هنوز هم توافق ممکن است

دیپلماسی ایرانی: عدم توافق میان ایران با 1+5 در ژنو بر سر برنامه هسته ای اش به این معنا نیست که صفحه جدیدی که "دیپلماسی تلفنی" اوباما و روحانی ورق زد، به سرعت بسته شد. همچنان انگیزه های لازم برای مذاکره کنندگان ایرانی و غربی برای نشستن پشت میز مذاکره وجود دارد و خونی که در شریان های روابط امریکا – ایران بعد از بیش از سی سال جریان یافت، همچنان جریان دارد. همه نشانه ها دلالت بر آن دارد که توافق میان طرف ها ممکن است حتی اگر زمان ببرد.

مسیر جدید در روابط امریکا – ایران تصویری مغایر با وضعیتی که چند ماه پیش وجود داشت، ترسیم کرده است. با علم بر این که این نخستین بار نیست که دو طرف با یکدیگر همکاری دو جانبه دارند، قبلا نیز دو طرف بر سر افغانستان و عراق بر اساس مصالح مشترک همکاری کرده و دست یکدیگر را فشرده بودند، اگر چه اختلافات بسیاری هم بر سر آن پرونده ها با یکدیگر داشتند. اما این بار حرارت دست دادن ها متفاوت با گذشته است، آن چه می بینیم حکایت از نزدیکی روابط تا اندازه ای است که ممکن است نوعی هم پیمانی به معنای دیگر به وجود آید. هم پیمانی میان راس "محور شرارت" با راس "قدرتمندترین استکبار جهانی". و شاید بتوان گفت که انفجار خشم اسرائیل بزرگ ترین علامت برای این تحول استراتژیک است که چند ماهی است دنیا را هم شوکه کرده است.

بر کسی پوشیده نیست که عربستان از نزدیکی هم پیمان بزرگش، واشنگتن به تهران به شدت ناخرسند است و آن را به حساب خود و افزایش نفوذ و قدرت ایران قلمداد می کند. عربستانی ها می گویند نفوذ ایران در منطقه به مثابه از دست دادن نفوذ عربستانی – عربی آنها از جمله در سوریه، عراق، لبنان، یمن و بحرین است. احساس خطر برای آنها زمانی بزرگ تر می شود که از احتمال گسست وابستگی ایالات متحده امریکا به عربستان در بحث انرژی طی چند سال آینده صحبت به میان می آید. ایالات متحده در حال حاضر به سمتی می رود که به تولید کننده نفت تبدیل شود و خودکفایی اش در این زمینه به اندازه ای برسد که حتی به نخستین صادرکننده نفت در جهان تبدیل شود.

عربستان تلویحا گفته است که می خواهد از هم پیمان بزرگش دور شود و به دنبال جایگزین های آن می گردد. اما واقعیت این است که مدت ها است عربستان به دنبال جایگزینی به جای امریکا است. کسانی که نقشه های سرمایه گذاری های جهانی و متغیرهای اقتصاد بین الملل را بررسی می کنند، به روشنی می بینند که نزدیکی روابط عربستان – چین در تمامی زمینه های نفتی، تجاری و اقتصادی و حتی سیاسی رو به افزایش است علی رغم این که دو طرف سر مساله سوریه اختلافات بسیاری با یکدیگر دارند. اگر چه پکن از روز نخست دائما گفته است که با حکومت بشار اسد نیست اما همواره این نکته را نیز تاکید کرده که از ابتدا مخالف دخالت در امور داخلی دیگران است و این جزئیات می رود تا در دایره تصمیم گیری های ریاض تاثیرگذار شود.

امروزه چین دومین وارد کننده بزرگ نفت جهان است و عربستان نیز بزرگ ترین صادرکننده نفت جهان محسوب می شود، در نتیجه پکن به ریاض به چشم موردی قابل اعتماد در زمینه نفت می نگرد، عربستان نیز به چین به عنوان یک کشور بزرگ صنعتی که امکانات حیرت آور صنعتی و تجاری در اختیار دارد، می نگرد و آن را شریک تجاری استراتژیکی برای خود تصور می کند. چین شاید از تلاش های امریکا برای به انزوا کشاندنش در شرق و جنوب آسیا ناخرسند باشد اما تلاش می کند که این خسارت را با نفوذ در خاورمیانه و کشور بزرگی چون عربستان سعودی جبران کند.  

آیا وارد دوران تحولات بزرگ شده ایم، دورانی که در آن ایران به هم پیمانی برای امریکا برای رویارویی با هم پیمانی چین – عربستان تبدیل می شود؟

منبع: النهار/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: چهارشنبه 22 ابان 1392 / باز انتشار: یکشنبه 26 ابان 1392