اوباما چگونه می تواند با ایران به توافق برسد؟

دیپلماسی ایرانی: تا کنون مشخص شده حتی در صورتی که ایران موافقت کند مصالحه ای بر سر پرونده هسته ای اش انجام دهد، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا هیچگاه نمی تواند کنگره را قانع کند تا تحریم های سنگین علیه ایران را لغو کند. اگر کسی در میزان خصومت کنگره آمریکا در مقابل ایده تعدیل تحریم ها علیه ایران تردید داشته باشد، می تواند به نشستی توجه کند که اخیرا در کمیته خدمات مسلح سنا برگزار شد. یک گردهمایی برای شنیدن اظهارات چاک هگل، وزیر دفاع پیشنهادی اوباما که در واقع به جلسه بازپرسی از وی تبدیل شد و او از بسیاری مواضع خود عقب نشینی کرد یا اینکه آنها را موافق با عقاید کنگره تغییر داد.

اکنون دیگر فشار بر ایران تنها سیاست تاکتیکی کنگره به شمار نمی رود و تمامی اعضا به نحوی در آن دخیل هستند.

این یک حقیقت تلخ است که تهران به خوبی از آن آگاهی دارد. به بیان با توجه به موقعیت کنونی کنگره به نظر نمی رسد که مذاکرات دوجانبه تهران و واشینگتن در آینده نزدیک برگزار شود. از سوی دیگر نمایندگان ایران و آمریکا ناچارند که در تاریخ 8 اسفند در قزاقستان ملاقات کنند، چرا که در این زمان مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) از سرگرفته می شود.

بنابر این اوباما چه کاری می تواند انجام دهد که با وجود موضع قاطع کنگره، شانس دیپلماسی را به حداکثر برساند؟ پاسخ این پرسش واضح است: ترویج و اجرای گزینه هایی از سیاست خارجی که کنگره نتواند به آسانی با آنها مقابله کند. در آستانه از سرگیری مذاکرات هسته ای، رئیس جمهور آمریکا می تواند اقدامات متعددی انجام دهد که در زیر به آنها اشاره می شود:

نخست، اوباما می تواند پیش از آغاز مذاکرات تعهد کند در صورتی که ایران بر سر برنامه های هسته ای اش مصالحه کند، تحریم های که اختیار آنها در دست رئیس جمهور است را لغو کند. دفتر کنترل حساب های مالی خزانه داری آمریکا برخی اختیارات را برای رئیس جمهور آمریکا در زمینه تعدیل بخشی از فشار ها در نظر گرفته است.

در صورتی که اوباما این تعهد را مطرح کند، نشانه ای مبنی بر آمادگی واشینگن برای توافق ارسال می کند. از سوی دیگر با ارسال این پیام ، تهران نیز متوجه می شود که بین سیاست های اوباما در دور اول ریاست جمهوری و دور دوم، تفاوت هایی وجود دارد.

دوم، در حالی که اوباما به صورت تام اختیار کنگره را در دست ندارد، می تواند با متحدان اروپایی و دیگر شرکا مانند کره جنوی، ژاپن، کانادا و استرالیا لابی کند تا در شرایطی که تهران در جهت توافق حرکت کرد، تحریم های خود علیه  جمهوری اسلامی را لغو کنند.

البته این درست است که روند پارلمانی و تصمیم های اجرایی در این کشورها نیز با ملاحظه های سیاسی و لابی گری ها آمیخته شده است. اما فشار دولت آمریکا می تواند متحدان واشینگتن را در جهت تعدیل این سیاست های داخلی و همکاری با کاخ سفید بر سر پرونده هسته ای ایران سوق دهد.

اوباما در همکاری با متحدانش می تواند این پیام را برای تهران ارسال کند که همانگونه که می تواند دوستانش را علیه ایران به صف کند، در صورت لزوم می تواند آنها در جهت موضع گیری ملایم تر در قابل تهران نیز هدایت کند.

رئیس جمهور آمریکا با این اقدامات، مقامات تهران را از پافشاری بر گزینه هایی که تنها به حفظ وجهه کمک کی کند؛ برحذر می دارد. به عبارت دیگر اوباما این قدرت را دارد که فضا را تغییر داده و راه را برای موفقیت دیپلماسی همواره کند.

در نهایت، اوباما می تواند بدون برانگیخته کردن توجه کنگره، سازمان ملل را دوباره فعال کند و از ظرفیت های این نهاد بین المللی به نفع مذاکرات آتی استفاده کند. برای مثال وزارت امور خارجه آمریکا می تواند با اعضای شورای امنیت سازمان ملل در این جهت همکاری کند که آنها اعلام کنند اگر تهران همکاری کند و بر سر برنامه های هسته ای اش به توافق برسد، تحریم های مصوب در این شورا را لغو می کنند.

این ابزار غیر الزام آور سازمان ملل به ایران مشوق های لازم برای مصالحه و اقدامات اعتماد ساز را ارائه می کند. همچنین کشورهای غربی نیز اطمینان خواهند یافت که در صورت انعطاف پذیری بیشتر بر سر غنی سازی اورانیوم در ایران، تحریم های پیشین شورای امنیت علیه ایران را نقض نکرده و به اعتبار آن آسیب نمی زنند.

باید به این نکته توجه داشت که علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران هم اکنون اعلام کرده که آمادگی دارد فتوای راهبری در خصوص منع تولید و استفاده از سلاح هسته ای را به یک سند الزام آور در سازمان ملل تبدیل کند که می تواند اعتماد طرف های مذاکره کننده با ایران را افزایش دهد.

پس از یک دهه فشار غرب بر ایران برای توافق، هنوز پرونده هسته ای بسته نشده و تغییر ساختار ها و رویکرد ها امری ضروری به نظر می رسد. اما زمان در حال سپری شدن است و توپ در زمین اوباما قرار داد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: جمعه 4 اسفند 1391 / باز انتشار: دوشنبه 7 اسفند 1391