جواد لاریجانی: نسخه مذاکره با امریکا غلط است

محمدجواد لاریجانی دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه که سابقه معاونت وزارت خارجه را در کارنامه خود دارد و از قدیمی های وزارت خارجه است، عصر یکشنبه در سالن شهید بهرامی دانشگاه علم و صنعت به سوال و جواب درباره رابطه و مذاکره ایران و آمریکا پرداخت. از دید لاریجانی در وضعیت فعلی سرفصل مهم ما ایستادگی و مقاومت است.

وی در قبای یک کارشناس این مساله که از احساسات دور است گفته، اکنون زمان ایستادگی است و نه زمان کوتاه آمدن.

یکی از مهمترین بخش های سخنان لاریجانی ارتباطی است که بین مشکلات اقتصادی کشور و مذاکره با آمریکا برقرار می شود. لاریجانی در این باره گفته است: «طرح این مسئله که چند درصد مسائل اقتصادی ما از فشار آمریکاست منطق غلطی است زیرا آنها را خوشحال می کند در صورتیکه مسئله این نیست ما باید مدیریت خود را اصلاح کنیم و بر اساس پارامترهای موجود خود مدیریت کنیم. بنابراین نسخه مذاکره با آمریکا غلط است. البته مسئولان می توانند به تناسب وضعیت در تاکتیک صحبت کنند، یعنی کاری که منافع ملی ما در آن است را انجام دهند.»

این اولین بار نیست که جواد لاریجانی در مورد این مساله مهم سخن می گوید. وی پیش از این در سال 1376 و در دورانی که هنوز سخن گفتن از مذاکره با آمریکا، تابویی بزرگ بود به صراحت گفته بود، در قعر دوزخ هم می توان با دشمن مذاکره کرد.

کمتر از سه هفته پیش در چهل و چهارمین گردهمایی معاونان آموزشی دانشگاهها در دهکده ساحلی بندرانزلی نیز وی عقیده قدیمی خود را تکرار کرد و گفت : « مذاکره با آمریکا تابو نیست که ممنوع باشد. اوایل انقلاب عده ای از دوستان اصلاح طلب که سوپررادیکال بوده اند، مذاکره با آمریکا را تابو می دانستند اما انگار روح القدس در آنان نازل شد و تبدیل به یک سوپرلیبرال شدند. زمان ریاست جمهوری آیت الله هاشمی، نقشه تعامل با آمریکا چیده شد ناگهان آقای مهاجرانی در مقاله ای نوشت که مذاکرات آمریکا کار خوبی است اما باید اعتراف کنیم که حریف آمریکا نمی شویم. اگر منافع نظام ایجاد کند با آمریکا و حتی در قعر جهنم هم با همه مذاکره می کنیم. وی با بیان اینکه یکی از سیاسیونی است که از 33 سال گذشته تاکنون درباره مذاکره با آمریکا سخن گفته، اظهار داشت: البته استراتژی تعامل با دشمن را هم باید داشته باشیم.» این در حالی است که وی ده روز پیش از این اظهار نظر، در سخنی دیگر بزرگ ترین مانع مذاکره ایران و آمریکا را استراتژی خصمانه و کوری دانست که توسط روسای آمریکا علیه ایران دنبال می شود.

4 سال پیش و در بهار 87، وی با اشاره به همین دیدگاه های تند در مورد مذاکره با آمریکا، ابراز خوشحالی کرده بود که به تدریج نگاه عاقلانه بر این موضوع حاکم شده است، اما نکته مهم این است که وی به صراحت اظهار داشت «روابط ما با آمریکا و شأن ما بالاتر از این است که واسطه هایی حتی از طرف حکومت ها داشته باشیم. این با تئوری «آقایی» نمی خواند.»

سیدحسین موسویان سخنگوی پیشین تیم مذاکرات هسته ای پس از استقرار در ایالات متحده، به نشر دیدگاه های خود درباره مساله هسته ای و نیز روابط ایران و آمریکا در رسانه ها و محافل دانشگاهی می پردازد که در ماه های اخیر تعداد این اظهارنظرها افزایش یافته است.

وی در 20 سپتامبر سال جاری در مطلبی که در نشنال اینترست منتشر شد و در اوج مبارزات انتخاباتی آمریکا، طرف غربی را متهم کرد که در نتیجه عملکرد آنها دشمنی بی سابقه ای بین دو کشور ایجاد شده و واشنگتن جنگ تمام عیار اقتصادی، سایبری و سیاسی را با ایران در پیش گرفته اما با وجود این هنوز هم روابط خوب امکان پذیر است اما تنها در صورتی که ایالات متحده تغییر رفتار داده و در را برای تعامل واقعی بگشاید.

در نتیجه خصومت ورزی آمریکا مشکلات به حد شدیدی رسیده که نقش اصلی در ایجاد آن از آن صهیونیست هاست. اوباما اولین رئیس جمهور آمریکاست که از مذاکره مستقیم حرف می زند، اگر می خواهید با ایران به مرحله جنگ نرسید باید به ایران معامله بزرگ را پیشنهاد کنید.

حدود دو ماه بعد و در اواخر آبان ماه سال جاری، موسویان یک بار دیگر به رسانه ها آمد و در مصاحبه با شبکه «روسیا الیوم» در خصوص تاثیرات نتایج انتخابات آمریکا و تاثیر آن بر ایران ابراز داشت «اوباما اولین رئیس جمهور آمریکا است که آمادگی خود برای مذاکرات بدون پیش شرط با ایران را به طور رسمی اعلام کرد، اما این اعلام تنها در نظریه باقی ماند چرا که اوباما نتوانست آن را اجرا کند و پس از مدتی به تهدید در قبال ایران بازگشت.

از فحوای سخنان وی بر می آید که دو طرف بر سر مذاکرات جامع مشکلی ندارند اما انجام چنین مذاکراتی به حل مساله هسته ای وابسته شده است و این نیز خود به بن بست شرایط غیرقابل قبول مطرح شده از طرف آمریکا برخورد کرده است.

آخرین موضع رسانه ای موسویان کمتر از یک هفته پیش و این بار در نشریه کریستین ساینس مونیتور منتشر شد و وی این بار هشدار داد که آمریکا و ایران یا باید راه معامله بزرگ را در پیش بگیرند و یا این که تنش بین دو طرف به مرحله جنگ خواهد رسید.

از دید وی دولت اوباما به یک سیاست تعاملی جدید با ایران نیاز دارد تا به 33 سال «دیپلماسی به علاوه فشار » که از آن با تعبیر سیاست دو سویه یاد می شود و شکست خورده، پایان دهد. وقت آن رسیده است که اوباما یک معامله بزرگ را به ایران پیشنهاد کند و این معامله برای موفقیت حتما باید هم شکل و هم محتوای مناسبی داشته باشد و در آن، دیپلماسی باید با اقدامات سازنده برای اثبات حسن نیت همراه گردد.

ناصر نوبری نیز از قدیمی های وزارت خارجه است. از مهمترین سمت های وی سفارت ایران در شوروی سابق بوده است. وی در مصاحبه ای این اعتقاد خود را بیان کرده که «مشکلی که امریکا دارد، مربوط به دولت های ایران نیست، بلکه امریکا با ملت ایران مشکل دارد. به همین دلیل هم ملت ایران هروقت تلاش کرده که خودش را به عنوان یک ملت مستقل در دنیا مطرح کند، امریکا جلوی آن را گرفته و این مختص بعد از انقلاب هم نیست.»

وی ضمن پذیرش خباثت و دشمنی مشابه از سوی انگلیس و شوروی سابق، طرفی را که از ابتدای انقلاب در مقابل کشور قرار گرفته است، آمریکا می داند. نوبری ضمن تایید نگرانی مردم ایران از دخالت های آمریکا، حمله به سفارت آمریکا را از حیث حقوقی نادرست دانسته و به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک بهتر دانسته است که با آمریکا به روشی برخورد می شد که با سرخ های شمالی برخورد شده است.

وی با یادآوری این که ایران و عراق حتی در اوج جنگ هم سفارت های یکدیگر را تعطیل نکردند، شیوه برخورد با شوروی را شیوه درست برخورد با یک قدرت خارجی متمایل به مداخله در امور کشور دانسته است. در این شیوه، برقراری رابطه سیاسی مقدم بر مذاکره دانسته شده است. در روابط بین ایران و شوروی، ایران تعداد دیپلمات های شوروی در تهران را در همان تعداد دیپلمات های ایرانی در مسکو یعنی 7 یا 8 نفر محدود می کند و گروه های سیاسی طرفدار دخالت شوروی در ایران نیز به تدریج حذف می شوند. به عبارت دیگر روابط دو کشور قطع نمی شود بلکه با ابزارهای قانونی راه دخالت شوروی در ایران بسته می شود و سپس طرفین برای بهبود روابط پای میز مذاکره می نشینند.

وی چند مشکل اساسی را در برقراری روابط ایران و آمریکا بر می شمارد. اول این که که امریکایی ها همچنان به اپوزیسیون خارج از نظام امیدوارند و به آنها بودجه می دهند و امید دارند که این اپوزیسیون بالاخره نقشی در ایران ایفا کند. دومین مشکل از دید وی، واسطه ها هستند که خود دو دسته اند؛ یک عده که توانایی انجام این کار را ندارند و عده ای دیگر که حسن نیت ندارند و برای این که ارتزاق کنند، اصلا مایل نیستند رابطه مستقیم بین ایران و امریکا برقرار شود. سومین مانع هم کشورهایی هستند که از قطع ارتباط ایران و امریکا سود می برند.

وی مذاکره ایران با آمریکا در مورد مسائل افغانستان و عراق را دو موردی می داند که در آنها، آمریکا به طور یک طرفه از کمک ایران بهره مند شده است و معتقد است که دیگر نباید چنین لطفی به آمریکا بشود.

وی در نتیجه گیری از موارد فوق از افراد صاحب نظر آمریکایی و از جمله گری سیک و کیسینجر انتظار دارد که به اوباما توصیه کنند اولویت خود را برقراری رابطه با ایران قرار دهد. وی به طرف ایرانی هم تذکر می دهد که امریکا برای خروج آبرومندانه از افغانستان به ما نیاز دارد و اگر مقامات ما توجه کنند اینها نمی توانند مثل دفعات قبلی با فرصت طلبی از تعامل ما سوءاستفاده کنند. اگر ما قضیه را جدی بگیریم، آنها هم می فهمند که وقتی همواره به ایران مستقل در سرتاسر منطقه، نیاز استراتژیک دارند، برایشان بهتر است که به جای این همکاری های مقطعی، به شناسایی استراتژیکی متغیر مستقل ایران و رابطه برابر و پیوسته با یک ایران مستقل فکر کنند.