ناز و نیاز ریاض در رابطه با واشنگتن

دیپلماسی ایرانی - حامد شفیعی :  روابط عربستان و آمریکا پس از سرنگونی رژیم شاهنشاهی در ایران، روابطی استراتژیک و مستحکم بوده است که بسیاری از تحلیل گران از آن به عنوان معادله نفت در برابر امنیت یاد می کنند. این روابط تا زمان حوادث یازده سپتامبر درسال2001، با روندی کم وبیش مشابه ادامه داشت، اما مجموعه تحولات بعد از یازده سپتامبر از جمله طرح خاورمیانه بزرگ، مبارزه با تروریسم و جنگ عراق از سوی دولت آمریکا باعث تغییراتی در روابط آمریکا و عربستان سعودی شد. روند تحولات منطقه ای، بعد از اشغال عراق توسط آمریکا، تحولات فلسطین و لبنان و همچنین افزایش نقش خاورمیانه ای ایران باعث نگرشی جدید به روابط دوجانبه از سوی هر دو دولت آمریکا و عربستان سعودی شده است تا بتوانند به مدیریت مسایل منطقه ای براساس اهداف و دیدگاه های مشترک خود بپردازند. از این رو کامران کرمی پژوهشگر مرکز مطالعات صلح در نشستی با عنوان" بررسی روابط امریکا و عربستان، پس از تحولات اخیر "  پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه  با نگاهی به رابطه تاریخی این دو کشور در 8 دهه گذشته، رابطه عربستان با آمریکا را بر اساس  " نیاز  " مشترک تعریف کرد. او به بیان دیدگاه های مطرح درباره رابطه دو کشور پرداخته که بر این باورند عربستان کشوری وابسته به غرب است، نگاه خود را معطوف به استقلال عربستان به عنوان کشوری قدرتمند در خاورمیانه دانست. در عین حال چالش های دورن حکومتی عربستان بر سر جانشینی پادشاه و تفاهم آمریکا با روسیه و ایران بر سر مساله سوریه را دو عامل از نگرانی های حکومت عربستان برای آینده استراتژیک خود در منطقه عنوان کرد. با این همه کرمی بر این باور است که باید تعریف دقیقی از جایگاه عربستان در منطقه صورت گیرد؛ چرا که با وجود جایگاه عربستان در تامین کردن منابع انرژی آمریکا، می توان به سطح روابط این دو کشور پی برد. او " نفت " را مهمترین عامل در تحکیم روابط عربستان و آمریکا می داند.

تلاش امریکا برای امنیت انرژی

آسیب پذیری اقتصاد آمریکا از طریق نفت، باعث اتخاذ سیاست هائی برای تعدیل این وابستگی به خصوص به منطقه خاورمیانه شده است. سیاست هائی چون متنوع سازی منابع انرژی و نیز متنوع سازی کشورهای فروشنده نفت. موضوعی که عبدالرضا غفرانی دیپلمات سابق وزارت خارجه به آن اشاره کرده و بیان می کند:" حدود 15 درصد نفت خلیج فارس به آمریکا صادر می شود؛ این آمار نشان می دهد که آمریکا همچنان به نفت خاورمیانه نیاز خواهد داشت. او می گوید:" در گذشته ایران به عنوان ژاندرام منطقه شناخته می شد؛ اینک نگرانی عربستان از این است که ایران دوباره به جایگاه اصلی خود باز گردد." او خروج عربستان از عضویت غیردائم شورای امنیت به حالت " قهر " را ناشی از چالش های دورن حکومتی این کشور دانست؛ در حالی که این کشور 15 سال است برای عضویت دائم در شورای امنیت تلاش می کند. به گفته او مساله سوریه نیز از دیگر نگرانی های عربستان بوده که بر روابط این کشور با آمریکا سایه افکنده است. عربستان بر این عقیده است که آمریکا پشت عربستان را " خالی " کرده است؛ چرا که عربستان به دنبال محکوم کردن و در نهایت سرنگونی دولت سوریه بود.

عربستان و دعوای زرگری با آمریکا

تحول دیگری که پیامدهای عمده بر نحوه تعامل آمریکا و عربستان و رویکردهای منطقه ای آنها داشت، مساله سوریه است. به گفته محمدعلی مهتدی طرح سوریه و سرنگونی حکومت آن، تا پیش از این در اختیار قطر بود اما امریکایی پرونده سوریه را به عربستان سپرده اند و نقش قطر در سوریه به عربستان سپرده شده است و عربستان با محوریت دو فرد یعنی بندر بن سلطان و سعود الفیصل تحولات سوریه را دنبال می کند و این موضوع با فشار امریکا صورت پذیرفته است. این کارشناس مسایل خاورمیانه، موضوع استقلال عربستان را رد کرده و عربستان سعودی  را یک "حکومت تابع " امریکا می داند. حکومتی که معمولا استراتژی  خودش و سیاست هایش را در چارچوب استراتژی خاورمیانه ای  آمریکا  تعریف  می کند. وی با بیان اینکه  آل سعود برای حفظ امنیت و بقای خود به آمریکا نیاز دارد. افزود : " اما در حال حاضر عربستان به شدت از رفتار سیاسی  دولت اوباما و نه امریکا، دلخور است." مهتدی دلیل دلخوری عربستان از آمریکا توافق این کشور بر مساله حل سلاح های شیمیایی در سوریه می داند. او در عین حال دو نظریه درباره رفتار عربستان با آمریکا مطرح می کند؛ نخست آنکه آمریکا به دلیل رفتارهای افراطی عربستان به خصوص حمایت از گروه های تکفیری، از ایران برای کنترل عربستان خواهان امتیاز خواهد بود. مهتدی این رفتار عربستان با آمریکا را به دعوای " زرگری " تشبیه می کند.  دوم آنکه به نظر می رسد عربستان با اسرائیل برای تضعیف دولت اوباما به تفاهم رسیده باشد. چرا که جمهوری خواهان و نو محافظه کاران درصدد تضعیف دموکرات ها هستند و تمامی رفتارهای عربستان در منطقه نیز با هماهنگی جمهوری خواهان صورت می گیرد.