خاورمیانه ای جدید در راه است

دیپلماسی ایرانی: بیشتر تحلیل های موجود بر سر بحران سوریه بر این نکته توافق دارند که این بحران جزئی از تغییرات مرزی خاورمیانه جدید محسوب می شود، خاورمیانه ای که در سال 1916 بر اساس معاهده سایکس پیکو تشکیل شد و اکنون به سویی می رود تا تماما تغییر کند. احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در سخنرانی خود که نیمه مارس سال جاری میلادی برگزار شد، گفت که طرح منطقه ای خاورمیانه که اخیرا مطرح شده بسیار مهم است و انتظار می رود که تاثیرگذاری ترکیه بر مناطقی که در گذشته تحت کنترلش بوده است باز گردد.

به نظر می رسد همگی صحبت از پایان یافتن توافق نامه سایکس پیکو می زنند؛ دیوید ایگناتیوس در روزنامه واشنگتن پست می نویسد: نقض مرزهای توافق شده بر اساس معاهده سایکس پیکو بیش از همه به ضرر روس ها تمام خواهد شد. الیوت ابرامز، معاون مشاور امنیت ملی در زمان ریاست جمهوری جورج بوش نیز صحبت از نقض این توافق نامه زده است. چند هفته پیش نیز آنتوان باسبائوس، یکی از تحلیلگران امور خاورمیانه در فرانسه در مقاله ای که در 12 آوریل در روزنامه فیگارو منتشر کرد نیز نوشت که "مرزهای مصنوعی ای" که بر اساس توافق نامه سایکس پیکو به وجود آمده لازم است که یک ضربه اساسی به خود ببیند. آن چه اکنون به "سونامی عربی و ناآرامی هایی که در پی آن شاهدیم" مشهور شده ناشی از همین رویکرد است.

سخت است که در اهمیت این تغییر اگر واقعی باشد، شک کنیم. لازم است که رویکردها به چنین توافق نامه ای بهبود یابد، توافق نامه ای که مرزهای حداقل 5 کشور خاورمیانه بر اساس آن شکل گرفته است. در طول جنگ جهانی اول در اکتبر 1916 سر مارک سایکس، نماینده دولت علیای بریتانیا و شارل فرانسوا جورج پیکو، نماینده فرانسه توافق نامه سری ای را امضا کردند که به موجب آن مناطق آسیایی از سرزمین های عثمانی سابق جدا می شدند و به مناطقی تحت کنترل آنها تبدیل می شدند. پس از آن توافق این سرزمین ها به اشغال این دو کشور در آمد و فرانسه ناظر بر سوریه و لبنان شد و عراق نیز به بریتانیا رسید. در طول این مدت در سوریه اقلیت علوی توانست بر اکثریت سنی حکومت کند و در عراق اقلیت سنی بر اکثریت شیعی حکم رانی کند. همچنین منطقه فلسطین نیز به کنترل بریتانیایی ها در آمد که تا قبل از آغاز جنگ جهانی اول مناطق تحت کنترل انگلیسی ها به سوریه جنوبی و مناطق تحت کنترل فرانسوی ها به سوریه شمالی معروف شدند.

این درست است که مرزهای خاورمیانه بنا به این قرارداد شامل 600 کیلومتر مرز میان سوریه و عراق می شود. اما روزنامه فایننشال تایمز اخیرا مقاله ای را منتشر کرد که در آن صحبت از تجزیه سوریه زد. روزنامه نیویورک تایمز نیز آب پاکی را ریخت و نوشت که سوریه به سه منطقه تقسیم خواهد شد. یک منطقه وفادار به اسد باقی می ماند، یک منطقه به مخالفان می رسد و سومین منطقه نیز از آن کردها خواهد شد که روابط بسیار نزدیکی با کردها در شمال عراق و ترکیه دارند. آن چه باعث می شود تا توافق نامه سایکس پیکو را تمام شده تصور کنیم، تحولاتی است که در عراق نیز در حال وقوع است. تحولات سال های اخیر نشان می دهد که تغییرات در این کشور نزدیک است. در سپتامبر پیش رو نفت کردستان به ترکیه صادر خواهد شد و عراق از طریق این منطقه به بازارهای نفت ترکیه دست خواهد یافت. غربی ها این تحول را گامی به سوی استقلال کردستان قلمداد می کنند. کردها همچنین قراردادهای نفتی مستقل از دولت مرکزی امضا کرده اند و صحبت از استقلال عملی از بغداد زده اند. هم زمان با آن سخنگوی امنیت ملی کاخ سفید نیز گفته است که با صادرات نفت عراق از دیگر مناطق دیگر به طور مستقل بدون هماهنگی با دولت مرکزی یا دولت اتحادی مخالف است. واشنگتن همچنین با توافق نامه های اقتصادی کردها که منجر به تقسیم عراق به سه منطقه کردی، شیعه و سنی می شود نیز مخالف است. در حالی کردستان ساز استقلال می زند که آن دو منطقه دیگر هنوز آماده چنین کاری نیستند. واقعیت امر این است که ایران بر مناطق شیعه نشین تسلط دارد و هنوز کسی نمی داند سرنوشت مناطق سنی نشین چه خواهد شد؟ در سال اخیر این شایعه قوت گرفت که نیروهای مجاهد از قبایل عرب سنی در عراق در مرزهای سوریه و عراق به جنگ با نظام اسد رفته اند. این قبایل در مناطق مرزی در آمد و شد هستند و سال ها است که این مناطق را تحت کنترل خود دارند. پیش بینی می شود در صورتی که مناطق سنی نشین سوریه بخواهد از دولت مرکزی به ریاست بشار اسد مستقل شوند قبایل سنی عراق به آنها بپیوندند.

منبع: القدس العربی به نقل از اسرائیل الیوم

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11