توافق هسته ای، نه خیلی دور نه خیلی نزدیک

نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: به رغم آن که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و معاونش انریکه مورا از تکمیل پیش نویس نهایی توافق جدید هسته ای سخن گفته اند، ولی دو طرف ایرانی و آمریکایی با احتیاط و تردید با این پیش نویس رفتار می کنند. در مقابل سکوت رسمی آمریکا، طرف ایرانی تاکید دارد ارائه متن نهایی به معنای پذیرفتن آن نیست چرا که مسائل حل نشده ای باقی مانده است که باید درباره آنها تصمیم سیاسی و اقتصادی گرفته شود. 

نکته جدید در خصوص موضع ایران این است که راه حلی برای درخواستی که دستیابی به تفاهم با واشنگتن را تهدید می کرد، پیدا کرده است. ایران تاکید کرد از شرط خارج شدن نام سپاه پاسداران از فهرست تحریم ها صرف نظر کرده و حتی تاکید می کند این مسئله جزء مسائل مطرح شده در مذاکرات و شروط مذاکره کننده ایرانی نبوده است. ایران در عوض بر بسته شدن پرونده تحقیقات آژانس بین المللی انرژی اتمی همزمان با صدور قطعنامه ای در شورای حکام آژانس که بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران و وجود نداشتن فعالیت هسته ای نظامی در این کشور تاکید دارد، پافشاری می کند. 

خودداری آمریکا از ارائه هرگونه تضمین مکتوب به ایران در خصوص خارج نشدن این کشور از توافق هسته ای در آینده و تضمین حق برخورداری ایران از آزادی فعالیت های اقتصادی و تجاری از جمله دسترسی به درآمدهایش بدون هیچ مانعی موجب شد مذاکره کنندگان ایرانی درصدد یافتن راه حل هایی باشند که تا حد امکان این خواسته ها را اجابت کند. 

در برابر حاضر نبودن واشنگتن به دادن تضمین بر سر خارج نشدن مجدد از توافق هسته ای با روی کار آمدن رئیس جمهوری جدید، طرف ایرانی به دنبال تثبیت دستاوردهای خود در ماه های اخیر زمینه غنی سازی اورانیوم است به این صورت که تاکید دارد این دستاوردها را حفظ می کند و آنها را به شکلی که هستند به حال تعلیق در می آورد تا در صورتی که دولت آمریکا در آینده بدعهدی کرد بتواند به سرعت واکنش نشان دهد. 

در خصوص تضمین های اقتصادی نیز ایران به دنبال دریافت تعهدات سیاسی و اقتصادی است که موانع سرمایه گذاری خارجی و معاملات اقتصادی و تجاری ایران با جهان را هم در بخش انرژی و هم در سایر بخش ها، از میان بردارد. در این رابطه ایران بر احیای همه مندرجات توافق سال 2015 و افزودن تفاهم های جدید به آن در کنار از سرگرفته شدن نظارت آژانس انرژی اتمی و بازرسان تاکید دارد تا این حق را داشته باشد که در صورت عمل نکردن سایر طرف ها به تعهداتشان، ایران نیز دسترسی های آژانس را متوقف کند. 

ایران نمی خواهد زیر بار تفاهم یا توافقی برود که امکان گشودن هر پرونده ای را در آینده خارج از چارچوب برنامه هسته ای و مسائل مالی و اقتصادی باز کند. تهران تاکید دارد هیچ خلأیی در متن توافق نباشد که آمریکا بتواند از آن برای کشاندن نظام ایران به مذاکرات بر سر مسائل سیاسی و نظامی و مشخصا برنامه موشکی و پهپادی و نفوذ منطقه ای ایران بهره برداری کند به ویژه که ایران به دنبال گفت وگوهای منطقه ای با همسایگانش با هدف کاهش تنش ها و ترمیم روابط سیاسی و اقتصادی با آنهاست تا به این ترتیب برگه نگرانی های منطقه ای را از دست آمریکا و اروپا خارج کند. 

نظام ایران نیاز شدید به توافقی دارد تا آن را از بحران اقتصادی فزاینده ای نجات دهد که اعتبار نظام و اعتبار دولت ابراهیم رئیسی را تهدید می کند به ویژه که سیاست ها برای از بین بردن آثار منفی تحریم ها نتایج مورد نظر را به بار نیاورده و اوضاع اقتصادی و معیشتی همچنان وخیم است. 

بورل و مورا، دستیابی به توافق جدید را در صورتی که دو طرف مناقشه اراده کنند، قریب الوقوع و در دسترس می دانند ولی تهران و واشنگتن هرچند نشانه هایی از احتمال دستیابی به توافق در آینده نزدیک را از خود بروز داده اند ولی معتقدند همچنان با دستیابی به توافق فاصله دارند و هرکدام بر شروط مدنظر خود پافشاری می کنند. این مسئله سرنوشت توافق را با ابهام مواجه می سازد مگر این که راه حل های میانه پیدا شود.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11