سرنوشت مذاکرات به این سه پرسش بستگی دارد

دیپلماسی ایرانی: دوران سختی است. مذاکره کنندگان ایرانی و گروه 1+5 تا یکشنبه فرصت دارند به توافقی دراز مدت بر سر برنامه های هسته ای تهران دست یابند. آنها یا باید موفقیت مذاکرات را اعلام کنند یا شکست اش را و یا اینکه تصمیم سیاسی غیر استادانه ای برای تمدید ضرب الاجل خود خواسته مذاکرات اتخاذ کنند.

مقامات آمریکایی نمی خواهند در مورد تمدید مذاکرات صحبت کنند زیرا به این ترتیب حجم فشارها برای دستیابی به توافق را کاهش می دهند. این در حالی است که تمدید مذاکرات محتمل ترین نتیجه ماراتن گفت و گوهای وین است.

فضای کلی مذاکرات از خوش بینی چند هفته گذشته به واسطه امتیازهایی که بنا بود ایران در خصوص راکتور آب سنگین اراک ارایه کند، به نوعی بدبینی در روزهای اخیر چرخش داشته است. بدبینی که ناشی از باقی ماندن شکاف های عمیق بر سر موضوعات کلیدی مانند کمیت و کیفیت ظرفیت غنی سازی در ایران است.

البته جزئیات نیز مهم است. اما سرنوشت این مذاکرات به سه پرسش کلی تر در مورد ایران گره خورده است:

آیا از نظر ایران توافق هسته ای حیاتی است؟ روشن است که ایران فکر می کند دستیابی به توافقی که موجب تهدیل تحریم ها شود، خوب است. در واقع دلیل محکمی وجود دارد که نشان می دهد دولت حسن روحانی به منظور دستیابی به توافق هسته ای و لغو تحریم ها تشکیل شده است. یکی از نشانه های جدیت روحانی در مذاکرات، اعزام حسین فریدون، برادر جوان تر و مشاور ویژه اش به پای میز مذاکرات وین است.

اما تفاوتی بین خواستن یک توافق و حیاتی ارزیابی کردن آن وجود دارد. آیا تهران تنها به دنبال کاهش فشار اقتصادی است یا اینکه شکست مذکرات را تهدیدی موجودیتی برای خود می داند؟مذاکرات تا زمانی که تهران بیش از طرف های مذاکره کننده توافق هسته ای را نخواهد، به نتیجه نمی رسد. این در شرایطی است که راهی برای تخمین زدن میزان اضطرار دستیابی به توافق هسته ای برای ایران وجود ندارد. به بیان دیگر تا زمانی که مذاکرات به دقیقه 90 نزدیک نشود، نمی توان گفت ایران چقدر این توافق را حیاتی می داند.

چه کسی فرمان شلیک را صادر می کند؟ مقامات آمریکایی تا چندی پیش بر این باور بودند که رئیس جمهور ایران و وزیر خارجه توانمند و تحلصیل کرده اش، جواد ظریف، اختیار و فضای مانور لازم برای دستیابی به توافق را دارند. اما در هفته های اخیر تردید هایی در مورد قدرت مانور آنها ایجاد شده است.

در واقع، مقامات می گویند نشانه های جدید حاکی از آن است که تیم مذاکره کننده هسته ای ایران تحت حمایت کامل رهبری عالی جمهوری اسلامی یا فرماندهان ارشد سپاه قرار ندارد. روشن ترین نشانه نیز اخیرا مشاهده شد. زمانی که رهبری عالی جمهوری اسلامی تاکید کردند که ایران از توانایی غنی سازی اورانیوم دست نمی کشد و به طور حتم در جهت توسعه این ظرفیت حرکت خواهد کرد.

باتوجه به حجم ظرفیت غنی سازی ایران و تلاشی که در مذاکرات وین برای کاهش این ظرفیت در حال انجام است، این اظهارات رهبری عالی جمهوری اسلامی برای آمریکا و شرکای اش در گروه 1+5، راضی کننده نبود. با این حال هنوز هم تردید هایی در مورد خط قرمز های حداقلی و حداکثری ایران وجود دارد. چرا که مذاکره کنندگان ایرانی برای نخستین بار در روز دوشنبه اعلام کردند که به علاقمند به پذیرش کاهش نسبی ظرفیت غنی سازی اورانیوم هستند.

آیا ایران گمان می کند که موقعیت استراتژیک اش به سوی وخیم شدن پیش می رود؟ اینکه ایران موقعیت خود در منطقه به شدت بی ثبات خاورمیانه را چگونه ارزیابی می کند، تاثیر زیادی بر تصمیم گیری آن برای خروج از انزوا از طریق توافق هسته ای خواهد داشت.

ایران مدت ها بود که گمان می کرد قدرت منطقه ای اش در حال رشد است. عراق به عنوان همسایه بزرگ ایران و دشمن قدیمی اش، با دولت دوست نوری المالکی اداره می شد. بشار اسد، رئیس جمهور سوریه نیز باوجود بحران های عمیقی که در سوریه ایجاد شد در دمشق ماندگار شد.

اما ناگهان همه این روند ها معکوس شد. مالکی شاید از قدرت کنار گذاشته شود و اسد نیز موقعیت باثباتی در سوریه ندارد و حماس نیز به دلیل رویکرد خود در مورد اسد از جانب تهران مورد مواخذه قرار گرفته است.

از همه مهمتر ظهور جنبش های رادیکال سنی و گروهی به نام داعش در همسایگی ایران است که تهدیدی جدی را متوجه منافع تهران می کند. داعش به دنبال از بین بردن دولت های دوست ایران در عراق و سوریه و جایگزین کردن آنها با رژیم های سنی است.

در تئوری این تحولات به این معنی است که ایران نگرانی های مشترکی با آمریکا و حتی اسرائیل در مواجهه با گروه های سنی رادیکال در منطقه دارد. باز هم از نظر تئوری دست کم این دغدغه مشترک باید ایران را بر آن دارد تا زمینه ای برای مقابله با این تهدید های مشترک ایجاد کند.

اما این ها فقط در تئوری است و آنچه در عمل انجام می شود را به زودی مشاهده خواهیم کرد.

منبع: وال استریت ژورنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10