نمایندگان مجلس عراق حضور یافت و در حضور او گروه های سیاسی به دور از چشم خبرنگاران روند تشکیل دولت و چگونگی مبارزه با تروریسم را بررسی کردند.

آقای ظریف روز دوشنبه نیز به نجف اشرف رفت و با مراجع عالی قدر عراق یعنی آیت الله حکیم، آیت الله سیستانی، آیت الله فیاض و آیت الله بشیر نجفی دیدار کرد و در حضور آنها به بررسی اوضاع عراق و منطقه پرداخت.

اما نکته مهم سفر آقای ظریف به عراق سفر به اقلیم کردستان بود. مدت ها است که مقام های ایرانی که به عراق سفر می کنند تنها به بغداد می روند و با مقام های عراقی دیدار می کنند اما سفری به کردستان انجام نمی دهند. آخرین آنها سفر دریادار علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان بود که به بغداد و نجف سفر کرد اما به کردستان نرفت. یکی از دلایل این مساله که در ماه های اخیر نمود بیشتری داشته به اختلافات ایران و کردستان در نوع تعامل این اقلیم با داعش از یک سو و تلاش های کردها برای اعلام استقلال از سوی دیگر بوده است. در این میان بهانه تراشی های اربیل در رابطه اش با بغداد نیز بر حجم اختلاف های کردها با تهران افزود.

در روزهای ابتدایی حمله داعش به عراق که به تصرف اقلیم کردستان انجامید کردها به گونه ای برخورد کرده اند که این شائبه به وجود آمد که قصد دارند از آب گل آلود ماهی بگیرند و خود در تحریک داعش برای حمله به عراق دست داشته اند. کسانی که رفتارهای اقلیم کردستان را به چالش می کشیدند بر این اعتقاد بودند که توافقی میان عشایر سنی متحد با داعش با میانجی گری ترکیه حاصل شده است که به موجب آن داعش و عشایر سنی متحد با آن موصل را به تصرف خود در آورند و کردها نیز از این فرصت استفاده کرده و کرکوک را ضمیمه اقلیم خود کنند. برای همین تحرکات پیشمرگ های کرد (که در برخی موارد به نظر می رسید عمدی است) در برخورد با داعش سوالات بسیاری را به وجود آورد که از جمله آن بروز تنش در روابط ایران و کردستان بود.

از سوی دیگر در بحبوحه این تحولات اقلیم کردستان اعلام کرد که به دنبال استقلال است. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان با حضور در پارلمان اقلیم از نمایندگان آن خواست تا رفراندوم برای اعلام استقلال را هر چه سریع تر برگزار کنند که این مساله آتش اختلافات را نه تنها میان اربیل با تهران بلکه میان اربیل با دیگر پایتخت های جهان از جمله واشنگتن نیز شعله ور کرد.

در این میان آن چه هیزم آتش این اختلافات محسوب می شد، تنش های اربیل با بغداد بود. اختلاف های نوری مالکی، نخست وزیر سابق با کردها که جنبه شخصی به خود گرفته بود به اختلاف میان مسعود بارزانی با نوری مالکی تبدیل شده بود و همچنین حجم فضاسازی خبری و رسانه ای که بر سر این موضوع به راه افتاده بود فضای تنش میان تهران بغداد را افزایش داد. تا آن جا که نمایندگان اقلیم کردستان در پارلمان این کشور علیه ایران سخنرانی کردند و گفته شد ایران همه روابط خود را با کردستان قطع کرده و بغداد را تنها رابط خود با عراق و کردستان اعلام کرده است. حتی گفته شد که تهران سرکنسول خود در اربیل را نیز احضار کرده است. حتی در برخی از خبرها آمد که معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان به کردستان رفته و پشت درهای بسته در دیدار با مسعود بارزانی انتقادهای صریحی از مواضع او بیان داشته و به او هشدار داده است اگر کردستان بخواهد به این رویه خود ادامه دهد با واکنش صریح ایران مواجه خواهد شد.

اما وقوع دو اتفاق باعث شد تا روابط تا اندازه ای ترمیم شود. اول نزدیک شدن داعش به اقلیم کردستان و رسیدن آن به 40 کیلومتری اربیل و درک این مساله از سوی کردها که به تنهایی از پس آنها بر نمی آیند. دوم تغییر نوری مالکی و انتخاب حیدر العبادی به جای او به عنوان نخست وزیر جدید عراق.

نزدیک شدن داعش به اقلیم کردستان برگه های امنیتی کردها را به هم ریخت. آنها ناگزیر دریافتند که به ایران نیاز دارند و باید دست دوستی به سوی آن دراز کنند. هم زمان تغییر نوری مالکی، خواسته اصلی آنها نیز باعث شد تا عامل اختلافات میان تهران و اربیل عملا کنار برود. این دو مساله سبب شد تا روابط دو کشور دگرگون شود و کردستان دوباره به فکر عادی سازی روابط با ایران بیفتد. می توان گفت سفر آقای ظریف به کردستان نقطه عطف این روابط بوده است. به خصوص که هم زمان خبرگزاری رویترز نیز گزارش داد که ایران به کردستان کمک تسلیحاتی کرده است. چندی پیش نیز برخی منابع خبری عراقی صحبت از همکاری های امنیتی ایران و کردستان در مواجهه با داعش کرده بودند.

روابط ایران و کردستان با وجود این که می رود دوباره به حالت عادی خود باز گردد اما اکنون سابقه بی اعتمادی را بر پیشانی خود دارد. سفر آقای ظریف به کردستان اگر چه می تواند آغازی برای پایان این بی اعتمادی باشد اما برای بازگشت این روابط به دوران عادی خود و رسیدن به مرحله طلایی باید اقدامات عملی بیشتری صورت بگیرد که به صراحت می توان گفت که این بار نوبت کردها است که حسن نیت خود را نشان دهند و گامی بلند به سوی تهران بردارند.