بازی جدید ترکیه، ایران و عربستان سعودی

دیپلماسی ایرانی : موضع گیری های ایران و ترکیه در سوریه نویددهنده یک نظم جدید در خاورمیانه است( آنکارا خواستار حملات بیشتر علیه رژیم است و ایران می گوید هرکس به پرزیدنت بشار اسد حمله کند باید عواقب آن را در نظر بگیرد).همان طور که جنگ جهانی اول با پایان دادن به حاکمیت عثمانی و ایجاد دولت های امروزی خاورمیانه را دگرگون کرد، بهار عرب نیز مجددا این سیستم منطقه ای را با به وجود آوردن یک خاورمیانه سه محوری متحول می سازد: محور اخوان المسلمین  که کردها و ترک ها و مسلمانان را در برمی گیرد، محور ایران شیعه و محور عربستان سعودی که طرفدار وضع پادشاهی موجود است.

در این تجدیدنظر، دولت های ملی  اساسا از بین نمی روند، اما مرزها به شکل فزاینده ای توسط این محورها، در حالی که دولت های مختلف در سراسر منطقه در پی گماردن متحدان خاص خود هستند، فراتر می رود. نیروهایی که نماینده سیاست خارجی در حال رشد ایران هستند، اتحاد طرفدار اخوان در ترکیه و تمایل عربستان به بر جا ماندن و حفظ رژیم ها در منطقه، در برابر یکدیگر قرار می گیرند. این موضع گیری ها از مرزها فراتر رفته و تنش ها شدت می یابد تا جایی که آتش فرقه گرایی با نام دست یابی به انگیزه های رئالیستی  برافروخته میشود.

به گزارش سی ان ان ، در این رقابت ترفند مطرح نیست بلکه شیوه ای که این رقابت به پایان می رسد، مهم است.قبل از بهار عرب، کشورهای مسلمان غالب در منطقه- مصر، ترکیه، ایران و عربستان سعودی- یکدیگر را در شیوه های مختلف کشورداری و اغلب ترویج ارزش های متضاد به چالش کشیدند. با این حال رقابت ها معمولا به نوبه خود خشونت بار نبود، به استثنا لبنان، دولتی ضعیف که همیشه در معرض رقابت های منطقه ای و فرقه ای بود. همچنین عراق، جایی که ایران و عربستان سعودی پس از سال 2003 از آن برای حمایت از سنی ها و شبه نظامی های شیعه متخاصم بهره گیری کردند!

نخبگان حزب عدالت و توسعه بر این باورند که اگر آن ها از طریق انتخابات دموکراتیک در آنکارا به قدرت می رسیدند، همفکران آنها در قاهره و اخوان المسلمین در دمشق باید بتوانند همین کار را انجام دهند. در نتیجه، رویای ترکیه این است: منطقه ای با حاکمیت اخوان المسلمین که برای راهنمایی به دنبال ترکیه است. چنین چیزی بیان کننده این است که چرا آنکارا در برابر پاسخ واشنگتن به سقوط دولت محمد مرسی مبهوت شد و مسئله بسیار نادر سرزنش عمومی واشنگتن -که به شدت آمریکا و غرب را مسبب خونریزی در مصر می داند- مطرح می شود.

واشنگتن سقوط اخوان المسلمین را در مصر پذیرفته است، نیروهای منتظر در منطقه از جمله، اردن، عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی از مداخله نظامی علیه اخوان المسلمین حمایت کردند. این کشورهای سلطنتی از همهمه بهار عربی بیزار هستند. عربستان سعودی ایده دموکراسی اسلامی که توسط اخوان المسلمین اداره شود را دوست ندارد، چرا که بی ثباتی و آشوب آن همچنان دیده می شود.

گفته می شود که ایران در عین حال از بهار عربی برای ایجاد یک گروه شیعه استفاده کرده و  قیام مردمی علیه بشار اسد در سوریه را  یک قیام سنی علیه اقلیت علوی می داند و سپس از این به عنوان نمایشی به نشانه آزار و اذیت شیعه ها در منطقه استفاده کرده و آن ها را از عراق به لبنان و بعد به سوریه برای سرپا نگه داشتن اسد فرستاده است. همچنین، عربستان سعودی شورش های دموکراسی خواه اکثریت شیعه در بحرین را سرکوب کرده است.

این جنبش ها به فعال شدن شکاف های فرقه ای در منطقه، به خصوص در هلال حاصلخیز شمالی کمک کرده است و به خاستگاهی برای کشورهای ضعیف یعنی لبنان، سوریه و عراق، و همچنین صحنه ای برای رقابت های منطقه ای تبدیل شده است. شیعیان هلال حاصلخیز شمالی با یکدیگر - و با ایران- به شکل بی سابقه ای متحد شده اند.

ترکیه، که تغییر سیاستش در سوریه توسط ایران آسیب دیده است، با  قطع حمایت خود از سوریه و اخوان المسلمین عراق وارد این رقابت- هلال حاصلخیز- شد. این حرکت باعث دشمنی آنکارا و دمشق شد و روابط آنکارا و بغداد- جایی که حکومت توسط شیعیان اداره می شود و ترکیه آن را سرباز ایران می داند- را نیز سرد کرده است.

کردهای عراق- که نگران ظهور حکومت مرکزی در بغداد هستند- از این موقعیت برای نزدیک تر شدن به آنکارا و امضای قرارداد انرژی میان دو کشور استفاده کرده اند. کردهای سوریه نیز به دنبال حفاظت از ترکیه هستند. مذاکرات صلح اخیر ترکیه با حزب کارگران کردستان ( پ ک ک)- که نه تنها کردهای ترکیه بلکه کردهای سوریه نیز مشتاق آن هستند- به این تجدید روابط کمک می کند.

با این حال همزمان، سیاست اخوان المسلمین ترکیه در حال حاضر واژگون شده است. دولت اخوان المسلمین در مصر حکومت را از دست داد، در رهبری مخالفان سوریه شکست خورد و در لیبی به حاشیه رانده شد. قطر، که تا به حال برای تامین بودجه احزابی مانند اخوان المسلمین خود را متحد آنکارا کرده بود، به نظر می رسد بعد از تغییر غیرمنتظره رهبری در دوحه، نظرش را عوض کرده است.

محورهای سه گانه در خاورمیانه شامل ائتلاف هایی تاکتیکی است. به عنوان مثال در سوریه، با وجود حمایت های ترکیه و عربستان سعودی از اردوگاه های مخالفان با عقاید مختلف، این دو کشور علیه ایران متحد هستند. همزمان آنکارا و ریاض در رابطه با ترکیه یکدیگر را به چالش کشیدند، ترکیه طرفدار مرسی و اخوان المسلمین و عربستان سعودی طرفدار دولت ژنرال السیسی است. چنین چیزی سه محور خاورمیانه را که ترکیه، ایران و عربستان سعودی در تغییر متحدان با یکدیگر مخالفت می کنند، در یک رقابت برای ایجاد نظم منطقه ای قرار می دهد. با گذشت زمان، مشخص نیست که آیا ریاض به استفاده از اهرم های مالی و سیاسی خود در میان حکومت های سنی، به ویژه پادشاهی، برای حفظ وضعیت موجود خود ادامه می دهد یا خیر.

سوریه برای ایران یک رکن اصلی تلاش این کشور برای فراتر رفتن، ورای حکومت شیعه عراق است و همچنین معین کردن اینکه آیا می تواند یک هژمون استراتژیک وسیع تر باشد و یا همین طور در جای خود باقی بماند. همچنین ترکیه- غیر عرب در هرکجای منطقه برای اخوان المسلمین بایستد، تاثیر متناوب خود را در هر انقلاب ملی که آشکار می شود خواهد دید. هرچند ممکن است قدرت و نفوذ آنکارا در میان کردها دائمی تر باشد.

ایالات متحده بهار عرب را با عدم جانبداری از دموکراسی لیبرال و برنامه ترویج شده توسط سه قدرت منطقه، از دست داد. شهروندان در سراسر منطقه باردیگر شعارهای ضد آمریکایی برای توضیح آشوب و گرفتاریشان سر دادند. با پیشرفت زمان، واشنگتن باید خاورمیانه جدید را هدایت کند. در غیر این صورت نقشه سیاسی و ایدئولوژیک منطقه باردیگر توسط کشورهای تاثیرگذارتر کشیده خواهد شد.