وضعیت بغرنج پیرترین کشور جهان

دیپلماسی ایرانی: در ژاپن اولین نخست وزیر زن این کشور، خانم سانای تاکایچی، سوگند یاد کرد و این یک نقطه عطف تاریخی در تاریخ سیاسی این کشور است. انتصاب او در لحظه‌ای حساس انجام می‌شود، زیرا حزب حاکم ژاپن، که توسط یک ائتلاف شکننده متحد شده است، با چالش‌های اقتصادی و سیاسی قابل توجهی دست و پنجه نرم می‌کند. در عین حال، ژاپن باید در یک محیط ژئوپلیتیکی به طور فزاینده پیچیده که توسط روابطش با قدرت‌های بزرگی مانند ایالات متحده و چین شکل گرفته است، حرکت کند. این مباحث در میزگردی با عنوان «نگاهی به ژاپن: چهارراه سیاسی و اقتصادی» که توسط موسسه امور بین‌الملل سنگاپور (SIIA) و با حضور هیروشی ایشیکاوا، سفیر ژاپن در سنگاپور و دکتر اندرو استیپلز مدیر GeoPol Asi برگزار شد، بررسی شدند.

مسائل داخلی

سفیر ایشیکاوا تصویری از فضای سیاسی و اجتماعی فعلی ژاپن ترسیم کرد. این کشور به عنوان مسن‌ترین جامعه جهان، با نزدیک به ۳۰ درصد از جمعیت بالای ۶۵ سال، با فشار فزاینده‌ای بر سیستم‌های رفاهی و نیروی کار خود روبه‌روست. نابرابری اقتصادی نیز به ویژه در بین افراد بالای ۳۰ سال در حال گسترش است و چالش‌های پیش روی نسل شاغل را عمیق‌تر می‌کند.

در همین حال، جمعیت ساکنان خارجی ژاپن به ۳٫۹۵ میلیون نفر افزایش یافته که هم‌زمان با تطبیق جوامع با تغییرات سریع جمعیتی، تنوع فرهنگی و تنش‌های اجتماعی را به همراه داشته است. در بحبوحه این فشارها، ظهور نیروهای سیاسی جدید نشان دهنده تحول احساسات عمومی و جست‌وجوی رهبری جدید برای رسیدگی به این مسائل پیچیده است.

چشم‌انداز اقتصادی و استراتژی ژئواکونومیک

دکتر استیپلز چهار موضوع اصلی را که چشم‌انداز اقتصادی فعلی ژاپن را شکل می‌دهند، شناسایی کرد: تورم، مهاجرت، سرمایه‌گذاری و نوآوری. تورم مداوم، بالاتر از هدف ۲ درصدی بانک ژاپن، از هزینه‌های بالای واردات و ین ضعیف ناشی است که دستمزدهای واقعی را کاهش می‌دهد و نارضایتی اجتماعی را دامن می‌زند. در عین حال، مهاجرت هم فرصت و هم تنش ایجاد می‌کند، زیرا کمبود نیروی کار تقاضا برای کارگران خارجی را افزایش می‌دهد در حالی که «گردشگری بیش از حد» و تغییر سریع جمعیتی اصطکاک محلی و واکنش‌های پوپولیستی را باعث می‌شود.

از جنبه مثبت‌تر، سرمایه‌گذاری در حال افزایش است، با هزینه‌های بالای شرکت‌های داخلی و افزایش علاقه خارجی که توسط اصلاحات حکومتی و یک اکوسیستم استارتاپی رو به رشد در شهرهایی مانند توکیو و فوکوئوکا تقویت می‌شود. در همین حال، نوآوری در بحبوحه کاهش جمعیت و نیروی کار ضروری شده است و تلاش‌های تحول دیجیتال و اتوماسیون ژاپن را تسریع می‌کند.

سیاست صنعتی استراتژیک ژاپن، به ویژه در نیمه‌هادی‌ها، در تکمیل این روندها، به دنبال تقویت امنیت اقتصادی از طریق مشارکت با شرکت‌هایی مانند TSMC و سرمایه‌گذاری‌های داخلی مانند Rapidus است. با وجود رشد کلی کند، افزایش تولید ناخالص داخلی سرانه ژاپن و توزیع مجدد نهایی ثروت از جمعیت مسن آن، نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری عمیق‌تر در زیر سطح است.

سیاست خارجی و تجارت

سفیر ایشیکاوا تأکید کرد که اتحاد ایالات متحده و ژاپن همچنان سنگ بنای سیاست خارجی ژاپن است. با این حال، در دولت فعلی ترامپ، ژاپن نیز با چالش‌هایی از جمله اعمال تعرفه‌ها و تعهد به سرمایه‌گذاری ۵۵۰ میلیارد دلاری در ایالات متحده، که قرار است تا پایان دوره ریاست جمهوری ترامپ تکمیل شود، مواجه بوده است. دکتر استیپلز این اقدام سرمایه‌گذاری را یک مانور ژئواکونومیک پیچیده توصیف کرد که ژاپن را «در قلب صنایع استراتژیک آمریکا» قرار می‌دهد و در نتیجه دسترسی ترجیحی برای شرکت‌های ژاپنی را تضمین می‌کند و مشارکت امنیتی دوجانبه را تعمیق می‌بخشد.

ژاپن همچنان به دنبال «رابطه‌ای پایدار و سازنده با چین» است، اگرچه این امر به دلیل افزایش ناسیونالیسم و نظام‌های سیاسی اساساً متفاوت، پیچیده باقی مانده است. در حالی که پکن برخی اقدامات مثبت مانند کاهش محدودیت‌ها بر واردات گوشت گاو و غذاهای دریایی ژاپن را گسترش داده، تنش‌های دریایی در دریای چین شرقی همچنان به عنوان یک نقطه کلیدی اختلاف نظر باقی مانده است.

در بحبوحه این تغییرات جهانی و منطقه‌ای، ژاپن در حال تنظیم مجدد تعامل اقتصادی خود با آسیای جنوب شرقی است و با توجه به محدودیت‌های بودجه عمومی، بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تمرکز می‌کند. شرکت‌های ژاپنی به طور فزاینده‌ای آسه‌آن را به عنوان مقصد اصلی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌بینند، که از کاهش بازار داخلی و مشکلات فزاینده سرمایه‌گذاری در چین به دلیل نگرانی‌های اقتصادی و امنیتی ناشی است. در مقابل، آسیای جنوب شرقی محیطی پایدار و رو به رشد ارائه می‌دهد که آن را به یک مرکز سرمایه‌گذاری جذاب و «امن» تبدیل می‌کند. در نتیجه، انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ژاپن در کشورهای عضو آسه‌آن در سال‌های آینده به رشد خود ادامه دهد.

منبع: موسسه روابط بین‌الملل سنگاپور / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱