معامله عیان با ایران،مذاکره پنهان با غرب

دیپلماسی ایرانی: سال هاست که بحث انتقال گاز ایران به پاکستان تحت عنوان خط لوله صلح مطرح است. این طرح به دلیل اختلافات میان پاکستان و هند به نتیجه نرسید. اما ایده صدور گاز ایران به پاکستان هم چنان برای مقامات ایرانی و پاکستانی جذاب است. طی ماه های اخیر بحث انتقال گاز ایران به پاکستان به طور ویژه ای مورد توجه قرار گرفته است. عده ای دلیل این مسئله را تنگنای ارزی ایران در اثر تحریم های نفت و گاز می دانند. در این میان مقامات پاکستانی نیز فرصت را غنیمت شمرده و در پی کسب امتیازات بیشتر از ایران هستند. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با محمد ابراهیم طاهریان، سفیر پیشین ایران در پاکستان بررسی کرده است:

از سال ها پیش بحث خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان مطرح بوده است. چه دلایلی مانع از اجرایی شدن این طرح شده است؟

اصولا بحث انتقال انرژی پاک از ایران به شبه قاره به بیش از یک دهه پیش بر می گردد. در گذشته نظر این بود که گاز از ایران به شبه قاره که بازاری با بیش از یک میلیارد مصرف کننده دارد، منتقل شود. به این ترتیب که از ایران به پاکستان و از پاکستان به هند منتقل شود. در سال های اخیر این پروژه تغییر کرده است. آن زمان این خط لوله به خط لوله صلح مشهور شد. اما آن چه امروزه مطرح است با خط لوله صلح متفاوت است. آن چه در حال حاضر مطرح است و در حال حاضر هم مقامات بلند پایه وزارت نفت برای مذاکره درباره آن به پاکستان رفتند، انتقال گاز ایران به پاکستان است. این پروژه ظاهرا مذاکرات پایانی را می گذراند. این پروژه موافقین و مخالفینی دارد. کارشناسانی هستند که هم به لحاظ سیاسی این پروژه را مفید می دانند و هم به لحاظ اقتصادی. اما پروژه خط لوله صلح که گاز ایران را به پاکستان و هند منتقل می کرد و قبلا مطرح بود دلایل سیاسی و اقتصادی بسیار زیادی داشت.

این پروژه یک بخش کوچک شده از همان خط لوله صلح است؟

قاعدتا این یک پروژه جدید است. به این دلیل که جنس توجیه سیاسی و اقتصادی متفاوتی دارد. به هر صورت ما با پاکستان که حدود صد و هفتاد و پنج میلیون نفر جمعیت دارد و با ما حدود هزار کیلومتر مرز مشترک دارد، بده بستان های زیادی داشته ایم و روابط دو جانبه در بسیاری از حوزه های اقتصادی و ... رو به جلو بوده است. این پروژه نیز می تواند یک اتفاق خوب باشد به شرط این که توجیهات اقتصادی با تحولات سیاسی همخوانی داشته باشد. آن چه مانع از پیشرفت خط لوله صلح در گذشته شد، کشمکش زیاد میان هند و پاکستان بود. در حالی که این پروژه می توانست هم از نظر سیاسی و هم از نظر اقتصادی توجیهات دیگری داشته باشد.

به نظر می رسد انتقال گاز ایران به پاکستان بعد از سفر آقای ولایتی به صورت جدی مطرح شد و در دستور کار قرار گرفت. به نظر شما در حال حاضر شرایط برای به نتیجه رسیدن و اجرایی شدن این پروژه مهیا است؟

حتما سفر آقای ولایتی، سفر مهمی بود. اما بحث انتقال گاز ایران به پاکستان تقریبا در سالیان گذشته در همه سفرها مورد مذاکره قرار گرفته است. حتی در سه ماه گذشته خبری منتشر شد که قرار بود رئیس جمهور پاکستان به تهران بیاید و یکی از موضوعات اصلی همین بحث انتقال گاز ایران به پاکستان بود. این خبر طی هفته جاری نیز تکرار شده است. همان طور که گفته شد این پروژه موافقین و مخالفین مهمی دارد. برخی معتقدند که هر نوع همکاری میان دو همسایه مفید است و ایران به عنوان تولید کننده گاز و نفت و پاکستان به عنوان مصرف کننده آن می توانند همکاری های جدی داشته باشند. بنابراین به لحاظ سیاسی هرگونه همکاری در میان همسایگان مفید است. البته باید کارشناسان امر در مورد ابعاد اقتصادی آن نیز اظهار نظر کنند.

بنابراین در حال حاضر شرایط اجرایی شدن پروژه مهیا است؟

باید این مسئله را در نظر داشت که در حال حاضر هم پاکستان در آستانه برگزاری یک انتخابات است و هم جمهوری اسلامی ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری است. علاوه بر این انتقال گاز ایران به پاکستان نیاز به چندین پیوست دارد که یکی از مهم ترین پیوست ها بحث امنیت است. باید دید در این حوزه ها چه فکری اندیشیده شده است. چون از این بابت هیچ اطلاعاتی در رسانه ها منتشر نشده است. البته من در جایگاهی نیستم که نسبت پیوست های سیاسی را با پیوست های اقتصادی مشخص کنم و بگویم کدام یک ارزش بیشتری دارد. اما آن چه مشخص است این است که باید این پیوست ها مد نظر قرار بگیرد. در غیر این صورت ممکن است همان اتفاقی برای این پروژه بیفتد که در سال های گذشته برای خط لوله صلح افتاد.

به نظر شما تحریم هایی که در بخش نفت و انرژی ایران اعمال شده، به ایران انگیزه لازم را برای اصرار بر اجرایی شدن این پروژه نداده است؟

نظرات در این خصوص متفاوت است. برخی معتقدند که مشکلاتی و یا رویکردهایی که در حال حاضر ایران در حوزه سیاست خارجی با آن ها رو به رو است، لزوما ناشی از تحریم ها نیست. ایران هزار کیلومتر مرز مشترک با پاکستان دارد. در گذشته بده و بستان های بسیاری میان دو کشور وجود داشته است. دو کشور در شرایط سخت به یکدیگر کمک کرده اند. این به معنای آن است که اگر تحریمی بر منطقه اعمال می شود، لزوما به همان ترتیب قابل اجرا نیست. بنابراین تحریم ها تعیین کننده همه چیز نیستند. ضمن این که تحریم ها دائمی نیستند و در آینده شرایط متفاوتی ایجاد خواهد شد. بحث انتقال گاز یک بحث طولانی مدت است. منابع گاز ایران برای قرن آینده نیز قابل دوام است. لذا درست است که نتایج آنی تصمیمات را در نظر گرفت اما مهم تر از آن باید به نتایج بلند مدت تصمیمات توجه داشت.

مشاور نخست وزیر پاکستان در بحث انرژی اعلام کرده است که پاکستان در صورتی حاضر به امضای قرارداد انتقال گاز ایران به پاکستان است که ایران ده درصد تخفیف برای فروش گاز به پاکستان در نظر بگیرد. به نظر شما وضعیت ایران در حال حاضر باعث نشده که پاکستانی ها در صدد امتیازگیری و سوء استفاده از فرصت باشند؟

حتما مسئولان و بخش های تصمیم ساز در ایران باید به این موضوع توجه داشته باشند که بر اساس مصالح و منافع بلند مدت تصمیم های این چنینی را اتخاذ کنند. البته نتایج آنی چنین تصمیم هایی نیز مهم است. در گذشته بخشی از تصمیم سازان در پاکستان نسبت به انتقال انرژی از ایران به پاکستان نگاه ابزاری داشتند. یعنی نیم نگاهی به غرب داشتند و این پروژه را به مثابه ابزاری برای امتیاز گیری از غرب می نگریستند. اما اگر فرض کنیم پاکستانی ها در حال حاضر یک نگاه استراتژیک داشته باشند و این دولت در حال حاضر در جایگاهی باشد که بتواند تصمیم بلند مدت بگیرد، بحث اقتصادی قطعا ضوابط و مقررات خاص خود را دارد. نحوه فروش انرژی در بازارهای بین المللی مقررات خاص خود را دارد. پاکستان هم تنها کشوری نیست که خریدار نفت و گاز ایران است. لذا طبیعی است که ایران مصالح و منافع خود را در نظر بگیرد. نکته مهم در این میان این است که آیا طرف پاکستانی نسبت به گذشته نگاه جدی تری دارد؟ یا کماکان در این موضوع روند سابق را ادامه می دهد. دیده شده که مقامات پاکستانی برای مثال با ایران مذاکره کردند و از جای دیگر ما به ازا و یا امتیاز گرفته اند./12

انتشار اولیه: یکشنبه 6 اسفند 1391 / باز انتشار: پنچشنبه 10 اسفند 1391