از نگاه صالحی 1+5 باید چه گام هایی بردارد؟

به گزارش ایرنا، طبق توافق صورت گرفته، دور بعدی مذاکرات ایران و گروه 1+5 روز سه شنبه 8 اسفند 1391 (26 فوریه 2013) در کشور قزاقستان برگزار خواهد شد.

این توافق در مذاکره تلفنی علی باقری معاونان دبیر شورای عالی امنیت ملی و هلگا اشمید معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در روز سه شنبه 17 بهمن 1391 نهایی شده است.

همزمان با نهایی شدن این توافق، علی اکبر صالحی رییس دستگاه دیپلماسی ایران توصیه ای به گروه 1+5 داشته است که بسیار مهم می باشد.

وزیر امور خارجه ایران تاکید کرده است: ما نمی توانیم یکجانبه گامی را بر داریم بدون آنکه از سوی طرف دیگر، پاسخی به آن داده شود.

صالحی در گفتگو با ˈاستفان کورنلیوسˈ و ˈپاول آنتون کروگرˈ خبرنگاران روزنامه سوییسی ˈتاگس آنزیگرˈ با اشاره به اینکه پرونده به اصطلاح هسته ای ایران 10 سال است وجود داشته و پستی و بلندی های خاص خود را داشته است، تصریح کرد: من همیشه خوشبین بودم؛ ما برای دست یافتن به راه حلی که هر دو طرف از آن راضی باشند، تلاش می کنیم . نکته مهم در این جا آن است که به تاملات و خواسته های هر دو طرف احترام گذاشته شود.

وی خاطرنشان کرد: از طرف ما این موضوع به آن معناست که قبول کنیم که نگرانی هایی در این زمینه که ما از برنامه هسته ای خود استفاده ای غیر از استفاده صلح آمیز بکنیم وجود دارد. مکانیسم های زیاد و ابزارهای مورد قبول بین المللی مختلفی که بتوان ضمانت های قابل قبول را ارائه نمود که چنین موضوعی وجود ندارد موجود هستند. بنابراین با این امر می توان تاملات و نگرانی ها را از بین برد.

ˈبرای طرف مقابل هم به آن معناست که آنها نیز باید خواسته های ما را بپذیرند که جزء آنها، حقوق ما در چارچوب معاهده منع گسترش سلاح هسته ای به رسمیت شناخته شود که عبارت است از استفاده از فناوری هسته ای برای مصارف صلح آمیز و کل فراینده تولید سوخت مورد نیاز در این زمینه که غنی سازی اورانیوم هم در آن نهفته استˈ.

صالحی با اشاره به توافق ایران و گروه 1+5 برای دور آتی مذاکرات، گفت: ما امیدواریم که در آنجا پیشنهادات دو طرف بطور جدی مورد بررسی قرار گیرد و هر دو طرف انعطاف پذیری از خود نشان دهند تا بتوانیم با ارائه پیشنهادات مشترک پیشرفتی بدست آوریم. ما انتظار حل سریع را نداریم ولی یک گام ساده و مثبت بسیار مهم خواهد بود تا به مذاکرات آتی تحرک خوبی بدهد.

رییس دستگاه دیپلماسی ایران اضافه کرد: اگر تمایل طرفین بر آن باشد که راه حلی پیدا شود، امکانات زیاد، ابزارهای مختلف و قراردادهای زیادی وجود دارند که می توان از آنها استفاده نمود. من البته نمی توانم مذاکرات را تعیین کنم و گفتگوها است که باید نشان دهند که نیازهای ما برای غنی سازی اورانیوم چگونه می توانند برآورده شوند. فقط تا این حد بگویم؛ اگر یکی از طرفین گامی را برداشت آن طرف هم باید از خود تحرکی نشان دهد.

دو خبرنگار سوییسی از صالحی پرسیدند: یعنی تحریم ها باید لغو شوند؟

وزیر خارجه این در پاسخ گفت: تحریم ها بخشی از آن هستند. ما نمی توانیم یکجانبه گامی را بر داریم بدون آنکه از سوی طرف دیگر، پاسخی به آن داده شود.

وی افزود: مشکل در کمبود اعتماد متقابل است. این درست نیست که از یک طرف با ما مذاکره نمایند و از سوی دیگر، فشار را بر ما افزایش دهند یعنی ، روش هویچ و چماق. اگر طرف دیگر استدلال ها و توضیحات ما را نخواهد قبول کند، آنوقت ما هم نخواهیم توانست برخی از مسائل غیر اثبات را ثابت کنیم. ولی اگر تمایل وجود داشته باشد که این بار به یک راه حل کلی دست پیدا شود، آنوقت وضعیت بگونه دیگری خواهد بود.

خبرنگاران سوییسی در ادامه مدعی شدند که ˈاین عدم اعتماد مسلما پیش زمینه خود را دارد؛ آژانس بین المللی انرژی اتمی اسنادی را در اختیار دارد که بخشی از از برنامه هسته ای نظامی را تا حدودی می تواند قابل قبول جلوه دهدˈ.

اما پاسخ جالب صالحی به این دو خبرنگار این بود که ˈآنها می توانند به هر کسی این اتهام را وارد سازند که شاید زمانی مقاصد دیگری داشته باشد. چگونه می توان ثابت کرد که چنین قصدی وجود ندارد؟ رهبر عالی کشور ما فتوایی داده اند که ساخت سلاح اتمی مغایر با اصول اسلام استˈ.

دو خبرنگار سوییسی در ادامه گفتند: اعتماد را با همکاری تنگاتنگ با آژانس می توان بوجود آورد. یعنی در این زمینه ایران روشن نماید که شاید در گذشته در زمینه سلاح اتمی کار کرده و یا اینکه اجازه بازدید از ساختار نظامی پارچین به بازرسان آژانس را بدهد.

صالحی در پاسخ گفت: ما که تا نهایت نمی توانیم با این وضعیت پیش برویم چون هر بار یک شبهه ای را از سر راه برداشته ایم با یک خواسته جدیدی روبرو شده ایم. این که درست نیست که هر بار با کوچکترین صحبتی یک اتهام جدیدی مطرح گردد. ما گفتیم که آژانس بایستی همه سئوالات خود را ارائه نماید. شش سئوال از سوی آژانس ارائه گردید و وقتی ما به آنها پاسخ دادیم، گفتند متاسفیم، ما اطلاعات جدیدی بدست آورده ایم که ایران احتمالا موشکی را ساخته که شاید زمانی قرار باشد که به کلاهک اتمی مجهز شود. همه این اتهامات بر پایه احتمالات است. این روش که روش درستی برای طرح اتهام نیست.

ˈ آیا شما چیری برای پنهان کردن دارید؟ˈ؛ وزیر خارجه ایران در پاسخ به این سوال گفت: آژانس بین المللی انرژی اتمی در تاریخ خود تا کنون آن همه بازررسی هایی که در ایران انجام داده در هیچ کجای دیگر انجام نداده است. ما بسیار شفاف هستیم. آنچه به ابعاد نظامی احتمالی مربوط می شود، گردهمایی های زیادی صورت گرفته و بزودی هم یک دور دیگر صورت خواهد گرفت تا زمینه برای روشن نمودن اتهامات صورت گرفته فراهم گردد. موضوع از این قرار نیست که ما اجازه ورود به بازرسان نمی خواهیم بدهیم ولی اگر ما اینگونه بازرسی را اجازه بدهیم و آژانس هم نتیجه گیری نهایی خود را ارائه نمود آنوقت این موضوع باید برای همیشه بسته شود.

** ارتباط مذاکرات ایران و 1+5 با مذاکرات تهران و آژانس

اظهارات رییس دستگاه دیپلماسی ایران در خصوص مذاکرات ایران و گروه 1+5 و همچنین مذاکرات تهران با آژانس و تاکید بر این نکته ˈکه ما نمی توانیم یکجانبه گامی را بر داریم بدون آنکه از سوی طرف دیگر، پاسخی به آن داده شودˈ در حقیقت یادآوری پیشنهاد مسکو است.

ایران در پیشنهاد مسکو به صراحت اعلام کرده است تنها زمانی به موضوع مربوط به ابعاد احتمالی نظامی پاسخ خواهد داد که کلیه تحریم های یکجانبه کشورهای غربی لغو شود.

در واقع تهران در پیشنهاد مسکو گفت وگو با آژانس را به مذاکرات با گروه 1+5 گره زده و اولی را منوط به دومی کرده است. بنابراین، در ازای همکاری ایران با آژانس، این گروه 1+5 است که باید خود را آماده واگذاری امتیاز کند.

گفتنی است هشتمین دور مذاکرات جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در حالی آخر دیماه سالجاری در تهران برگزار شد که توافق نهایی کردن ˈمدالیته جدیدˈ عملی نشد.

ایران و آژانس اکنون بیش از یک سال است که درباره تدوین مدالیته ای که روشن کند تهران چگونه به پرسش های آژانس درباره موضوع PMD (ابعاد احتمالی نظامی) پاسخ دهد، در حال مذاکره هستند.

ایران، مدالیته 2007 را الگوی خوبی برای تدوین مدالیته جدید می داند.

طبق مدالیته یا برنامه عمل سال 2007 یا همان سند INFCIRC/711، شش مساله باقیمانده ˈآزمایشات پلوتونیومˈ، ˈسانتریفیوژهای پی یک و پی دوˈ، ˈمنشاء آلودگیˈ، ˈسند اورانیوم فلزیˈ ، ˈپلونیوم 110ˈ و ˈمعدن گچینˈ در تاریخ 2008 حل و فصل شد و مدیرکل قبلی آن را به شورای حکام گزارش کرد.

پیشنهاد تدوین مدالیته جدید برای نخستین بار توسط علی اکبر صالحی وزیر خارجه ایران مطرح شد.

صالحی تیرماه 1390 در سفر به وین و در دیدار با یوکیا آمانو پیشنهاد کرد که ˈاگر آژانس مدالیته اوت 2007 را کامل اعلام کند، آنگاه ایران آماده خواهد بود وارد مذاکره برای تدوین مدالیته جدیدی در مورد مطالعات ادعایی شود.ˈ

هرچند آمانو، مدالیته 2007 را کامل اعلام نکرد ولی جمهوری اسلامی ایران برای نشان دادن حسن نیت خود وارد مذاکراتی شد که هدف آن دستیابی به مدالیته جدید بود.

ˈهرمان ناکارتسˈ معاون پادمان مدیرکل آژانس که معمولا ریاست تیم مذاکره کننده این نهاد با تهران را برعهده دارد، یک ماه پس از سفر صالحی به وین، به دعوت جمهوری اسلامی در یک سفر پنج روزه از تاسیسات هسته ای ایران بازدید کرد.

ناکارتس در آن سفر همراه معاونین خود از نیروگاه اتمی بوشهر، تاسیسات غنی سازی نطنز و فردو، تاسیسات هسته ای اصفهان شامل کارخانه تولید میله های سوخت و نیز رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک و کارخانه تولید آب سنگین اراک بازدید کرد.

در آن سفر، جمهوری اسلامی برای نشان دادن حسن نظر خود در اقدامی بی سابقه حتی اجازه بازدید از سایت تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته را نیز به معاون مدیرکل داد.

ناکارتس در آن سفر دو دستور کار مذاکراتی مهم داشت یک بحث درباره چگونگی اعمال ترتیبات پادمان در تاسیسات فردو و دیگری پیگیری موضوع مطالعات ادعایی.

وی بهمن ماه سال گذشته نیز به عنوان رییس تیم مذاکره کننده آژانس برای حضور در دور اول گفت وگوها سفر سه روزه ای به تهران داشت.

سه هفته پس از آن نیز، (اول اسفنده ماه 1390)، ناکارتس برای حضور در دور دوم گفت و گوهای ایران و آژانس سفری دو روزه به تهران انجام داد.

پس از آن، چند دور مذاکرات ایران و آژانس در وین برگزار شد تا اینکه اول خرداد ماه امسال آمانو سفری یک روزه به تهران داشت و ناکارتس نیز در این سفر حضور یافت.

مذاکرات ایران و آژانس برای دستیابی به مدالیته جدید در وین و تهران ادامه داشت، ولی از نشست قبلی شورای حکام در آذرماه این مذاکرات وارد مرحله جدیدی شد.

مدیرکل آژانس در نشست شورای حکام در وین تاکید کرد که این نهاد در پی توافق با ایران در مورد یک مدالیته برای حل و فصل موضوعات باقی مانده است.

آمانو با اشاره به اینکه آژانس قویا مصمم به گفت وگو با ایران است، تصریح کرد: فرصت حل و فصل دیپلماتیک موضوع هسته ای ایران فراهم شده است. همه ما باید از این زمان برای حل و فصل دیپلماتیک مساله استفاده کنیم.

در پی این اظهار نظر آمانو، هفتمین دور مذاکرات ایران و آژانس ماه گذشته در تهران برگزار شد که طرفین آن را خوب و درحال پیشرفت ارزیابی کردند.

ناکارتس که ریاست تیم هفت نفره آژانس در این دور از مذاکرات را برعهده داشت، هنگام بازگشت به وین نیز از پیشرفت در مذاکرات خبر داد.

وی که با خرسندی در جمع خبرنگاران سخن می گفت، با این تاکید که ˈانتظار داریم دیدگاه شکل یافته در مذاکرات را نهایی و بلافاصله اجرایی کنیمˈ، ابراز امیدواری کرد که مذاکرات آتی ایران و آژانس به تدوین مدالیته ای برای حل و فصل موضوع منجر شود.

تهران نیز دور هفتم مذاکرات ایران و آژانس را سازنده و در حال پیشرفت خواند.

بر اساس توافق طرفین، قرار شد دور هشتم مذاکرات 27 دی ماه در تهران برگزار شود که آخر دی ماه انجام شد، ولی باز هم توافق نهایی کردن مدالیته جدید عملی نشد.

هرچند ناکارتس هنگام بازگشت به وین اعلام کرد، مذاکرات آژانس با ایران ادامه می یابد، ولی در عین حال گفت که با توجه به برخی اختلاف نظرها در این دور گفت وگوها، نتوانستیم مدالیته جدید را نهایی کنیم.

یکی از اختلاف نظرهای اساسی ایران و آژانس بر سر ˈتحویل مدارک و اسناد درمورد ادعاهای مطرح شدهˈ است و ایران معتقد است که اگر کسی ادعایی دارد باید مدارک آن را تحویل دهد.

از دید تهران هرگونه مدالیته باید گام به گام باشد یعنی پس از خاتمه یک موضوع، به موضوع دیگر پرداخته شود.

ایران همچنین عقیده دارد که آژانس باید سقفی برای پرسش های خود قرار دهد و بپذیرد که اگر به تمامی پرسش ها پاسخ داده شد، سوال جدیدی مطرح نشود.

مساله بعدی این است که با توجه به اینکه همکاری در زمینه PMD(ابعاد احتمالی نظامی) نه طبق پادمان و نه حتی طبق پروتکل وظیفه ایران نیست، آژانس باید روشن کند که در ازای همکاری تهران چه پاسخ معادلی به جمهوری اسلامی خواهد داد.

موضوع بعدی مربوط به پارچین است. ایران در این زمینه معتقد است که چون موضوع تاسیسات نظامی پارچین فراتر از ان پی تی است تا زمانی که مدالیته جدید نهایی و امضا نشود، بازرسی از این محل ممکن نیست.

نکته دیگر اینکه ایران به پیشنهاد مسکو نیز به صراحت اعلام کرده است تنها زمانی به موضوع مربوط به ابعاد احتمالی نظامی پاسخ خواهد داد که کلیه تحریم های یکجانبه کشورهای غربی لغو شود.

در واقع تهران در پیشنهاد مسکو گفت وگو با آژانس را به مذاکرات با گروه 1+5 گره زده و اولی را منوط به دومی کرده است. بنابراین، در ازای همکاری ایران با آژانس، این گروه 1+5 است که باید خود را آماده واگذاری امتیاز کند.

به هر حال ، مهمترین اختلاف این است که آیا آژانس متعهد خواهد شد، پس از پایان شش موضوع مربوط به ادعای ابعاد احتمالی نظامی، موضوع را جمع کرده و از طرح مسائل جدید خودداری کند؟

اگر آژانس مایل به این کار نباشد در آن صورت پرسش این است که ایران در ازای چه دستاوردی باید وارد همکاری با آژانس در قبال حساس ترین موضوعات نظامی شود؟

برخی تحلیلگران می گویند در واقع این موضوع از اراده آژانس خارج است و این گروه 1+5 است که باید ضمانت های سیاسی لازم در این باره را فراهم کند.

به بیان آشکارتر، چون این مذاکرات سیاسی و نه حقوقی است بنابراین ایران باید امتیازات و ضمانت های لازم را در عرصه سیاسی از گروه 1+5 دریافت کند تا در قبال آن امتیاز بدهد.

برگزاری دور نهم مذاکرات تهران و آژانس طی هفته آینده و دو هفته بعد از آن برگزاری مذاکرات ایران و گروه 1+5، می تواند در این زمینه تعیین کننده باشد.

باید منتظر ماند و دید که آیا گروه 1+5 و آژانس در مذاکرات آینده گام های جدیدی برمی دارند یا نه.