انتخابات خبرگان و تاثیر آن بر دیپلماسی هسته ای

دیپلماسی ایرانی: کمتر از شش ماه قبل، حسن روحانی چهره جذابی در نیویورک بود. او سخنرانی خوبی را در مجمع عمومی سازمان ملل انجام داد،  مقدمات توافق هسته ای مقدماتی ژنو را فراهم کرد و نخستین رئیس جمهور ایران بود که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران با همتای آمریکایی خود گفت و گو کرد. اما اکنون او حتی قادر نیست سفیر جدید ایران را به سازمان ملل بفرستد. انتخاب او در مورد حمید ابوطالبی که یکی از معاونان سیاسی اش بود، طوفانی در آمریکا به راه انداخته است.

سابقه حضور ابوطالبی در ماجرای گروگانگیری اعضای سفارت آمریکا در تهران بیش از حد برای قوه ادارک مخاطبان آمریکایی پیچیده بود و سرانجام نیز با امضاء باراک اوباما، پای طرح کنگره؛ جلوگیری از ورود ابوطالبی به خاک آمریکا، قانون شد.

اکنون آمریکا می گوید به ابوطالبی ویزا نمی دهد و ایران هم پافشاری می کند که جایگزینی را برای او معرفی نخواهد کرد. جدال بر سر این پرونده  ، یک تلنگر است که موانع موجود در راه پیشرفت روابط تهران و واشینگتن را یادآوری می کند.  این چالش ها احتمالا سال 2014 را به سالی دشوار در روابط ایران و آمریکا تبدیل می کند.

طرف آمریکایی به سختی از شر چالش های دوگانه تاریخ و سیاست داخلی در امان است و پرونده ابوطالبی و تحریم ها علیه ایران نمود عینی آن است. همچنان چالش هایی که حسن روحانی، رئیس جمهور ایران با آن مواجه است نیز نقش مهمی در چشم انداز روابط ایران و آمریکا ایفا می کند. روحانی نیز مانند اوباما در بحران اقتصادی به سر می برد و بسیاری در مجلس شورای اسلامی و سیستم قضایی نیز با او هماهنگ نیستند. روحانی تا کنون سرمایه سیاسی را که از توافق هسته ای به دست آورده برای حفظ وزرایش در کابینه هزینه کرده است. از سوی دیگر از آنجایی که هنوز منافع ناشی از لغو تحریم ها در اقتصاد ایران ملموس نیست، روحانی مرحله دوم هدفمندی یارانه ها را نیز به اجرا درآورده است.

در این بین روحانی با انتخابات خبرگان مواجه است که در سال 2016 در ایران برگزار می شود. پیروزی اصلاح طلبان در این انتخابات بسیار دشوار و نادر است. روحانی به خوبی می داند که این انتخابات و همچنین انتخابات مجلس شورای اسلامی که همزمان با آن برگزار می شود، چه تاثیری بر دولت او خواهد داشت. از سوی دیگر محافظه کاران نیز به خوبی می دانند که این انتخابات چقدر  اهمیت دارد.

بنابراین روحانی احتمالا بخشی از انرژی خود را برای انتخابات دو سال آینده نگاه می دارد تا بتواند در این انتخابات مانور بدهد. به همین دلیل، اهداف روحانی در مذاکره با آمریکا در مقایسه با اوباما، متفاوت است.به نظر می رسد که اوباما به دنبال عادی سازی روابط و روحانی به دنبال کاهش تنش هاست. اوباما می خواهد سرمایه سیاسی اش را برای بهبود روابط هزنیه کند اما روحانی می کوشد از امتیازهای آمریکا برای خرید سرمایه سیاسی در داخل کشور استفاده کند. رئیس جمهور جدید ایران می خواهد امتیازهای سمبولیکی مانند آنچه در مجمع عمومی سازمان ملل اتفاق افتاد و موضع تعدیل شده در برابر آمریکا را در مقابل امتیازهای واقعی از آمریکا در مسائلی مانند لغو تحریم ها و برنامه های هسته ای، معامله کند.  نکته کلیدی این است که روحانی به دنبال گردآوری سرمایه سیاسی است و این سرمایه را می تواند از طریق دریافت امتیاز از آمریکا به دست آورد نه ارایه امتیاز به این کشور.

پیامد های چنین اختلاف نظری در اولویت بندی اهداف نیز زیاد است. برای مثال دولت اوباما به دنبال عادی سازی روابط است و در نتیجه این بهبود روابط دیپلمات های آمریکایی باید به ایران بروند. این در حالی است که حضور دیپلمات های آمریکایی در ایران یک تهدید برای دولت روحانی است و او را هدف انتقاد های بیشتر از سوی تندروها قرار می دهد. این روشن است که روحانی بر تمامی بخش ها در ایران تسلط ندارد. اگر دیپلمات های آمریکایی به ایران بروند، اینکه برای دومین بار سفارت آمریکا در ایران اشغال شود خیلی دور از ذهن نخواهد بود.

برای محافظه کاران در ایران، بحران گروگانگیری یک تجربه مشروع برای انقلاب اسلامی به شمار می رود. دولت ایران می تواند برخی رویکرد ها را تعدیل کند اما ساختار جمهوری اسلامی بر کنار زدن آمریکا و مخالفت با آن شکل گرفته است. به هر ترتیب انتخابات آتی مجلس خبرگان در ایران نقش بسیار مهمی در سیاست های این کشور ایفا می کند و تاثیر مستقیمی بر دولت خواهد داشت.

منبع: دیپلمات /تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10