آیا نواز شریف مرد بازی عاقلانه است؟

دیپلماسی ایرانی: جنبه های مهم و بارزی در سفر محمد نواز شریف، نخست وزیر پاکستان به ایران مطرح است. این سفر دو روزه که از امروز(یکشنبه) آغاز شده است پس از آن انجام می شود که وزیر کشور ایران به دنبال افزایش تنش ها پس از ربوده شدن پنج مرزبان ایرانی در بهمن ماه گذشته به اسلام آباد سفر کرد.

باوجود مجاورت جغرافیایی-  مرزهای مشترک در منطقه سیستان و بلوچستان-  روابط ایران و پاکستان نیمه گرم و از روی اجبار به نظر می رسد. ایران از اقدامات شبه نظامیان در منطقه بلوچستان پاکستان نگران است. از سوی دیگر موضوعات امنیتی مانند گروگانگیری و قاچاق انسان و مواد مخدر نیز بین دو کشور مطرح است. همچنین روابط اقتصادی تهران و اسلام آباد نیز از فشار تحریم های اعمالی علیه ایران در امان نمانده است.

هرچند اکنون از فشار تحریم ها کاسته شده است، موضع پاکستان در قبال روابط تجاری با ایران و نظام تحریم ها و همچنین پروژه خط لوله صلح تغییری نکرده است. خودداری دولت اسلام آباد از اجرای بخش هایی از این پروژه به وضوح نشان می دهد که فاکتورهای خارجی در تصمیم سازی های پاکستان در برابر ایران تاثیر عمیقی دارد.

خط لوله گاز ایران و پاکستان که قرار است در نهایت به هند برسد به نام خط لوله آی پی آی – ایران، پاکستان، هند – شناخته می شود. مسائل امنیتی و تحریم ها علیه ایران موجب شده است که این پروژه فعلا بدون مشارکت هند مطرح باشد. اما باوجود مذاکرات طولانی در این زمینه ، هنوز دستاورد مشخصی حاصل نشده است.

پاکستان پیشنهاد داده است که تا دسامبر سال جاری بخش مربوط به خود را در این پروژه تکمیل کند اما تا کنون پیشرفتی در این زمینه ایجاد نشده است. در صورتی که اوضاع به همین منوال پیش برود،بعید به نظر می رسد که اسلام آباد بتواند به تعهدات خود عمل کند. این به معنی افزایش هزینه ها و احتمال پرداخت جریمه از سوی پاکستان به دلیل تاخیر در اجرای این پروژه خواهد بود.

این در حالی است که آمریکا نیز با اجرای این پروژه مخالف است. اما با توجه به تغییر فضا به نظر می رسد که اکنون زمان آن رسیده باشد که پاکستان در مورد تامین نیاز خود به انرژی، سیاست های اش را مورد بازبینی قرار دهد.

این پروژه می تواند نقش مهمی در برآورده ساختن نیازهای انرژی پاکستان داشته باشد. این کشور با وجود دارا بودن منابع گازی، به دلیل سوء مدیریت ها و افزایش تقاضا نتوانسته نیازهای داخلی خود را تامین کند. به این ترتیب اقتصاد و صنایع تولیدی این کشور نیز تحت تاثیر قرار گرفته اند و پاکستان امروز به کمبود برق نیز دچار است.

اگرچه  موضوع خط لوله صلح یکی از اولویت های مذاکرات ایران و پاکستان در جریان سفر نواز شریف به تهران را تشکیل می دهد، اما دو طرف باید بر موانع بسیاری در این راه غلبه کنند.

نگاه استراتژیک ایران به پروژه خط لوله صلح تنها به تامین نیاز انرژی پاکستان خلاصه نمی شود. هند نیز نقش مهمی در این زمینه ایفا می کند و تنها زمانی تهران می تواند منافع کلان خود را در این پروژه به دست آورد که هر سه کشور اختلافات را کنار گذاشته و پروژه را با همکاری یکدیگر پیش ببرند.

یکی دیگر از دغدغه های امروز پاکستان در رابطه با ایران ایجاد توازن در روابط با عربستان سعودی است. اسلام آباد باید بتواند در عین گام برداشتن به سوی بهبود روابط با ایران، روابط خود را با ریاض نیز تنظیم کند.

نخست وزیر پاکستان روابط حسنه ای با ریاض دارد که به او اطمینان خاطر می دهد اما نواز شریف باید بتواند ریاض را قانع کند که رابطه به تهران به معنی کنار گذاشتن عربستان سعودی نیست. این یک ماموریت دشوار برای نواز شریف به شمار می رود، زیرا با تحولات اخیر در خاورمیانه، نقش تهران در منطقه روز به روز در حال پررنگ تر شدن است.

افزون بر این، ازسرگیری روابط واشینگتن با تهران نیز بی اعتمادی عمیقی را در بین کشورهای حوزه خلیج فارس ایجاد کرده است. آنها بر این باورند که سرانجام ایالات متحده رابطه با ایران را احیا می کند و آنها را پشت سر خواهد گذاشت. پاکستان که همسایه شرقی ایران است، یک متحد استراتژیک برای عربستان سعودی به شمار می رود و هرگونه نزدیکی روابط با ایران شیعه به دقت زیر نظر عربستان سنی مذهب قرار خواهد داشت.

اما یک موضوع دیگر که پاکستان را به سوی ایران سوق می دهد، افغانستان است. این کشور برای اسلام آباد اهمیت زیادی دارد. در حالی که نیروهای بین المللی در حال خروج از افغانستان هستند و انتخابات ریاست جمهوری در این کشور برگزار شده است، پاکستان نیز به اهرم هایی برای افزایش نفوذ خود در افغانستان نیاز دارد. احتمال زیادی وجود دارد که عبدالله عبدالله رئیس جمهور پاکستان شود و این در شرایطی است که در سال های اخیر روابط هند با کابل نزدیک تر شده و پاکستان نیز باید به دنبال بهبود روابط با همسایگان اش از جمله ایران باشد.

در صورتی که نواز شریف بتواند از کارت های خود برای ایجاد توازن در سناریوهای منطقه ای به خوبی استفاده کند، امکان وقوع  تحولات مثبت برای اسلام آباد وجود دارد. پاکستان و ایران اکنون به همکاری در زمینه امنیت مرزی متعهد هستند و می خواهند با گروه های تندرویی که به منافع هر دو کشور آسیب می زنند، مقابله کنند.

این روند همکاری می تواند به مصالحه ای در زمینه کمک به ارتش ملی و پلیس افغانستان برای تامین امنیت مرزها منجر شود.  پاکستان همچنین می تواند نقشی موثر تر در میانجی گری بین ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس ایفا کند.

به این ترتیب نه تنها خاورمیانه و خلیج فارس بلکه جنوب غرب آسیا نیز از همکاری ایران و پاکستان نفع می برد. بحث های جامع تر در سفر نواز شریف به ایران مطرح است و شاید به همین دلیل است که نخست وزیر پاکستان در این سفر شماری از مقامات کلیدی وزارت خارجه اش را نیز با خود همراه کرده است.

منبع: گلف تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10