مسکو دست به عصا پیش می رود

دیپلماسی ایرانی: موسکو مواضعی "متوازن" در قبال عزل محمد مرسی، رئیس جمهوری سابق مصر اتخاذ کرده که بیانیه های وزارت امور خارجه روسیه در چهارم ماه گذشته میلادی دلیلی بر این ادعا است و از زبان مقام های مختلف رسمی روسیه این حرف ها را شنیده ایم.

این مواضع عموما مبتنی بر لزوم جلوگیری از خشونت و جلوگیری از برخورد با هر کدام از جریان های سیاسی در جریان گفت وگوهای ملی در مصر بوده که گفته شده که هدف از آن تحقق مطالبات ملت مصر و تحقق دموکراسی است.

بر خلاف آن چه گفته می شود، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه هیچ اظهار نظر علنی درباره آن چه در مصر می گذرد، نکرده و حتی در دیدار با همتای خود در قزاقستان در هفتم ماه اگوست نیز بر این که مصر در آستانه جنگ داخلی است، هشدار داده بود. البته این مساله همه شایعه هایی که در سایت های اینترنتی و فضاهای اجتماعی منتشر می شود مبنی بر این که روسیه با حمایت های تسلیحاتی و دادن جنگنده در تلاش است، از دولت جدید حاکم بر مصر حمایت کند را رد می کند.

در سایه این مواضع رسمی متوازن روسیه، شاهدیم که اظهارات دیگری نیز از زبان دیگر مقام های روسی شنیده می شود که چندان با این سیاست های متوازن هم خوانی ندارد. مثلا الکسی بوشکوف، رئیس کمیسیون سیاست خارجی در مجلس دومای روسیه می گوید: «آن چه در مصر رخ می دهد کوتاهی ای در قبال فرایند دموکراسی و بازی خطرناک برخی قدرت های خارج از مصر است.» بوشکوف همچنین می گوید: «نمی توان گفت که چون ارتش قدرت را به دست گرفته پس در برابر فرایند دموکراسی ایستاده است. اما عملا همین نظامیان قدرت را در مصر در دست دارند و ما نباید در این زمینه متوهم شویم.» وی در پایان می گوید: «تحت شعار دموکراسی و اقامه اراده دولت درگیری شدیدی بر سر تصاحب قدرت صورت گرفته است.. و این مساله فقط در مصر جریان ندارد، بلکه در کشورهای دیگر نیز مشاهده می شود، در روسیه نیز مشابه همین امور را شاهدیم.» بوشکوف که در مصر شخصیتی رسمی محسوب می شود، به شدت از «انتقال خصمانه» حکومت در مصر ابراز نگرانی می کند. ما این مواضع رسمی در برابر مصر را در انقلاب 25 ژانویه 2011 نیز به یاد داریم که در آن موقع هم مسکو نسبت به انتقال خصمانه قدرت ابراز نگرانی می کرد.

ویچیسلاو نیکنوف که او نیز نماینده پارلمان روسیه است نیز با اظهارات بوشکوف در مورد وجود ایادی خارجی در تحولات مصر موافق است.

در این میان هم زمان شورای مفتیان روسیه نسبت به آن چه در مصر می گذرد دچار شکاف شده است، یک گروه از مواضع رسمی روسیه در قبال مصر که نسبت به عزل مرسی محافظه کارانه برخورد کرد، حمایت کردند در حالی که برخی نویسندگان اسلام گرای روسیه به صراحت به حمایت از محمد مرسی برخواستند و خواستار اعلام مواضعی حمایت آمیز از او از سوی دولت روسیه شدند. مثلا ارنست سلطانوف در مقاله ای که در مجله هفتگی کامرسنت ولاست منتشر شده، از دولت روسیه خواسته است که پلی برای ارتباط با جماعت اخوان المسلمین در مصر برقرار کنند چرا که آنها معتقدند که به قدرت باز خواهند گشت.

در برابر این مواضع شاهدیم که عده ای از روس ها می گویند آْن چه اتفاق افتاد را حرکتی منطقی از سوی دولت مصر برای بهبود وضعیت مسیر انقلاب ژانویه 2011 می دانند. مثلا یوگنی پریماکوف، نخست وزیر و وزیر امور خارجه سابق و کارشناس عالی امور خاورمیانه می گوید که دلایل بحران داخلی در مصر نتیجه سیاست های محمد مرسی بود که سیاست های افراطی را پیش گرفت و تلاش کرد که صلاحیت های خود را بیش از پیش افزایش دهد. پریماکوف می گوید که محمد مرسی به محض این که قدرت را گرفت از رویکرد سکولار کشور فاصله گرفت مساله ای که باعث شد تا در توسعه صلاحیت های رئیس جمهور افراط شود و وضعیت اقتصادی در کشور به سرعت تغییر کند. پریماکوف درباره مواضع ایالات متحده امریکا در قبال تحولات مصر نیز می گوید که واشنگتن تلاش دارد تا از خواسته های دموکراسی مصری ها که تجلی آن را در تظاهرات ضد اخوانی دیدیم، حمایت نکند.

در همین رابطه میخائیل مارگیلوف، رئیس کمیسیون امور دولت در مجلس سنای روسیه گفت که آن چه در مصر گذشت تصحیح مسیر بهار عربی بود که تاثیرات بسیاری بر دیگر کشورهای عربی خواهد گذاشت.

درباره سناریوهای محتملی که ممکن است در مصر رخ دهد، ویتالی نومکین، مدیر شرق شناسی روسیه می گوید که سه سناریو وجود دارد. اول ادامه درگیری ها و وضعیت پیچیده فعلی که بدان معنا است که تلاش های اعتراضی اخوان المسلمین برای بازگرداندن مرسی به قدرت ادامه خواهد یافت، در مقابل نیروهای مخالف مدنی نیز به حفظ قدرت در دست نظامیان ادامه خواهند داد و حل مشکلات اقتصادی به صورت فنی به حکومت منتقل خواهد شد. سناریوی دوم، بروز جنگ داخلی جزئی است که باعث شد تا اوضاع متحول شود و اخوان المسلمین تلاش کند به زور ارتش را از قدرت کنار بزند. سناریوی سوم، توافق با جماعت اخوان المسلمین برای مشارکت در انتخابات آینده است.

این مواضع دو گانه نشان می دهد که مواضع متوازن روسیه در پی حوادث مصر به صورت جزئی تغییر کرده در حالی که از مسکو انتظار می رود که با واقع بینی و به صورت پراگماتیک مواضع خود را اتخاذ کند تا هم زمان با تغییرات جاری در برخی کشورهای عربی باشد. مشابه همین توصیه ها به جماعت اخوان المسلمین در مصر نیز می شود که رویکرد معتدل در برابر روسیه اتخاذ کنند تا مصالح آن نیز تامین شود. بی شک توصیه های متضادی که از زبان مقام های روسی می شنویم نشان از وجود شکاف در میان رهبران روسیه دارد که نشان می دهد همچنان می خواهند دست به عصا در برابر تحولات مصر حرکت کنند در حالی که این سیاست کاملا عکس آن چیزی است که مسکو در قبال بحران سوریه اتخاذ کرده است.

منبع: السفیر/تحریریه دیپلماسی ایرانی/11