5 موضوعی که روی میز مذاکرات هسته ای مطرح است

دیپلماسی ایرانی: تا امروز مذاکرات هسته ای با ایران پیشرفت خوبی داشته و در عین حال در سکوت خبری انجام شده است. حتی مذاکرات در سطح سیاسی نیز محرمانه بوده است. این یک فضای خوب برای مذاکره است. در گذشته به دلیل سر و صداهای زیاد، فرصت های متعددی برای توافق از دست رفت. از سوی دیگر مداخله آژانس بین المللی انرژی اتمی در روند مذاکرات نیز بسیار ارزشمند است. آژانس تجربه زیادی در نظارت بر فعالیت های هسته ای دارد و گزارش های این نهاد بین المللی می تواند راهگشای حل مجادله هسته ای ایران باشد.

در حال حاضر مذاکره کنندگان ایرانی با سرعت بیش از حد انتظاری از فرصتی که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران برای حل پرونده هسته ای پدید آورده، استفاده می کنند و در این مسیر پیش می روند. محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایرانمی گوید که روند تدوین پیش نویس توافق هسته ای نهایی از دور بعدی مذکرات که هفته آینده در وین برگزار خواهد شد، آغاز می شود.

دولت روحانی عزم راسخی برای گشایش در روابط خود با غرب و عبور از بحران هایی دارد که فشار اقتصادی زیادی را بر ایرن تحمیل کرده است. این رویکرد در تضاد آشکار با رویه ای قرار دارد که دولت محمود احمدی نژاد آن را دنبال می کرد. همچنین روحانی کارنامه موفقی در مذاکرات هسته ای دارد که خود ریاست آن را بر عهده داشت. او در سال های 2003 تا 2005 توانست به موفقیتی نسبی در مذاکرات هسته ای با سه کشور اروپایی دست یابد که البته پس از مدتی با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد ؛ این توافق ملغی شد. روحانی که در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته به پیروزی رسید تا کنون از حمایت رهبری عالی جمهوری اسلامی برخوردار بوده است هر چند که گروه هایی از سیاست های خارجی روحانی انتقاد می کنند.

البته تصمیم گیری نهایی در زمینه پرونده هسته ای با روحانی نیست اما او تا کنون از قدرت مانور خوبی در این زمینه برخوردار بوده است. یکی از نخستین اقداماتی که روحانی از زمان تشکیل دولت اش انجام داده، انتقال پرونده هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه بوده است. او تیمی رویایی از دیپلمات ها و مذاکره کنندگان ماهر را گرد هم آورده تا رو به روی نمایندگان گروه 1+5 بنشینند. این تیم روحانی توانست تنها پس از دو روز مذاکره وزرای امور خارجه آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین ، روسیه و آلمان را از کشورهای شان به ژنو بکشاند تا پای توافق هسته ای مقدماتی نوامبر گذشته را امضاء کنند.

در حال حاضر به نظر می رسد که احتمال به دست آمدن توافق هسته ای نهایی بیش از هر زمان دیگری است. ایران غنی سازی 20 درصدی را تعلیق کرده و این احتمال وجود دارد که تاسیسات غنی سازی فوردو به تاسیاستی تحقیقاتی تبدیل شود. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز آمادگی خود را برای بازطراحی راکتور آب سنگین اراک که یکی از دغدغه های غرب به شمار می رود، اعلام کرده است.

با توجه به سرعت لغو تحریم ها، شانس امضاء پروتکل الحاقی از سوی ایران نیز وجود خواهد داشت. این پروتکل دست آژانس بین المللی انرژی اتمی را برای نظارت بر برنامه های هسته ای ایران بازتر می کند. در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل با خارج کردن پرونده هسته ای ایران از دستور کار خود موافقت کرده و برای لغو تحریم ها اعلام آمادگی کند، آنگاه می توان  انتظار داشت که ایران نیز پروتکل الحاقی را امضاء کند.

تا امروز 5 نکته کلیدی روی میز باقی مانده که در زیر به آنها اشاره می شود:

دشوارترین موضوع نگرانی ها در مورد چگونگی ظرفیت غنی سازی ایران است: برنامه اقدام مشترک ژنو محدودیت هایی را در مورد کمیت و کیفیت غنی سازی در ایران اعمال می کند. اما تمرکز غرب روی افزایش زمان ورود ایران به باشگاه هسته ای است. با اجرای برنامه اقدام مشترک بر ژنو تصور بر این است که این زمان دو ماه طولانی تر شده است. اما برای اینکه نگرانی های غرب در این زمینه تعدیل شود، باید تعداد سانتریفوژها از 20 هزار دستگاه به 2 تا 6 هزار دستگاه برسد.

این در حالی است که کاهش قابل توجه تعداد سانتریفوژها می تواند برای ایران به منزله ترک میز مذاکره باشد. تندروها در ایران هم اکنون نیز به دلیل توافق هسته ای مقدماتی از دولت روحانی انتقاد می کنند.

موضوع دشوار دیگر عملیات تحقیقاتی و توسعه هسته ای است. غرب می خواهد ایران از این فعالیت ها به خصوص در زمینه توسعه سانتریفوژ ها دست بکشد. اما این یکی از خط قرمزهای محافظه کاران در ایران است. اما صالحی راه حل جالبی برای این مشکل دارد. او می گوید غرب باید به جای محدود کردن سانتریفوژها  این محدودیت را در مورد واحد های کاری جداگانه تعریف کند.

سومین نکته دشوار نگرانی های آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد ماهیت نظامی برنامه های هسته ای ایران است. آژانس می خواهد ایران اطلاعاتی را در مورد فعالیت های هسته ای گذشته اش ارایه کند.

چهارمین دشواری به موشک های بالستیک ایران مربوط می شود. غرب می خواهد این موضوع در مذاکرات هسته ای مطرح شود اما تهران مخالفت می کند.

نکته آخر نیز درباره مدت زمان اجرای توافق هسته ای نهایی است. هدف از توافق نهایی این است که پس از اجرای آن با ایران نیز مانند هر کشور دیگر عضو ان پی تی رفتار شود. اما در مورد مدت اجرای این توافق اختلاف نظر وجود دارد. تهران به دنبال بازه ای 3 تا 5 ساله است و این در حالی است که غرب از 15 تا 20 سال سخن می گوید.

نویسنده: فرانچسکو نیکولو، سفیر سابق فرانسه در ایران / منبع: لوب لاگ

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10