تهران یا دوحه آقای هنیه؟

دیپلماسی ایرانی : ایران یا قطر؟ پایان جنگ در غزه با اعلام آتش بس و نه معاهده صلح جنجال ها در خصوص کشورهای کمک کننده به حماس در این جنگ چه از منظر حمایت معنوی و چه کمک نظامی را افزایش داده است. کدام کشورها به راستی در کنار جنبش مقاومت اسلامی ایستادند و کدام یک از دوستان تازه نفس حماس به صدور بیانیه های نه چندان سودمند کفایت کردند؟ خبرگزاری آسوشییتدپرس در نوشتاری با این محوریت ادعا می کند که در حال حاضر ایران و قطر دو کشوری هستند که بر سر حماس با هم رقابت دارند. نویسنده این مطلب در این خصوص می نویسد:

پاس کاری حماس میان ایران و قطر را شاید بتوان یکی از تبعات جانبی بهار عربی دانست. حمام خونی که در غزه به راه افتاد اکنون به سیر این رقابت های جنبه صعودی تر بخشیده است. تهران و دوحه هردو تلاش می کنند به نوعی بر آینده سیاسی این گروه تاثیرگذار باشند. قطر تلاش می کند با کمک هایی نظیر سرمایه گذاری و کمک های انسان دوستانه و جلب نظر دیگر کشورهای عربی به راهکارهایی مشابه حماس را به سمت خود جلب کند. کشورهای عربی که به نوعی حامیان استراتژیک امریکا در منطقه به حساب می آیند عزم خود را جزم کرده اند تا بتوانند جنبش حماس را که در دو سال گذشته بر حجم فعالیت های سیاسی خود در قیاس با عملیات های نظامی افزوده است ، زیر بال و پر خود بگیرند. قطر امیدوار است که با این حرکت بتواند مبارزه مسلحانه را از دستور کار حماس خارج کرده و این گروه را به توسل به دیپلماسی برای برون رفت از بحران امیدوارتر سازد.
این در حالی است که از منظر تحلیل گران غربی ایران در ضلع مقابل از سالها پیش نقش اجابت کننده نیازهای تسلیحاتی حماس را بر عهده داشته است. برای حماس اما هردوسوی این رقابت سود است. حماس از بازی کردن همزمان در زمین قطر و ایران سود می برد. در جریان راهپیمایی پیروزی که پس از برقراری آتش بس میان تل آویو و غزه در کوچه و خیابان های غزه به راه افتاد، پرچم های مصر ، ترکیه و قطر در دست اعضای جنبش حماس بود. همزمان خالد مشعل رهبر سیاسی حماس که در تبعید به سر می برد صراحتا از کمک های تسلیحاتی ایران به حماس قدردانی کرد. گفته می شود که شاخه نظامی حماس با در دست داشتن موشک های فجر 5 ساخت ایران برای نخستین بار در این نبرد توانست خاک بیت المقدس و تل آویو را هدف قرار دهد.

همزمان خالد عبدالحمید از فعالان فلسطینی که با علی لاریجانی رئیس مجلس ایران در دمشق پایتخت سوریه دیدار داشته تاکید می کند که لاریجانی در سخنان خود به رهبران حماس قول داده که حمایت های ایران از این گروه در برابر صهیونیست ها ادامه خواهد یافت.
باقی ماندن ایران در کنار حماس می تواند نگرانی های این گروه از مواضعش در قبال بحران در سوریه و جدا شدن آن از بشار اسد را کاهش دهد. رهبران حماس که سالها در سوریه به فعالیت پرداخته و از حمایت بشار اسد برخوردار بودند پس از آغاز ناآرامی ها در این کشور با تغییر مقر خود به ترکیه و مصر جدایی خود از خانواده اسد را اعلام کردند. این در حالی است که ایران همچنان به عنوان ضلعی از مقاومت که شامل حزب الله لبنان ، سوریه و حماس بود به این گروه کمک تسلیحاتی می کند.

اما حماس در زمین بازی همزمان با ایران و قطر منافع خود را درو می کند. برای حماس، ثروت قطر  ضمانتی در امور سیاسی و اقتصادی به حساب می آید. قطر ضلع حیاتی برای حماس در ارتباط گیری با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به حساب می آید. از کانال دوحه است که حماس می تواند در میان این کشورها هم مشروعیت سیاسی خود را بازیابد. ماه گذشته میلادی امیر قطر شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی نخستین رهبر عربی بود که پس از گذشت 5 سال از آغاز حصر سیاسی و اقتصادی غزه به این منطقه سفر کرد. این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس 500 میلیون دلار به حماس کمک کرد. همزمان با ورود امیر قطر به غزه بود که اشعاری با مضمون " از تو سپاس ای امیر " در رادیو و تلویزیون غزه پخش شد.
در تب و تاب حمله اسرائیل به غزه بود که امیر قطر در نشست اضطراری اتحادیه عرب به صراحت اعلام کرد که اعراب باید برای پایان دادن به حصر غیرقانونی غزه جدی تر از گذشته عمل کنند. دو روز پس از این اظهارات جنجالی بود که شیخ حمد به صراحت اعلام کرد که کشورش حاضر به میانجی گری میان اسرائیل و حماس برای برقراری معاهده صلح طولانی مدت میان دو طرف است البته در شرایطی که انعقاد این معاهده به برداشته شدن حصر از غزه منتهی شود. وی در سخنان خود تاکید کرد که پس از تحولات جهان عرب ، اسرائیل احساس آسیب پذیری بیشتری کرده است و البته برای مذاکره هم مهیا است. برای قطر، دست درازی به سمت حماس می تواند ابزاری برای بازتعریف نقش خود در منطقه و تبدیل شدن به قدرتی با قابلیت چانه زنی در خاورمیانه باشد. پس از تحولات سال 2011 میلادی در جهان عرب ، قطر به عنوان حامی اخوان المسلمین در معادلات منطقه ای حرفی برای بیان کردن یافت. در ماه فوریه بود که قطر نقش میانجی میان خالد مشعل از حماس و محمود عباس از تشکیلات خودگردان فلسطین را بازی کرد. قطر همچنین در مناقشه سیاسی سوریه هم دخالت های شگرفی داشته است. ماه جاری بود که قطر میزبان مخالفان بشار اسد در دوحه بود. نشستی به امید ایجاد ائتلاف فراگیر میان مخالفان و حصول اجماع. قطر در زمره کشورهای حامی اعزام کمک های تسلیحاتی به مخالفان بشار اسد در سوریه است. در جریان لیبی هم قطر از حامیان کشورهای غربی در تجهیز مخالفان و براندازی حکومت معمر قذافی بود. سلمان شیخ که ریاست مرکز بروکینگز در دوحه را عهده دار است در این خصوص می گوید: قرار نیست تمام فواید نزدیکی به حماس در جیب ایران یا قطر قرار گیرد. قطر به دنبال تغییر معادلات واقعی در منطقه است. این کشور به دنبال کاهش از تبعات حصر بین المللی غزه است. قطر به منظور ممانعت از دلخور کردن امریکایی ها، به هیچ وجه سلاح به غزه منتقل نمی کند.

نویسنده این مطلب برای آسوشییتدپرس در ادامه می نویسد: ایران اما موضعی کاملا متفاوت از قطر در قبال حماس دارد. مقام های ایرانی در هفته جاری به کمک های تسلیحاتی خود به حماس بسیار بالیدند. ایران از سالها پیش به تجهیز اعضای محور مقاومت در لبنان و غزه پرداخته است. ایرانی ها پیش از این نیز بارها تاکید کرده بودند که مستقیما به غزه موشک اعزام نمی کنند اما مشاوره های نظامی و تسلیحاتی به این گروه مقاومت می دهند. جنگ در غزه به نوعی به کمک اعتبار ایران در خیابان های غزه پس از حمایت از دولت بشار اسد آمد. با این وجود حشمت الله فلاحت پیشه از اساتید علوم سیاسی در دانشگاه علامه در این خصوص می گوید: جنگ غزه به حماس نشان داد که مساله اصلی آنها اسرائیل است و نه سوریه.
این در حالی است که حمید رضا شکوهی سردبیر روزنامه مستقل مردم سالاری در ایران اعتقاد دارد که تهران در غزه نمی تواند با حضور کشورهای عربی رقابت کند. وزیر امور خارجه ایران و هیاتی پارلمانی هفته گذشته خواهان بازدید از غزه از مرز مصر شدند.
نخست وزیر قطر در خصوص رقابت با دیگر کشورها در غزه می گوید: ما نمی خواهیم حماس را از هیچ کشور دیگری برباییم. حماس خود باید در خصوص متحدانش در منطقه تصمیم گیری کند. آنها از عقلانیت کافی برای تصمیم گیری در این خصوص برخوردار هستند.
ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: یکشنبه 5 آذر 1391 / بازانتشار : چهارشنبه 8 آذر 1391