سعودی‌ها حمایت آمریکا را از دست می‌دهند؟

از حدود سه سال پیش که نخستین جرقه های انقلاب های عربی در کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا زده شد، دولت عربستان ضمن احساس نگرانی نسبت به تحولات منطقه، درصدد جلوگیری از پیشرفت موج قیام های مردمی برآمد. در این میان، هرچند برخی از تحولات منطقه به نفع سعودی ها بوده، اما روند بلندمدت حاکی از عدم امکان تداوم سیاست های آنان و همچنین در تقابل قرار گرفتن آن با برنامه های مهمترین متحدشان، یعنی آمریکا است.

به گزارش «تابناک»، سایت تحلیلی «المانیتور» در مطلبی به بررسی سیاست های عربستان سعودی در قبال تحولات منطقه پرداخته و اشاره می کند که با گذشت حدود سه سال از آغاز این تحولات، سیاست های سعودی ها توانسته در مقابله با گسترش موج انقلاب ها موثر بیفتد، اما تصور موفقیت نهایی این سیاست در این زمینه، تصوری موهوم و غیرواقعی است؛ زیرا این تحولات دارای ریشه هایی عمیق هستند.

سعودی ها به نخستین دیکتاتور سرنگون شده بر اثر قیام های مردمی در منطقه، یعنی زین العابدین بن علی، رئیس جمهور تونس، پناهندگی دادند. کمی بعدتر و در پی سقوط حسنی مبارک، آن ها ناخرسندی خود را از این موضوع پنهان نکردند. مبارک که سال ها دوست نزدیک سعودی ها محسوب می شد، در سال 1990 با ارسال نیرو به عربستان، درصدد حمایت از آن ها در مقابل صدام برآمد.

در داخل کشور نیز ملک عبدالله با توزیع بیش از 100 میلیارد دلار پول میان مردم، تلاش کرد جلوی وقوع بی ثباتی را بگیرد. از دید سعودی ها، در سال 2011 منطقه به شکل خطرناکی در حال خارج شدن از کنترل بود.

اما اکنون صحنه منطقه از دید آن ها متفاوت است. عزل مرسی در مصر با حمایت ارتش، مورد استقبال شدید عربستان قرار گرفت. تنها دو ساعت پس از اعلام تغییر دولت توسط ژنرال «عبدالفتاح السیسی»، ملک عبدالله با صدور بیانیه ای بر این تحول مهر تأیید زد. عربستان نخستین کشور خارجی بود که تحولات مصر را مورد تأیید قرار داد. پس از آن، عربستان به همراه کویت و امارات، وعده ارسال 12 میلیارد کمک مالی را به مصر دادند.

ژنرال سیسی که خود زمانی به عنوان وابسته نظامی مصر در عربستان خدمت می کرد، به خوبی برای سعودی ها شناخته شده است. گزارش ها حاکی از آن است که خاندان سعودی به وی وعده داده بود در صورت موفقیت در سرنگونی مرسی، تمامی کمک های مالی واشنگتن که احتمال قطع آن ها وجود دارد، با کمک های عربستان جایگزین خواهد شد و جای نگرانی در این زمینه وجود ندارد.

به هر حال، طی سال های اخیر، عربستان در کشورهای مختلف از نیروهای ضدانقلابی حمایت کرده است. در بحرین، سعودی ها ضمن مداخله مستقیم، جلوی سرنگونی حکومت وابسته به خود را گرفتند. اقدامات آن ها در ممانعت از براندازی دولت در اردن هم قابل مشاهده بود. در یمن، سعودی ها تلاش کردند ضمن منحرف کردن مسیر انقلاب، از روی کار آمدن دولتی ضد سعودی جلوگیری کنند. علی عبدالله صالح از قدرت برکنار شد، اما مرد شماره 2 وی قدرت را در دست گرفت.

در سوریه نیز آن ها تلاش کرده اند ضمن سوار شدن بر موج تحولات، فردی سنی مذهب و وابسته به خود را روی کار آورده و این کشور را از ایران جدا کنند. در سوریه، واحدهای اطلاعاتی سعودی به شدت درگیر فراهم کردن اسلحه و پول برای مخالفان بوده اند.

با این اقدامات، ریاض می تواند اکنون می تواند نفسی به راحتی بکشد که نیروهای تحول خواه را عقب رانده است. سرکوب شدید طرفداران اخوان المسلمین در مصر نیز با استقبال سعودی ها روبروست.

اما این روند تا چه زمانی می تواند ادامه پیدا کند؟ اوضاع مصر تا رسیدن به ثبات فاصله زیادی دارد. ممکن است سیسی به فرعون جدید مصر تبدیل شود، اما تحولات دو سال و نیم اخیر نشان می دهد وی با مخالفت های شدیدی روبرو خواهد شد. حتی با وجود کمک های کشورهای عرب، تا زمانی که گردشگری این کشور بار دیگر رونق نگیرد، اقتصاد مصر شکوفا نخواهد شد و گردشگری نیز در شرایط نبود امنیت، احیا نمی شود.

بحرین نیز در شرایط باثباتی به سر نمی برد. هرچند به سبب عدم پوشش وقایع از سوی رسانه های خارجی، به دست آوردن اطلاعات قابل اعتنا از وضعیت جاری در منامه کار ساده ای نیست، اما استفاده از خشونت در این کشور همچنان و به طور مکرر صورت می گیرد. علاوه بر این، صدور هشدار تروریستی و تعطیلی سفارت آمریکا در صنعا نشان می دهد یمن نیز تا رسیدن به ثبات راه درازی در پیش دارد.

علاوه بر این ها، در حال حاضر اختلاف نظر میان سعودی ها و مهمترین متحد منطقه ای آن ها، یعنی آمریکا، شدت می گیرد. سعودی ها خواستار ایفای نقشی جدی تر از سوی آمریکا در مسلح کردن شورشیان سوری، حمایت از سیسی در مصر و حمایت بی قید و شرط از خاندان حاکم سنی مذهب بحرین هستند.

به مدت چندین دهه، روابط آمریکا و عربستان بر پایه ارزیابی مشترک از تهدید استوار بود که بر اولویت ثبات نسبت به اصلاحات در منطقه تأکید داشت. واشنگتن و ریاض دیگر از چنین اشتراک نظری برخوردار نیستند و این بدان معناست که دردسر برای قدیمی ترین متحد آمریکا در خاورمیانه ادامه خواهد یافت. به هر حال، وجود درخواست های تغییر در سراسر منطقه، امری نیست که مقاومت در برابر آن به سادگی امکان پذیر باشد.